Мцяллифдян

Fasiləsiz destillə. Fasiləli üsulla konyak spirtinin alınması (istər 

birdəfəyə,  istərsə  də  iki  dəfəyə)  az  məhsuldar  olub,  artan  tələbatı 

ödəyə  bilmir.  Fasiləsiz  üsulla  konyak  spirtinin  alınması  bu 

çatıĢmazlıqları aradan qaldırmıĢ olur. Bu prinsiplə iĢləyən destillə 

aparatlarında fasiləsiz olaraq, ya bütün uçucu komponentlərə malik 

bir  hazır  məhsul,  yaxud  tərkibcə  fərqlənən  bir  neçə  məhsul 

(fraksiya)  ayrılır.  Lakin  fasiləsiz  iĢləyən  aparatlarda  alınmıĢ  kon-

yak spirti, lazımlı maddələrin az miqdarda olması ilə fərqlənir. Bu 

onunla  əlaqədardır  ki,  fasiləsiz  iĢləyən  aparatlar  rektifikasiya 

kolonkasına malik olub, orada spirtin təmizlənməsi və tündləĢdiril-

---

 

~ 492 ~ 

 

məsi gedir. Bundan baĢqa, fasiləsiz destillədə Ģərab materialı uzum 

müddətli  qızdırmaya  məruz  qalmır.  Ona  görə  də  bu  halda  yeni 

maddələr əmələ gəlməsi çatdırılmır. 

Fasiləli iĢləyən kublu aparatlarda destillə, Ģərab materialının çox 

saatlı  qaynaması  ilə  müĢahidə  olunur.  Bu  halda  yeni  uçucu 

maddələr-furfurol,  efirlər  və  baĢqaları  əmələ  gəlmiĢ  olur.  Həmin 

maddələr  isə  öz  növbəsində  konyak  spirtinin  yetiĢdirilməsində 

vacib rol oynayır. 

Beləliklə, lazımi keyfiyyətdə konyak spirti almaq üçün, fasiləsiz 

üsulla  aparılan  destillə  prosesi,  kublu  aparatlardakı  Ģəraitə  yaxın 

olmaqla aparılmıladır. 

Fasiləsiz destillənin sürətinin azaldılması konyak spirtində mad-

dələr  qatıĢığı-aldehidlər,  furfurol,  efirlərin  miqdarının  yüksəlmə-

sinə səbəb olur. Fasiləsiz iĢləyən aparatların ölkəmizdə yayılmıĢ ən 

əsas nümayəndəsi K-5 markalı aparatdır. Ölkəmizə Bolqarıstan-

dan  gətirilmiĢdir.  O,  13  nimçəli  qaynatma  kolonkasından,  iki  def-

leqmator,  soyuducu,  Ģərab  qızdırıcı,  kondensator  (buxarı  sıxlaĢ-

dıran), barda nizamlayıcı və spirt fonarından ibarətdir (Ģəkil 19.9). 

70-80

0

C-ə  qədər  qızdırılmıĢ  Ģərab  materialı  120-150  dal/saat 

sürətlə fasiləsiz qaydada yuxarı nimçələrə verilir. Kolonkanın aĢağı 

hissəsinə  qızmıĢ  buğ  verilir.  ġərab  materilının  qaynmasından 

əmələ  gələn  etil  spirti  buğları  və  uçucu  qarıĢıqlar  fasiləsiz  olaraq 

defleqmatorlara  və  kondensatora  daxil  olub,  konyak  spirti 

kondisiyasına  (62-70  h.%)  qədər  tündləĢir.  Eyni  zamanda  sıxlaĢır 

(maye halına keçir), soyuducu və spirt fonarından keçməklə maye 

vəziyyətində spirt toplayıcıya yığılır. Alınan destilyatda lazım olan 

tündlük,  defleqmatora  verilən  soyuducu  su  nizamlanmaqla  təmin 

edilir.  Birinci  defleqmatordan  (istilik  dəyiĢdiricidən)  çıxan  suyun 

temperaturu 80-90

0

C, ikincidən 50-60

0

C olmalıdır. 

 

---

 

~ 493 ~ 

 

 

 

Şəkil 19.9. K-5 destillə aparatının sxemi 

1-nasos;  2-ratometr;  3-birinci  şərab  qızdırıcı;  4-ikinci  şərab 

qızdırıcı;  5-qaynatma  kalonkası;  6-epurasiya  kalonkası;  7-baş 

fraksiya  defleq  matoru;  8-konyak  fraksiyasının  (birinci)  defleq 

matoru; 9-konyak fraksiyasının (ikinci) defleq matoru; 10-so-yu-

ducu; 11-baş fraksiyanın kondensatoru; 12-spirt fraksiya fonarı; 

13-baş  fraksiya  fonarı;  14-barda  tənzimləyici;  15-sallerion 

nümunə götürəni   

 

Göründüyü  kimi,  qaynatma  kolonkasından  daxil  olan  spirt 

buxarlarının konyak spirti kondisiyasına qədər tündləĢdirilməsi bir-

biri  ilə  ardıcıl  birləĢdirilmiĢ  iki  defleqmatorda  həyata  keçrilir. 

Defleqmatorlarda  sıxlaĢmayan  spirt  buğları,  kondensatorda 

sonuncu dəfə sıxlaĢdırılır (qəlizləĢdirilir) və qaynatma kolonkasına 

qaytarılır. Konyak spirti  kondisiyasına uyğun olan destilyat ikinci 

defleqmatordan  götürülür.  K-5  aparatında  itkinin  müqayisədə  az 

olması  (1,5%-ə  qədər),  baĢ  və  son  fraksiyaların  isə  tamamilə 

olmaması  98-98,5%  (susuz  spirtə  çevirməklə)  konyak  spirti 

kondisiyasında destilyat alınmasına imkan verir. ġərab materialının 

K-5  aparatının  kolonkasında  qalma  müddəti  0,04  saatdan  artıq 

olmur.  

---

 

~ 494 ~ 

 

Krasnodar  Politexnik  Ġnstitutu  (Rusiya)  tərəfindən  fasiləsiz 

iĢləyən  aparat  KPĠ,  Moldova  Yeyinti  Sənayesi  ETĠ  tərəfindən  isə 

K-5M  iĢlənib  hazırlanmıĢ  və  sənayedə  tətbiq  olunmaqdadır.  Bu 

qurğularda baĢ fraksiyalardan konyak spirtinin ayrılması (fraksiya-

laĢdırılması) təmin olunur. OxĢar qurğu meyvə xammalından spirt 

almaq  üçün  Çexiya  və  Slovakiyada  təklif  olunmuĢdur.  Bunlar  da 

K-5 qurğusu kimi, Ģərab materialından, xam spirt mərhələsini keç-

mədən,  birbaĢa  konyak  spirti  alınmasını  təmin  edirlər.  Göstərilən 

qurğuların  əsas  elementləri-Ģərabı  istilə  iĢləyən  qurğudan,  qayna-

yan  bardanı  ləngidən  və  konyak  spirtini  baĢ  qarıĢıqdan  ayıran 

tündləĢdirmə kolonkasından ibarətdir. 

Fasiləsiz destillə edən K-5M qurğusu özünü ikikolonkalı aparat 

kimi  göstərir  (Ģəkil  19.10).  Birinci  kolonka-tündləĢdirmə  (qatılaĢ-

dırma, epyurasiya), ikinci-qaynatma kolonkasıdır. Ġstilik mübadilə-

edicidə  (1)  65-70

0

C-yə  qədər  qızdırılmıĢ  Ģərab  materialı,  fasiləsiz 

qaydada tündəĢdirmə kolonkasına (4) verilir və burada baĢ qarıĢıq-

lar  ayrılır. 85-90  h.%-ə  qədər  tündləĢdirilmiĢ  Ģərab  materialı,  qay-

natma  kolonkasına  daxil  olur.  Bu  kolonka  zənginləĢdirən  və 

zəiflədən olmaqla iki hissədən ibarətdir: zəiflədən hissə bardanı 2-3 

saat  qaynar  vəziyyətdə  saxlayan  kubdan  ibarətdir.  Burada  uçucu 

qarıĢıqların yeni əmələ gəlmə prosesi gedir. Lakin əmələ gəlməyən 

uçucu qarıĢıqların artığı kənar olunur. Qaynatma kolonkasının zən-

ginləĢdirən  hissəsində  isə,  əksinə,  uçucu  qarıĢıqların  toplanması, 

yığılması  gedir.  Proses  2-3  tündləĢdirici  nimçədə,  defleqmator  və 

kondensatorda  baĢ  verir.  BaĢ  fraksiya  fasiləli,  yaxud  fasiləsiz 

Ģəkildə  0,5-2%  miqdarında  (susuz  spirtə  çevirməklə),  85-90  h.% 

tündlükdə  alınır.  TundləĢdirilmiĢ  Ģərabın  destilləsi  K-5  aparatında 

olduğu kimidir. Bu halda fleqma ədədi 34-dür. BaĢqa sözlə, sıxıl-

mıĢ spirt buğunun demək olar ki, hamısı kolonkanın zənginləĢdirən 

hissəsinə  qayıdır.  Spirt  buğları  defleqmatorda  (12,13),  konyak 

spirtinin kondisiyasına qədər tündləĢdirilir. Sıxıldıqdan və soyudul-

duqdan sonra spirt fonarından (15) keçməklə, destilyat toplayıcıda 

yığılır.  Kubdan  (6)  götürülən  barda  qalıq  kimi  toplanır.  Birinci 

defleqmatordan  çıxan  suyun  temperaturu  80-90

0

C,  ikincidən  50-

60

0

C səviyyədə saxlanır. 

---

 

~ 495 ~ 

 

 

 

 Şəkil 19.10. Fasiləsiz destillə edən K-5M destillə aparatının sxemi 

1-boruşəkilli  istilik  mübadilə  edici;  2-şərab  qızdırıcı;  3-

soyuducu; 4-tündləşdirici kolonkası; 5-qaynatma kolonkası; 6-

kib;  7-barda  nizamlayıcı;  8-salleron  nümunə  götürücüsü;  9-

qarışdırıcı-barbatyor;  10-baş  fraksiyanın  defleqmatoru;  11-

baş fraksiyanın kondensatoru; 12-konyak spirti deflaqmatoru; 

13 və 14-kondensatorlar; 15 və 17-uyğun olaraq konyak spirti 

və baş fraksiya fonarları; 16 və 18-uyğun olaraq konyak spirti 

və baş fraksiya soyuducuları; 19-qaz ayırıcı; 20-üç yollu kran 

 

Aparat  saatda  160-180  dal  Ģərab  materialı  destillə  edir.  K-5M 

aparatında buxar sərfi K-5-ə nisbətən yüksəkdir. Lakin Ģarant tipli 

aparatlarla müqayisədə sərf olunan buxar 40-50% azdır.  

Qeyd etmək lazımdır ki, K-5M və buna bənzər qurğularda, kon-

yak spirti ayrılan zonada, uçucu maddələrin destilyatda toplanması 

üçün ġarant üsuluna oxĢar Ģərait təmin olunmur. 

---

 

~ 496 ~ 

 

ġərabı təkrar destillə (tündləĢdirən) edən qurğularda da, həmçi-

nin  (xam  spirtin  ġarant  tipli  qurğularda  8-10  saat  destilləsi  prose-

sindən fərqli olaraq), kimyəvi tərkibin dəyiĢməsi ilə əlaqədar Ģərait 

təmin  olunmur  və  eləcə  də  konyak  spirtinin  son  qarıĢıqlardan 

ayrılması  getmir.  Məhz  belə  ayrılmanın  olmaması  alınan  konyak 

spirtinin keyfiyyətini aĢağı salır. 

Ona  görə  də  birdəfəlik  destilləyə  əsaslanan  və  əsas  fraksiyanın 

(konyak  spirtinin)  digər  fraksiyalardan  ayrılmasını,  tündləĢdirici 

kolonka  olmadan,  təmin  edən  fasiləsiz  iĢləyən  aparatlar  yaradıl-

ması  istiqamətində  iĢlər  aparılmaqdadır.  Bunlardan  biri  tündləş-