Мцяллифдян

Markalı  konyaklar. Markalı konyaklar kolersiz hazırlandığın-

dan kupajın hesabatı xeyli sadələĢir. 

ġəkər Ģərbətinin həcmi formulla təyin olunur. 

 

c

c

C

K

Y

1000



 

burada:  K - konyakda Ģəkərin miqdarı, %-lə 

    C

c 

- Ģərbətdə Ģəkərin miqdarı, %-lə. 

 

Tutaq  ki,  Ģəkərliyi  0,7%  olan  YKYK  konyakı  hazırlanmalıdır. 

ġərbətdə  Ģəkərin  miqdarı  82%-dir.  Onda  1000  dal  konyak  üçün 

Ģərbətin həcmi  

 

---

 

~ 525 ~ 

 

53

,

8

82

1000

7

,

0







c

Y

 dal 

Konyak spirtinin həcmi: 

2

1

2

)

1000

(

1000

K

K

C

K

K

Y

c

k











 

SpirtləĢdirilmiĢ suyun həcmi: 

)

(

1000

.

c

k

c

c

Y

Y

Y







 

formullarla müəyyən olunur. 

 

Misal:  Tündlüyü  45  h.%  və  Ģəkərliyi  0,7%  olan  YKYK 

konyakın kupajını hesablamalı. Kupaj üçün tündlüyü 60 h.% olan 

konyak  spirti  və  26  h.%  olan  spirtləĢdirilmiĢ  su  götürülür  (cədvəl 

19.5).  Yuxarıda  hesabladıq  ki,  1000  dal  konyak  üçün  sərf  olunan 

Ģəkər Ģərbəti 8,53 dal-dır. Onda konyak spirtinin lazım olan həcmi 

 

4

,

665

26

60

)

53

,

8

1000

(

26

1000

45













k

Y

 dal 

SpirtləĢdirilmiĢ suyun həcmi 

07

,

426

)

53

,

8

4

,

565

(

1000

.









c

c

Y

 dal olur. 

Cədvəl 19.5. 

Kupaj hesabatının yoxlanması (1000 dal üçün) 

Komponentlər  

Həcmi, 

dal 

ġəkərin 

miqdarı 

%-lə 

Tündlü-

yü, h.%-

lə 

ġəkər 

vurul-

muĢdur, 

kq-la 

Spirt 

vurul-

muĢdur, 

litr, % 

ġəkər Ģərbəti 

Konyak spirti 

SpirtləĢdirilmiĢ su 

8,53 

656,4 

426,07 

82,0 

- 

- 

60 

- 

25 

69,9 

- 

- 

- 

3392,40 

1107,78 

Cəmi  

1000,0 

- 

- 

69,9 

4500,18 

 

---

 

~ 526 ~ 

 

Kupajda Ģəkərin miqdarı: 

%

7

,

0

699

,

0

10

1000

100

9

,

69









 

Spirtin miqdarı:  

%

h.

 

45

10

1000

100

18

,

4500







 olur. 

Deməli, kupaj kondisiyaya uyğundur və hesabat  düzgün aparıl-

mıĢdır. Buna uyğun Ģəkildə istənilən kupajı hesablamaq mümkün-

dür. Lakin bu hesabatlarda həcmin sıxılması (kontraktasiya) nəzərə 

alınmamıĢdır. 

Su-spirt  qarıĢığında  sıxılma  böyüklüyü,  su  ilə  spirt  arasındakı 

miqdarı nisbətdən asılıdır. Sıxılmaya düzəliĢ və cədvəldən istifadə 

etmə  qaydasına  yuxarıdakı  misalın  timsalında  nəzər  salaq.  Həmin 

misalda kupaja aĢağdakı materiallar (dal) daxil edilmiĢdir. 

 

Tündlüyü 60 h.% olan konyak spirti – 

Tündlüyü 26 h.% olan spirtləĢdirilmiĢ su – 

ġəkərliyi 82% olan Ģəkər Ģərbəti- 

565,4

; 

426,0

7 

8,53 

                                                        Cəmi:              1000 

 

Göründüyü kimi, 100 litr su-spirt qarıĢığı aĢağıdakı miqdar suya 

(litrlə) malikdir. 

Konyakın 45 h.% son tündlüyündə - 58,542; 

Konyak spirtinin ilk 60 h.% tündlüyündə - 43,637; 

SpirtləĢdirilmiĢ suyun 26 h.% tündlüyündə - 76,312. 

Beləliklə, hazırlanan kupaj qarıĢığında suyun miqdarı: 

 

dal

Y

su

 

39

.

580

53

.

8

100

312

.

76

07

.

426

637

.

43

4

.

565













 

tündlüyü  45  h.%  olan  1000  dal  konyak  üçün  onun  miqdarı 

Y

su

=585,42  dal  olmalıdır.  Beləliklə,  sıxılma  nəzərə  alınmaqla 

kupaja 

---

 

~ 527 ~ 

 

 

03

.

5

39

.

580

42

.

585

1













su

su

 dal su əlavə olunmalıdır. 

Əgər  kupajdan  sonra  hazır  konyak  lazımi  kondisiyadan  fərqli 

olarsa,  onu  nizamlamaq  üçün  lazım  olan  materialın  həcmi 

aĢağıdakı qaydada müəyyən olunur: 

AĢağı  tündlüyə  malik  kupajı  tündləĢdirmək  üçün,  lazım  olan 

konyak spirtinin həcmi formulla təyin olunur: 

 

dal

 

)

(

1

2

1

.

x

x

x

x

kup

k











 

burada:  Y

k

-tündlüyü  nizamlamaq  üçün  qarıĢığa  əlavə  olunan 

spirtin həcmi, dal; 

Y

kup

- hazırlanan kupajın həcmi, dal, 

X - Kupajın tələb olunan tündlüyü, h.% 

X

1

-Hazırlanan kupajın tündlüyü, h.% 

X

2

- konyak spirtinin tundlüyü, h.% 

 

Misal: 1000 dal həcmdə kupajın faktiki tündlüyü 39,5 h.% olub, 

onu 60 h.%-li konyak spirti ilə 40 h.%-ə çatdırmaq lazımdır. 

 

dal

 

24,39

5

,

39

60

)

5

,

39

40

(

1000











k

 

Deməli, tündlüyü kondisiyaya çatdırmaq üçün 24,39 dal konyak 

spirti əlavə olunmalıdır. 

Əgər  hazır  kupajın  tündlüyü  yüksəkdirsə,  onu  durultmaq  üçün 

lazım olan destillə edilmiĢ suyun miqdarı belə hesablanır: 

dal,

 

)

(

1

.

X

kup

su













 

burada: Y

kup

, X, X

1

-əvvəlki formulda olduqları mənanı verirlər. 

 

Misal: Faktiki tündlüyü 46 h.% olan 1000 dal kupajın tündlüyü 

45 h.%-ə çatdırmaq lazımdır. 

---

 

~ 528 ~ 

 

dal

Y

su

 

2

,

22

45

45)

-

(46

 

1000





 

Deməli, tündlüyü aĢağı salmaq üçün 22,2 dal su tələb olunur. 

19.1.8. 

Kupajın

 

işlənməsi

 

və

 

konyakın

 

hazırlanması

 

Kupaj  olunaraq  alınan  konyak  lazım  gələrsə,  jelatin,  balıq 

yapıĢqanı,  yumurta  ağı  ilə  yapıĢqanlanır,  yaxud  bentonitlə  iĢlənib 

süzülür.  Ordinar  konyaklar  3  ay,  markalılar  6  ay,  daha  yüksək 

keyfiyyətlilər 1 il dincə qoyulur. Sonra konyak təkrarən süzülür və 

doldurulmağa verilir. 

Qeyri-sabit  konyaklar  mənfi  8-12

0

C-də  5-10  gün  soyuqla 

iĢlənir. 

Konyak 15-20

0

C temperaturda 50-dən 750sm

3

-dək tutumu olan 

rəngsiz yaxud yaĢıl ĢüĢədən hazırlanan butulkalara doldurulur. 

Fransada konyaklar aĢağıdakı markalarda buraxılır:  

Ordinar-  1,5-dən  7  ilə  qədər  yetiĢdirilən  konyak  spirtindən 

hazırlanır. Konyakın orta yaĢı 5-ilə yaxındır;  

V.O  (ingiliscə  Very  Old-  ―çox  köhnə‖)  7-8  il  yaĢa  malik 

spirtdən; 

V.S.O.P.  (Vern  Spesial  Old  Pale-  ―çox  zərif,  köhnə,  rəngsiz‖) 

10-12 il yetiĢdirilən spirtdən;  

X.O. (Ekstra Old- ―çox köhnə‖) 25-30 illik spirtdən; 

Ekstra- spirtin yaĢı 60 ilə yaxın və daha çox olur. 

Bəzi firmalarda (konyak evlərində) ―Napaleon‖ təsnifatı istifadə 

edilir. Bu, konyakın markası deyil, yaĢ göstəricisidir. Belə konyak 

yetiĢdirilmə  müddətinə  və  keyfiyyətinə  görə  V.S.O.P.  və  X.O. 

arasında yerləĢir.  

MDB  ölklərində  buraxılan  konyaklar  yaĢına  görə  ordinar, 

xüsusi  adda,  markalı  və  kolleksiya  konyakaları  olmaqla  təsnifata 

bölünür.  

Ordinar konyaklar 3-5 il yetiĢdirilən spirtdən hazırlanır. Konkret 

konyak  üçün  spirtin  yaĢı  etiketdə  (yaxud  boyunbağında)  yetiĢ-

dirilmə ilinə uyğun ―ulduzcuq‖ ların sayı ilə ifadə olunur.  

Xüsusi  adlı  konyaklar  qrupuna  3,5-4,5  il  yetiĢdirilmiĢ  spirtdən 

---

 

~ 529 ~ 

 

hazırlanan  konyaklar  aid  olub,  bəzi  texnoloji  istehsal  xüsusiy-

yətlərinə malikdir.  

Markalı  konyaklar  azı  6-il  yetiĢdirilən  spirtdən  hazırlanır  və 

aĢağıdakı qrupalara bölünür: 

YK  (yetiĢdirilmiĢ  konyak)  –  6-7  il  yetiĢdirilən  konyak  spirtin-

dən hazırlanır.  

YKYK  (yüksək  keyfiyyətli  yetiĢdirilmiĢ  konyak)  –  8-10  il 

yetiĢdirilmiĢ spirtdən hazırlanır.  

KK (köhnə konyak) – 10 il yetiĢdirilmiĢ spirtdən hazırlanır.  

Kolleksiya konyakları markalı konyaklardan əlavə olaraq azı üç 

il but və ya çəlləklərdə yetiĢdirilməklə hazırlanır. 

Konyakların  kondisiya  göstəriciləri  normalara  uyğun  olmalıdır 

(сədvəl 19.6). 

Cədvəl 19.6 

Hazır konyakların kondisiya göstəriciləri        

 

Göstəricilərin 

adı 

 

Konyaklar üçün norma 

Ordinar 

Markalı 

Üç 

ulduz 

BeĢ 

ulduz 

Xüsusi 

adda 

YK 

YKYK 

KK 

Etil spirtinin 

həcmdə payı, 

h% 

40 

42 

40 

40-42 

40-45 

40-57 

ġəkərin kütlə 

payı 

1,5 

1,5 

0,7-1,5  0,7-1,5  0,7-1,5  0,7-2,0 

 

Standart 

tələblərə 

görə  konyakda  həmçinin  aĢağıdakı 

göstəricilərin  miqdarı  (mq/dm

3

-la)  belə  olmalıdır:  metil  spirti  1; 

mis 5; dəmir 1,5.  

Konyak istehsalının bütün prosesləri aparat-texnoloji sxemdə öz 

əksini tapmıĢdır (Ģəkil 19.15). 

---

 

~ 530 ~ 

 

 

 Şəkil 19.15. Konyak hazırlanmasının aparat-texnoloji sxemi 

1-toplayıcı  rezervuar;  2-nasoslar;  3-qovucu  aparat;  4-baş  və 

quyruq  fraksiyanın  toplayıcısı;  5-konyak  spirtinin  toplayıcısı; 

6-palıd  çəllək;  7-cavan  konyak  spirtinin  eqalizəsi  üçün 

rezervuar;  8-nasos;  9-taxtanın  işlənməsi  üçün  rezervuar;  10-

konyak  spirtinin  yetişdirilməsi  üçün  rezervuarlar;  11-oksigen 

balonu;  12-kupaj  rezervuarı;  13-konyakın  dincə  qoyulması 

üçün rezervuar; 14-konyakın isti yaxud soyuqla işlənməsi üçün 

rezervuar; 15-filtr 

 

19.1.9. 

Azərbaycanda

 konyak 

istehsalı

 

Azərbaycanda  ilk  konyak  zavodu  1892-ci  ildə  Yelenendorf 

kəndində  (indiki  Göygöl  Ģəhəri)  açılmıĢdır.  Burada  odla  iĢləyən  2 

destillə aparatı qurulmuĢdur. 

Üzümün  emalı,  Ģərab  materialının  destilləsi  və  alınan  spirtin 

yetiĢdirilməsi  çox  primitiv  qaydada  aparılmasına  baxmayaraq, 

Göygöl  (Yelenendorf)  konyakları  Beynəlxalq  müsabiqə  və  sərgi-

lərdə  dəfələrlə  qızıl  medala  layiq  görülmüĢdür.  Məsələn,  Londan 

(1897-ci  il),  Münhen  və  Puatye  (1899-cü  il),  Paris  (1900-cü  il), 

Lion (1901-ci il) və b. təltiflər bu qəbildəndir. Azərbaycan konya-

kının  dünyada  belə  Ģöhrət  qazanması,  onun  digər  rayonlarda  da 

istehsalına zəmin yaratmıĢ olur. 

1901-ci ildə  Göyçay qəzasının  Göyçay Ģəhərində,  Kürdəmir və 

---

 

~ 531 ~ 

 

BərgüĢad stansiyalarında konyak zavodları meydana gəldi.  

Kürdəmir  stansiyasındakı  konyak  zavodu  odla  iĢləyən  iki 

aparatdan  ibarət  olmaqla,  onların  konyak  spirtinə  görə  məhsul-

darlığı  6  min  dal  idi.  Bu  zavod  ildə  10  min  dal  hazır  konyak 

buraxırdı.  Buraxılan  konyaklar-yetiĢdirilməmiĢ  cavan  spirtə  müx-

təlif  cövhərlər  və  essenslər  əlavə  edilməklə  hazırlanır.  Deməli,  bu 

konyaklar, bir növ saxtalaĢdırılırdı.  

Göyçay  və  BərgüĢad  zavodlarında  destillə  olunan  konyak 

spirtləri  yetiĢdirmək  və  kupaj  üçün  Tiflis  Ģəhərinə  göndərilirdi. 

Hazır  konyak  məhsulu,  Tiflis,  Odessa,  Bakı,  Moskva,  Peterburq, 

Riqa,  VarĢava,  Samara  və  b.  Ģəhərlərdə  olan  ticarət  anbarları 

vasitəsilə satılırdı. 

Tezliklə  ġuĢa  qəzasının  Ağdam  Ģəhərində,  eləcə  də  Əli 

Mərdanlı,  Boyəhmədli  və  Novruzlu  kəndlərində  yeni  konyak 

zavodları yaradıldı. Bu zavodlarda 1894-cü ildə 1,351 min dərəcə 

konyak spirti çəkilmiĢdi. 

ġuĢa qəzasında istahsal olunan konyak spirtini Tiflis, Ġrəvan və 

Kizlyar Ģəhərlərinə göndərirdilər. 

Konyak istehsalına 1922-ci ildə Nizami adına zavodda (indiki 1 

saylı Gəncə Ģərab zavodu) baĢlandı. Burada məhsuldarlığı 11 min 

dal konyak spirti olan, iki konyak aparatı iĢləyirdi. 

1936-cı ildən sonra Ağdam, Ağstafa, ġəmkir, Çinarlı və Göygöl 

Ģərab  zavodlarında  konyak  spirti  çəkən  sex,  1  saylı  Gəncə  Ģərab 

zavodunda isə konyak spirti yetiĢdirən və hazır konyakı butulkalar 

dolduran sex yaradıldı.  

1937-ci  ildə  Göygöl  Ģərab  zavodunda  və  1  saylı  Gəncə  Ģərab 

zavodunda  konyak  spirti  uzun  müddətli  yetiĢdirilməyə  qoyuldu. 

Həmin  spirtdən  1946-ci  ildə  1  saylı  Gəncə  Ģərab  zavodunda 

«Yubiley» adlı markalı konyak buraxıldı və tezliklə standarta daxil 

edildi. 

1948-ci  ildə  torpaq-iqlim  Ģəraiti  və  iqtisadi  xüsusiyyətləri 

baxımından, konyak istehsalı üçün respublikanın Ağdam, Ağstafa, 

Göyçay, Tovuz, ġəmkir və Göygöl rayonları seçildi. 

Konyak  üçün  üzüm  sortları  plantasiyalarının  artırılması,  Ģərab 

materialı və spirtə destillə istehsalının təkmilləĢdirilməsi, müxtəlif 

---

 

~ 532 ~ 

 

yaĢda yetiĢdirilmiĢ spirt ehtiyatının toplanması 1950-ci ildə bir sıra 

konyak  markalarının  buraxılıĢını  təĢkil  etməyə  imkan  verdi. 

Ordinar  konyaklardan  3-4  və  5  ulduz,  markalılardan  YK  (yetiĢ-

dirilmiĢ konyak), YKYK (Yüksək keyfiyyətli yetiĢdirilmiĢ konyak) 

və «Yubiley» bunlara aiddir (cədvəl 19.7). 

Cədvəl 19.7 

Azərbaycanda istehsal olunan konyaklar 

Adı 

Kondisiyası 

YetiĢdirm

ə müddəti 

Tipi 

Spirt, h.% 

ġəkər 

(%-lə)