8-§. YORUG’LIKNING KVANT NAZARIYASI. FOTONLAR Hozirgi vaqtda ko’p optik hodisalarni faqat yorug’likni kvant nazariyasi
asosida tushuntirish mumkin. Masalan, absolyut qora jismning nurlanishi, fotoeffekt,
Kompton effekti va boshqalar. YOrug’likni kvant nazariyasini yaratishda
A.Eynshteynning «yorug’lik kvantlari» mavjud degan g’oyasi
rol o’ynadi, shunga
ko’ra yorug’likni elementar zarrachalar — fotonlar oqimidan iborat deb qaraldi.
Eynshteynning gipotezasi qator tajribalarda tasdiqlandi. YOrug’lik zarralari —
fotonlarning mavjudligi tajribalarda tasdiqlangandan so’ng yorug’likni foton
nazariyasi yoki kvant nazariyasi vujudga keldi. Bu nazariya optika tarixida bo’lgan
korpuskulyar nazariyani eslatadi. Bu yorug’likning kvant nazariyasiga ko’ra bitta
foton quyidagi energiyaga ega bo’ladi :
W h
(8.1)
bunda h
6 64 10
34
. *
Жс — Plank doimiysi,
-yorug’lik chastotasi.
Foton massasi uchun shunday formula mavjud:
m W c h c h c
2
2
(8.2)
bu yerda s
3 10
8
*
м с — vakuumda yorug’likning tarqalish tezligi.
|
Bu formula harakatdagi foton massasi uchun o’rinli. Demak, foton tinchlikdagi
massaga ega emas. Foton yutilganda uning massasi va energiyasi moddaning
zarralariga beriladi. Foton impulsi quyidagiga teng:
p m c h c
*
. (8.3)
Fotonning vakuumdagi tezligi s
3 10
8
*
м с . Demak, yorug’likni ham to’lqin, ham
zarracha sifatida ko’rish mumkin. Optikada buni dualizm deb ataladi.
