MəHƏRRƏm hüseynov poetik frazeologiYA
Yüklə 0,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Yalan
satmağından əl çəkmir yalan, Diz ə dirsək vurur, düz baxa-baxa. Su olur yandıran, su tapmır yanan, Göz d ə oğurlanır söz baxa-baxa (54, 202). Axı saqqızımı kim oğurlamış? Ayrılıq nə lazım bəxti adaşa? Sevgin sev əninə loğman olarmış H əsrətin yazıldı yorğun yaddaşa (84, 52). Birc ə dəfə məğrur başım endi yerə Qılıncıyla bir əlləri qurumuşun (58, 21). 78 Şeir sənətinin ideya-estetik şərtini ödəyən bir mühüm cəhət – t əsvir-təhkiyə predmetinin təhlil-düşüncə obyektinə çevrilməsi s əviyyəsi mündəricəsini və sənətkarlıq boyalarını üzə çıxardır. M əhz bununla reallığın təhlil-təsdiq pafosu böyük idrak əhəmiyyət kəsb edir və lirik-emosional təhkiyə, təhkiyə tərzinin cazib əsi, daha konkret desək, şeir sənətinin 1960-1980-ci illər m ərhələsindəki poetik dili öz koloriti ilə yadda qaldı. Şeirin poetik qayğı və düşüncələri həyəcanlı nidaların tündləşməsi, poetik m ətnin ideya-estetik qüvvəsinin əlamətlərindən publisist intonasiya çalarları əxs etməsi də 1960-1980-ci illərə məxsus şeir nümunələrinin fərqləndirici cəhətləridir. Ana dilinin daxili ehtiyatları sənətkar təfəkkürünün f əaliyyəti nəticəsində bədii ifadə formalarını dəyişir, şeir dilinə baxış tədricən yeniləşir. Lirik «mən»in xarakteri, səciyyəsi də m əhz təzə nəfəslə təravətlənən dil materialının estetik z ənginləşdirilmə vasitəsi kimi mövcud frazeoloji ehtiyat aşıq şeirindən, folklor poetikasından bəhrələnir. Müasir anlayışların ifad ə tərzi kimi indiyəcən mövcud olmayan yeni çalarlar kəsb edir. B ədii situasiyadan asılı olaraq frazeoloji material uğurlu poetik əməliyyat üçün şairin köməyinə gəlir. Milli səciyyəsi və kolorit yaratma imkanlarına görə frazeoloji söz birləşmələri lirik q əhrəmanın daxili-psixoloji aləminin şərhinə yönəlməsi böyük üslubi əməliyyatın reallaşdırılmasına xidmət göstərir, şeirin inikas imkanlarını gücləndirir. Ç ənələrdə keçir bəzən vaxt, vədə, Marıqda dayanıb ağzıgöyçəklər. M ənim bu müqəddəs kədərimə də Kim bilir, n ə qədər rəng çəkəcəklər (56, 117). Bu pak insanların, saf insanların Başına tələsik yüz oyun açma. Əvvəl əlləinə bel verib sonra 79 Yel verib, onların dalından qaçma (73, 115). Xalq danışıq frazeologiyası şeir poetikasının arxalandığı, söyk əndiyi ən güclü və zəngin qaynaqlardan biridir. Onun şeir m ətninə nüfuzu özü ilə bərabər emosionallıq və ekspressivlik g ətirir. Xalqın poetik düşüncə tərzinə və bədii yaradıcılığına yaxınlıq misralara poetik aforizmlər ağırlığı, dərin xalq hikməti aşılayır. Xalq müdrikliyinin ifadəsi kimi dərin təsir bağışlayan frazeologizml ər söz ustadının poetik axtarışlarını daha səmərəli m əcraya salır, düşündürücülük və bədii təsir keyifyyətlərini, emosional qüvv əsini artırır, bədii mətləbin estetik cəhətdən incə qavra nılmasına kömək olur. «Nitq fəaliyyətində frazeologiya xü- susi semantik kateqoriya kimi çıxış edir. Canlı nitq mühitində onu əhatə edən dil vahidləri ilə vəhdətdə frazeologizmlər təşkil edirl ər» (40, 24). Bədii təsvir və ifadə vasitələri ilə frazeologizml ərin bu ayrılmaz birliyi onun poetik imkanlarına xüsusit intensivlik əlavə edir. 1960-1980-ci ill ərin gözəl şeir nümunələri göstərdi ki, canlı poetik fikir ifad ə etmək çevikliyi adi, gündəlik məişət-ünsiyyət frazeologyasının şeir dilinə axınını təmin etdi. Şeir dili tarixində bu dövr q ələm sahiblərinin ən böyük xidmətlərindən biri budur ki, onlar şəxsi təcrübələrində məişət frazeologiyasının lirik nitqə d ə yaradığını əsaslı şəkildə bədii sınaqdan keçirdilər. Xalq dili frazeologiyasının şeir dilinə intensiv axınının kəmiyyət göst əricilərində keyfiyyət, üslubi sanbal da təzahür etdirməyə nail oldular. Konkret şeir nümunələri əsasında müəyyənləşdi ki, real danışığa məxsus əlamətlərin çoxluğu – poeziyada canlı ünsiyy ət frazeologiyasının sıxlığı şairlərin girişdiyi yaradıcılıq işinin xeyrinə olmuşdur. Frazeoloji ifadələrn poetik təəssürat yaratma imkanları məhz bu məziyyətlərdən bəhrələnir: Yüklə 0,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|