Мцяллифдян
Yüklə 7,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Şəkil 19.2. Buğla qızdırılan kublu destillə aparatının sxemi (UPKS)
1- kub; 2- defleqmator; 3- qızdırıcı; 4- soyuducu; 5- spirt fonarı; 6- spirt toplayıcıları
Qeyd etdiyimiz kimi, burada destillə ikiqat olur. Birinci destillədə Ģərabdan xam spirt alınır. Ġkinci destillə zamanı xam spirtdən müxtəlif temperaturda qaynayan fraksiyalar ayrılmaqla, daha təmiz konyak spirti alınır. Sxemdən (Ģəkil 19.3) göründüyü kimi, birinci destillədə tündlüyü 8-12 h.% olan konyak Ģərab materialından tündlüyü 23-
~ 485 ~
32 h.% olan xam spirt (destilləyə götürülmüĢ Ģərabın 25-30% miqdarında) və Ģərab turĢusunun duzlarını almaq üçün tullantıya gedən konyak bardası alınır. Destillə prosesi, destilyatda spirtomerin göstəricisi 0% olana qədər davam etdirilir. Destillənin ümumi davam etmə müddəti 7-8 saatdan az olmamalıdır. Birinci destillə qurtardıqdan sonra, konyak bardasının bütün qalığını kənar etmək üçün kub su ilə möhkəm yuyulur. Sonra kuba lazımi səviyyəyə qədər, xam spirt doldurulur, aparat iĢə salınır və ikinci destillə baĢlanır.
Şəkil 19.3. Şərab materialının destillə sxemi (birici destillə)
Ġkinci destillənin texnoloji sxemindən (Ģəkil 19.4) göründüyü kimi, xam konyak spirti destillədə baĢlanğıc, orta (birinci sort konyak spirti) və son fraksiyalara ayrılır. Kubda iĢlənmiĢ məhlul qalır. Xam spirtin fraksiyalara ayrılması və həmin fraksiyaların düzgün götürülməsi olduqca məsuliyyətli əməliyyatlardan olub,
~ 486 ~
konyak spirtinin keyfiyyəti bundan çox asılıdır. Alınan baĢlanğıc fraksiya aldehid, efir və ali spirtlərin əhəmiyyətli miqdarına malik olub, kəskin iyə və xoĢagəlməz dada malikdir. Bu fraksiya 20-40 dəqiqə müddətində, xam spirtin 1-3%- i miqdarında ayrılır. Destilyatın tündlüyü 75-80 h.%-ə qədər yüksəldikdə o, Ģəffaf olur. Destilyatın tündlüyü yenidən azalmağa baĢladıqda efir və aldehidlərin kəskin iyi zəifləyir. Bu andan (tündlük 74-77 h.%) orta fraksiyanın (konyak spirtinin) götürülməsi baĢlayır, onun çıxımı xam spirtin həcminin 30-35%-ni təĢkil edir. Orta fraksiyanı götürdükdə, tündlük tədricən enir və orta hesabla 60-70 h.%-ə bərabər olur.
Şəkil 19.4. Xam konyak spirtinin destillə sxemi (ikinci destillə)
Bu fraksiyada tündlük 50-40 h.%-ə endikdə, son fraksiyanın götürülməsinə keçilir və bu spirtölçənin göstəricisi sıfra enənə qədər davam etdirilir. Son fraksiyanın miqdarı xam spirtin həcminə görə 17-23% təĢkil edir. AyrılmıĢ orta fraksiya konyak spirti olub, palıd çəlləklərdə uzunmüddətli yetiĢməyə qoyulur. BaĢlanğıc (ilkin) və son frak- siyalar da müxtəlif maddələrlə-aldehidlər, efirlər, ali spirtlər və s. zəngin olmaqla, əlavə olaraq xeyli miqdarda etil spirtinə malik-
~ 487 ~
dirlər. Əvvəllər zavodlarda bu fraksiyalardan istifadə etməyin yalnız bir yolu var idi. Belə ki, baĢlanğıc və son fraksiyalar qarıĢ- dırılıb, destillə edilirdi. Bunu sxematik olaraq aĢağıdakı kimi göstərmək olar (Ģəkil 19.5). Göründüyü kimi, bu halda 3 fraksiya alınır. Orta fraksiya Ģəklində alınan II sort konyak spirti olub, çəlləklərdə yetiĢdirilir və sonra ordinar konyakların kupajında istifadə olunur. Qalan iki- baĢlanğıc (ilkin) və son fraksiyalar etil spirtini ayırmaq məqsədilə rektifikasiyaya verilir.
Şəkil 19.5. İlkin və son fraksiyalar qarışığının destillə sxemi.
Q.Ġ.Fertman müəyyən etmiĢdir ki, xam konyak spirtinin destilləsindən alınan fraksiyaların belə istifadəsi əlveriĢli sayıla bilməz. Belə ki, ikinci destillənin hər iki fraksiyası (baĢlanğıc və son) tərkibcə bir-birindən kəskin fərqlənir. Son fraksiyanın tərki- binə əsasən gec qaynayan qarıĢıqlar, efirlər və ali spirtlər daxildir. BaĢlanğıc fraksiyaya daxil olan maddələr arasında isə asan qaynayan qarıĢıqlar, əsasən kəskin iy və dada malik aldehidlər və metil spirti baĢlıca yer tutur. Göründüyü kimi, baĢlanğıc və son fraksiyaların qarıĢığı qeyri-müəyyən tərkibə malikdir. Bu qarıĢığın destilləsi, alınan II sort konyak spirtinin aĢağı temperaturda qaynayan maddələrlə (sirkə aldehidi ilə) çirklənməsinə səbəb olur. ~ 488 ~
Ona görə də II sort konyak spirti üçün yalnız son fraksiyadan istifadə olunması məqsədə uyğundur. Bu zaman birinci və ikinci destillədən alınan baĢlanğıc fraksiyalar və ikinci son fraksiya rektifikasiyaya verilir (Ģəkil 19.6). Həcmi 40-45 dal olan sadə kublu aparatlarda tündlüyü 25 h.% olan xam spirti fraksiyalara ayırmaqla destillə prosesi 10-14 saat davam edir.
Şəkil 19.6. Son fraksiyalar qarışığının destillə sxemi
Sadə kubda destillə çoxlu vaxt və yanacaq itkisinə səbəb olur. Bunun qarĢısını almaq üçün kubla soyuducu arasında (kubdan yuxarı buxar yolunda) qızdırıcı rezervuar qoyulur. Destillə zamanı kub və qızdırıcı Ģərabla (yaxud xam spirtlə) doldurulur. Kubda olan ilanvari boruya buğ verilir. ġərab qaynayır və buxarlanır. Buğ qızdırıcının daxilində olan buğ ötürücü keçid- lərə girir. Qızdırıcı əvvəl soyuducu rolunu oynayır. Belə ki, oraya daxil olan buğ Ģərabın soyuqluğu ilə maye vəziyyətinə keçir. Müəyyən müddət keçdikdən sonra Ģərab (yaxud xam spirt) buğun temperaturunu qəbul edir və buğ soyumadan soyuducuya daxil olur.
Destillənin sonunda isə qızdırıcıda olan məhlulun temperaturu ~ 489 ~
qaynama temperaturuna yaxınlaĢır. Destillə qurtardıqda qızdırma dayandırılır, kubdan (aĢağı hissəsindəki kranla) konyak bardası götürülür və kub qızdırıcıda olan Ģərabla doldurulur. Qızdırıcıya isə Ģərab, yaxud xam spirt doldurulur və yeni destilləyə baĢlanır. Kubdan buxarlanan spirt qızdırıcıdan keçib, soyuducuya daxil olur, orada maye Ģəklinə düĢür. Soyuducunun sonunda qoyulmuĢ spirt fonarında tündlüyü təyin edilir və fraksiyalar üzrə spirt toplayıcılara yığılır.
Yüklə 7,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|