Meday textile”: Жаҳон бозорига кириш

O’zbekiston Respublikasida to’qimachilik tarmog’ining holati
O’zbekiston Ruspublikasi dunyodagi yirik paxta ishlab chiqaruvchi mamlakat bo’lishiga qaramasdan, o’zida ishlab chiqarilayotgan paxtaning atigi 17 % ini qayta ishlaydi. Boshqacha qilib aytadigan bo’lsak, bu yerda tayyor mahsulot ishlab chiqarish bilan bog’liq muammolar mavjud, ya’ni mamlakat oldida turgan asosiy vazifa mamlakatda ishlab chiqariladigan mahsulot turlarini ko’paytirish va sifatini yaxshilashdir.
Mamlakat sanoat tarmog’ini tahlil qilib shuni aytish mumkinki, mamlakatda juda moslashuvchan sanoat korxonalari oz miqdorda mavjud bo’lib, asosan u gilam ishlab chiqarishdan iboat. Hozirda mamlakatda shunday korxonalardan 84 ta mavjud bo’lib, bu korxonalar yigirilgan ipni turli asortimentdagi mahsulotlarga aylantirib berishyapti. O’zbekistonda paxta yigirish va uni tayyor mahsulotga aylantirish o’rtasida nisbat birmuncha farq qilishini quyidagi jadvaldan ko’rish mumkinki.

			1-Jadval
Paxta tolasi va xomashyosini ishlab chiqarish darajasi
	Mamlakatlar	Paxta tolasi %	Paxta xomashyosi %
	O’zbekiston	7	1
	Pokiston	8	7
	Hindiston	12	9
	AQSH	21	10
	Xitoy	23	29
	Boshqa mamlakatlar	29	44
	Jami	100	100
		18.2 mln. tonna	17.9 mln.tonna

Taklif va talab bozori. Aytib o’tganmizdek, mamlakatda asosan 84 ta to’quv va 53 taga yaqin tikish korxonalari mavjud bo’lib, ular tayyor mahsulot yaratmoqda.

O’zbekiston Respublikasida iste’mol tovarlarini ishlab chiqarish, natural ko’rinishda.

Nomi	2000	2001	2002	2003	2004
Paxta tolasidan matolar (mln. Kv.m)	445.4	424.9	314.1	303.5	295
Jundan to’qilgan matolar (ming kv. m)	589	422	285	1716	1871
Paypoq ishlab chiqarish (mln. juft)	68.6	62.9	25.1	20.5	19.3
Trikotaj mahsulotlari (mln. dona)	46.2	48.9	45.6	44.6	44.2

Jadvaldan ko’rinadiki, trikotaj mahsulotlarini ishlab chiqarish keyingi yillarda pasaygan, sababi mamlakatda mavjud bo’lgan sanoat korxonalaridagi texnik jihozlar ham ma’naviy, ham jismonan eskirgan. Bu korxonalarga “Malika” (Toshkent sh.), “Semurg’”, “Oltinko’l” (Andijon v.), “Zilola-teks” (Jizzax sh.), “I. Fozilov” (Buxoro sh) va boshqalarni kirtish mumkin. Bu korxonalardagi mahsulot sifati juda past hisoblanadi, bular nafaqat tashqi bozor uchun balki, ichki bozor uchun ham yaroqsizdir. “Gurlan”, “Kashteks”kab yangi, zamonaviy korxonalarning soni oz bo’lib, ulr butun mamlakat talabini qondira olmaydi.

To’qimachilik mahsulotlarining assortimenti turfa xil bo’lib, bularga: ichki kiyimlar, futbolka, mayka, sport kiyimlari va boshqalarni kiritish mumkin. Statistik ma’lumotlarga qaraganda, har bir inson yiliga o’rtacha 12 dona turli to’qimachilik mahsulotini iste’mol qilar ekan. Agar respublikamizda 50 mln. dan ortiq to’qimachilik mahsuloti ishlab chiqarilishini hisobga olsak, unda 25 mln. ga yaqin aholi uchun jon boshiga 2 donadan to’qimachilik mahsuloti to’g’ri kelishi ma’lum bo’ladi. SHunga ko’ra mamlakatda to’qimachilik mahsulotlari ishlab chiqarish hajmini 6-7 martagacha oshirish mumkin.
Jahon bozoridagi holatni qaraydigan bo’lsak: AQSH 58,79 mlrd. AQSH dollarlik sanoat mahsuloti, Xitoy va Meksika mos ravishda 14,78 va 3,69 AQSH dollarilik mahsulotlari bilan eng yuqori o’rinlarni egallab turibdi.