Mazmun Titul varog'i

Rez'bali detallar ushın isletiletuǵın materiallar hám olar ushın ruxsat etilgen kernewler

Rez'bali detallar ushın eń kóp isletiletuǵın material hár túrlı polatlar bolıp tabıladı. Olardıń esaplaw ushın zárúr bolǵan fizika-mexanikalıq ózgeshelikleri haqqındaǵı maǵlıwmatlardı 9 hám 10 -kestelerden alıw múmkin.

Rez'bali detallar ushın isletiletuǵın polatlar

Po’latning markasi	Mustahkamlik chegarasi,	Oquvchanlik chegarasi,	Chidamlilik chegarasi,
10	3200-4200	2000	1600
St.3	3800-4500	2200	1800
A12	4500-6000	2400	1800
35	5000-6000	3000	1800
45	6000-7500	3500	2400
40 X	9000-10000	7000	3400
30 XH	9000-10000	7000	4200

10 -keste.
Rez'bali birikpelerdi esaplawǵa ruxsat etilgen kernew hám abaylaw koeffisienti n dıń usınıs etiletuǵın ma`nisi

Nagruzkaning turi	Formulalarning nomeri	Tavsiya etiladigan qiymati
1-hol	(52)	]=0,6
2 va3-hol	(54) (60) (61)	Kuchlanish o’zgarmas bo’lib, bolt tarangligi nazorat qilib turilmasa: =(0,2 . . . 0,5) . Bolt tarangligi nazorat qilib turilganda: =(0,6 . . . 0,8) Nagruzka o’zgaruvchan bo’lib, bolt tarang ligi nazorat qilinmasa: ≥2,5 . . . 5 Bolt tarangligi nazorat qilib turilganda: ≥1,5+2,5
4-hol. Boltlar zazor bilan o’rnatilganda.	(64)	Bolt tarangligi nazorat qilib turilmasa =(0,2 . . . 0,5) Bolt tarangligi nazorat qilib turilganda: =(0,6 . . . 0,8)
Boltlar zazorsiz o’rnatilganda	(65)	=0,4 (o’zgarmas) =(0,2 . . . 0,3) (o’zgaruvchan)
Detallarning tutash joyi	(66) (67) (87)	=0,8 – po’lat =0,4 – chuyan = (1 . . . 2) - beton =(2 . . . 4) – yog’och

11-keste.
Keriliwshenligi qadaǵalaw etińbeytuǵın jaǵdaylarda boltlarni xissoblashda paydalaniletuǵın bekkemlik zapasi koeffisientining ma`nisi.

Po’latning turi	O’zgarmas nagruzka		O’zgaruvchan nagruzka
	M6…M16	M16…M30		M6…M16	M16…M30
Uglerodli……………………….	4…3	3…2		10…6,5	6,5
Legirlangan……………………	5…4	4…2,5		7,5…5	5

12-keste
St. 3 markalı polattan jasalǵan boltlarni sirib tartıw kúshiniń ruxsat etilgen ma`nisi.

Rezbaning tipi	GOST 9150 – 59 buyicha, d1, mm	Bolt sterjinining yuzi,	Ruxsat etilgan kuch, N
			Sirib tortish nazorat qilinmaydi	Sirib tortish nazorat qilib turiladi
M6	4,918	0,19	85	375
M8	6,647	0,34	150	660
M10	8,376	0,53	250	1050
M12	10,106	0,78	380	1475
M14	11,835	1,06	520	2100
M16	13,835	1,45	770	2800
M18	15,294	1,76	1050	3400
M20	17,294	2,33	1475	4500

Ayırım qallarda rez'bali detallar tayarlaw ushın latun', bronza sıyaqlı reńli eritpelerinen hám túrli plastmassalardan da paydalanıladı.


Plastmassalardan tayarlanǵan rez'bali detallarni esaplawdıń ayriqsha qásiyetleri.

Házirgi waqıtta plasmasslardan tayarlanǵan rez'bali detallarning sanı kúnden-kunga artıp barıp atır. Biraq plassmasalarning bekkemligi polatnikida qaraǵanda anaǵurlım kishi bolǵanlı ushın olar, tiykarlanıp, kishi nagruzkalar tásir etuchi birikpelerde isletiledi. Sońǵı jıllardaǵı plasmassalardan polat boltlariga búriladigan burandalar retinde kóbirek paydalanılıp atır.

Plasmassadan jasalǵan detal' rez'basining profil metalldan jasalǵan detal' rezbasi sıyaqlı boladı. Plastmassadan jasalǵan detal ' rez'basi jaqsı islewi ushın boltidagi rez'baning uchi hám de buranda daǵı rez'baning oyıq jayı rez'ba qádeminiń 5, 5 prosentiga jaqın radius menen domalaqlanıwı usınıs etiledi. Tekseriwler nátiyjesinde quydagilar anıqlanadı.
1. sırtdan tásir jetip atırǵan nagruzka plasmassa rez'basi oramalari arasında polat rez'balardagiga qaraǵanda anaǵurlım tegis bólistiriledi, sebebi plasmassalarning elastikligi talay joqarı boladı. sol sebepli, ruxsat etilgen kernewiniń onsha úlken bolmawine qaramay, rez'balarning kesiliwindegi bekkemligi talay jaqsı.
2. buranda diywalidıń bekkemligi odaǵı oramlardıń kesiliwine bolǵan bekkemliginen hám de bolt sterjendiń bekkemliginen sezilerli dárejede kishi. Sol sebepli burandanıń bekkemligine ayrıqsha itibar beriw kerek. Rez'balarni kesiliwine bolǵan bekkemligin (50) formula járdemi esaplaw múmkin. Onıń ushın formula daǵı k dıń ma`nisin 0, 4-0, 5 qılıp alıw usınıs etiledi.
Metall boltga isletiletuǵın plasmassa burandanıń bekkemligin quydagi formular járdeminde esaplanadı.
= P_s (88)


= ; (89 )

Bul jerde -burandanı jarılıwında alıp keletuǵın kernew; ps burandaǵa ishki tárepden gorezantal jóneliste tásir etetuǵın, burandanı sirib tartıw nátiyjesinde payda bolatuǵın kúsh; -kósher boylap jónelgen qısıwshı kernew; p- kósher boylap jónelgen sırtqı kúsh; p1-birinshi oramǵa túsetuǵın kúsh (reaktoplastlardan jasalǵan burandalar ushın p1=0, 32 p; termoplastlar jasalǵan burandalar ushın p1=0, 44 p) d-burandanıń betki diametri ; d0-burandanıń ishki diametri. K koeffisientning bahaları 13-kestede keltiriledi.

13-keste.

Gayka o’ramlarining soni	K ning qiymati
	Reaktoplastlar uchun	Termoplastlar uchun
1 – 4	Z	Z+4
5 – 6	Z+1	Z+2
7 – 8	Z+0,5	Z+1
9 – 10	Z	Z+0,5
11 – 12	Z – 1	Z
13	12	12

Plastmassalardan rez'bali detallar tayarlawda quydagilarni názerde tutıw usınıs etiledi:

1. M18 ge shekem bolǵan rez'balar ushın =2, 25…2, 5; m20 dan m42 ge shekem bolǵanları ushın bolsa 2, 0…2, 25 etip alınǵanı jaqsı.
2. Burandalar daǵı oramlar sanı z ni quydagicha saylanǵan maqul:
bolǵanda z =8... 10 ;. .. 2 bolǵanda z=10... 12;. .. 2, 5 bolǵanda z =12... 13;
3. rez'ba kadamining optimal ma`nisi 1, 5…3 mm aralıǵinda boladı.
4. rez'ba diametirining rez'ba qádemine salıstırǵanda metaldan jasalǵan detallarnikidan parıq etedi. Bul koefficient 14-kestede usınıs etilgen maǵlıwmatlardan alınǵanı maqul.
14-keste

Rezbaning diametri, mm	Rezbaning qadami, mm
	Juda yirik	yirik	mayda
3 dan 10 gacha	1,25; 1; 0,8	0,7; 0,5	0,5
10…20	1,5	2; 1,5; 1,25	1,25;1;0,75; 0,5
20…30		3; 2,5	2; 1,5; 1
30…50		5; 4,5; 4	2; 1,5; 1
50…70		6; 5,5; 5	3; 2; 1,5
70…180			6; 4; 3; 2

1 mm den kishi qádemdi termoplastlar jasalǵan detallar ushınǵana isletiw múmkin. Reaktoplastlar ushın bunday qádem usınıs etilmeydi.


Detallarni tıǵızlıq esabına biriktiriw


Ulıwma maǵlıwmat

Betleri cilindrik bolǵan eki detalni tigizlik - óz-ara teris zazor esabına jetkilikli dárejede bekkem biriktiriw múmkin. Bul usıldan, kóbinese, jumalanıw podshipniklarini valga ornatıwda hám soǵan uqsas basqa qallarda paydalanıladı. Onıń ushın valning diametri podshipnikda (yamasa basqa detalda) val ushın mólsherlengen tesik diametrinen shekem úlkenlew etip tayarlanadı. Mısalı, val diametri b hám tesik diametri a bolsa (53-forma ), ol túrde b a yamasa b-a= bolıwı kerek. Áne sonday etip tayarlanǵan detallarning biri ekinshisine qandayda bir usılda ornatılsa, olar arasındaǵı tigizlik esabına detallar óz-ara bekkem birikadi.

Tuwrısıda, bunday qallarda birikpe payda etiw ushın valni mólsherlengen jayǵa ornatıw ańsat bolmaydı. Onıń ushın tómendegi usıllardıń birinen: presslab ornatıw, tesikli detalni qızdırıw yamasa valni sawıpıw usılınan paydalanıladı.
Presslab ornatıwda valga onıń o'qi boylap jónelgen qandayda bir r kúsh tásir etiledi. Bul kúsh tásirinde valning da, tesiktiń de urınıw sırtı deformasiyalanadı hám onda basım kúshi payda boladı. Payda bolǵan basım kúshi urınıwı betlerinde jetkilikli dárejede úlken súykelisiw kúshi payda etedi. Urınıw betlerinde súykelisiw kúshiniń bar ekenligi detallarning bir-birine salıstırǵanda qozǵalmas etip turadı hám, sol sebepli bul detallarga kósher boylap jónelgen málim muǵdardaǵı nagruzka kúyiw hám burawshı moment tásir etiliwi múmkin boladı.
Presslab ornatıwdıń tiykarǵı kemshiligi sonda, valni ornatıw processinde detallar betindegi nagruzkaliklarning sidirilishi nátiyjesinde olardıń bekkemligi azayadı. Bunıń aldın alıw maqsetinde tesikli detalni qızdırıw usılında paydalanıladı. Ekenin aytıw kerek, qızdırıw nátiyjesinde tesiktiń diametri úlkenlesedi. Nátiyjede onı valga ornatıw ososnlashadi. Tesikli detal sovugich valni bekkem siqib qaladı hám detallar óz-ara qozǵalmas tárzde birikadi. Bul usıldıń kemshiligi mınada, 2000- 4000 s ge shekem qızdırıw nátiyjesinde metaldıń strukturası ózgerip, detallar tap taslawı múmkin. Sol sebepli, valni sawıpıw usılınan paydalanıw usınıs etiledi. Qızdırıw yamasa sawıpıw ususllaridan paydalanıw detallarning ańsat biriktirilishini támiyinleytuǵın temperatura tómendegi formula járdeminde esaplab tabıladı.

t = (90 )

Bul jerde d- ornatılıwı diametrin nominal ma`nisi, mm; - ornatıw ushın belgilengen eń úlken tıǵızlıq, mk; - detalni ańsat ornatıw ushın jetkilikli bolǵan eń kishi zazor mk (gost de ornatıw ushın d menen belgilengen tur ólshemlerinen paydalanıwı usınıs etiledi); - ıssılıqtan keńeyiw koeffisienti (polat hám shoyın ushın =10*10 -6 ); t1- detallar jıynalıp atırǵan sexning temperaturası.