Mehdiyeva səADƏt faziL qızı “Abşeron yarımadasında sənaye tullantıları ilə çirklənmiş torpaqların ekoloji vəziyyəti və onların yaxşılaşdırılması
Yüklə 0,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
0
5 10 15 20 25 30 1 2 3 4 5 Pb Ni Co Cr mq/kq
36 paqların üst qatında uranın miqdarı 2,16-1,3∙10 -4
%, radiumun miqdarı 1,1-0,55∙10 -4
%, toriumun miqdarı 3,3-0,65∙10 -4
% təşkil etmişdir. F.V.Sultanzadə (1997) tərəfindən Lökbatan, Balaxanı, Binəqədi, Ramanı və Suraxanı rayonları ərazisində neftəbulaşmış ərazilərin radioaktiv vəziyyəti və torpaq profili boyu radioaktiv maddələrin paylanması öyrənilmişdir [28]. Lökbatan və Balaxanı rayonları üzrə neftəbulaşmış torpaqların sahələrində uranın miqdarı (3-2,2∙10 -4 %), radiumun miqdarı (2,45-6,1∙10 -4 %), toriumun miqdarı (7-8∙10 -4
%) klark vahidlərindən 2-3 dəfə artıqdır. Ramanı və Binəqədi rayonları ərazisi torpaqlarında isə radioaktiv maddələrin miqdarı U (Ra) 0-1∙10 -4 %, Th 0- 0,2∙10 -4 % normadan artıq deyildir. Radioaktiv elementlərin torpaq tipləri üzrə paylanmasına nəzər salsaq, su- varılan şorakətvari boz-qonur torpaqların üst qatında toriumun miqdarının yüksək olduğunu görürük: 2∙10 -4 %, uranın yüksək miqdarına şorakətvari boz-qonur torpaqlar malikdirlər: 2,4∙10 -4 %, toriumun ən yüksək miqdarına bataqlaşmış boz-qonur torpaqların üst qatında (0-10 sm) rast gəlinir: 4,37∙10 -4
% (şəkil 3.). Ümumi radioloji aktivliyə profilin üst qatında bataqlaşmış boz-qonur torpaqlar - 69,96 Bk/kq, profilin orta qatlarında isə suvarılan şorakətvari boz-qonur torpaqlar – 88,47 Bk/kq malikdirlər. Texnogen torpaqların radioaktivliyi isə təbii ki, bütün göstəricilər üzrə yüksək olub, ümumi aktivliyi 122,18 Bk/kq təşkil etmişdir. Torpağın radioaktivliyinin profil boyu dəyişilməsinin ümumi tendensiyası belədir: üst horizontda radioaktiv elementlərin yüksək miqdarı profilin ortalarına doğru azalır və ana süxura doğru getdikcə yenidən artır. Bu torpaqların “C” qatında (113-130 sm) uranın miqdarı 2,6∙10 -4 %, toriumun miqdarı 3,67∙10 -4 % təşkil etmişdir. Ədəbiyyat mənbələrindən məlum olur ki, Abşeronun təbii radioaktiv fonu 6 mkr/saat təşkil edir. Abşeronun bəzi hissələrində lokal şəkildə insanın təsərrüfat fəaliyyəti nəticəsində radioaktivlik radiasiya fonuna nisbətən dəfələrlə artıq olur, bura əsasən NQÇİ əraziləri, neft istehsalı tullantıları toplanmış ərazilər (şlam, lay suları), yod zavodunun əraziləri aiddir. Belə yerlərdə radiasiya fonu 800-1000 mkr/saata çatır. Radiasiya çirklənməsi əsasən tərkibində radium, radon və s. olan toz hesabına baş verir. Balaxanıneft və Binəqədineft neft-qaz çıxarma idarələrinin (NQÇİ)
37 ərazilərində radionuklidlərlə çirklənmiş sahələrə rast gəlinir.
Yüklə 0,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|