MəHƏRRƏm hüseynov poetik frazeologiYA



Yüklə 0,93 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə39/68
tarix02.01.2022
ölçüsü0,93 Mb.
#40440
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   68
frazeoloji

Gözümün kökü 
sarı 
İllər keçir – qəm qatarı! 
Kim 
qırar bu intizarı! 
N
ə vaxt, nə vaxt yıxılacaq 
Gec
ələrin qəm hasarı? (96, III, 42) 
 
R.Rza  «
Bolqarıstan,  Bolqarıstan»  şeirində  isə  tamamilə 
orijinal  bir  b
ədii  vasitədən  yararlanaraq  frazeoloji  vahidin 
assosiativ  motivl
əri  əsasında  poetik  deyilişin  elastikliyinə  nail 
olur. 
Frazeoloji 
d
əyişmə 
yaddaqalan 
kompozisiya 
ornamentl
ərinə  çevrilir  və  bununla  da  ifadənin  tanınmaz 
d
ərəcədə  dəyişməsi  mühüm  arxitektonik  prinsip  vasitəsi  kimi 
çıxış  edir.  Frazeoloji  birləşmənin  ümumi  qrammatik  quruluşu 

əyyən  təbəddülata  uğrasa  da,  abstrakt  sxem  özünü  büruzə 
verir: 
 
Üfüqd
ə göy gözlərin sarı həsrəti 
Bir s
əs: 

Oğlum, oğlum! – deyə 
Çağırır Məmət... 
Miz üzü – br 
işıq gölü. 
Miz 
arxasında Məmət. 
D
əftər, kağız mis üstünə töküldü (96, III, 134). 
 
R.
Rzanın  məşhur  «Rənglər»  silsiləsinə  daxil  olan  «Sarı» 
şeirində  frazeoloji  ifadənin  aktuallaşdırılmasında  başqa  bir 
maraqlı cəhət sezilir. 
 
Dolu d
ənli sünbül dənizi. 
Şikəst bir övlad anasının bənizi. 
... Yol ç
əkən gözlər 


          
 
 
98 
Qüdr
ətli nərgizlər (96, III, 365). 
 
Frazeoloji  birl
əşmənin bircə «damlası» da orijinal cizgilərə 
yiy
ələnir. İfadənin bircə «qığılcımı» geniş əks-səda doğurur, öz 
vüs
əti  və  estetik  təbiəti  ilə  məzmunu  dərinləşdirir,  fikir 
üfüql
ərini genişləndirir. Bir «qəlpə» ilə edilən eyham oxucunun 
t
əsəvvüründə  frazeoloji  tərkibi  bütöv  şəkildə  canlandırır.  Bu 
üslubi  vasit
ə ilə söz sənətkarı oxucunun təfəkkür qabiliyyətinin 
inkişafına  təkan  verir.  Bu  cür  ixtisarlara  daxili  bir  dramatizm, 
poetik  h
ərarət,  hiss  və  fikir  aləminin  bədii  açılışı  da  xasdır  və 
bununla 
bağlı  1960-1980-ci  illər  Azərbaycan  şeirinin  maraqlı 
nümun
ələrinə rast gəlmək olur. Vaqif Bəhmənlinin «Bala sərçə» 
v
ə  «Zəmi»  şeirlərindlə  həmin  frazeoloji  birləşmənin 
aktuallaşdırılması,  onun  yaratdığı  poetik  cizgilər  də  emosional 
v
ə canlıdır. 
 
 
Yarısı bu taydadı 
Bapbalaca 
qanadının. 

taydadı yarısı 
Dimdiyind
ən getməyib 
İndicə içldiyin 
Sarı suyun sarısı 

sarılıq mənim də 
Gözümün kökünd
ədi (59, 51). 
 
M
ən ki sənə yad olmadım, 
Niy
ə məndən aralandın. 
Damağımda dad olmadı 
B
əbəyim də sarılandı, 
O tayda saralan z
əmi (59, 55). 
T
əfəkkür  tərzindəki  dəyişikliklərlə,  ifadə  vasitələrindəki 
t
əkamüllə bağlı bir fakt aydınca sezilir ki, həyatın, reallığın bədii 
t
ədqiqində  analitik  meyllərin  güclənməsi  ilə  bağlı  frazeoloji 


          
 
 
99 
birl
əşmələrin  də  üslubi  baxımdan  fəallaşması  diqqətçəkən 
müsb
ət cəhətlərdəndir. Frazeoloji dil vahidləri və onların leksik 
ekvivalentl
ərinin  fəallaşdırılması  bu  fikri  qəbul  etdirir  ki,  bu 
sanballı  proses  1960-1980-ci  illər  şeirində  ideya-bədii 
axtarışların  intensivliyini  əks  etdirir.  Bu  dövrdəki  poetik 
nümun
ələrdə frazeologizmlərin kəmiyyəi və keyfiyyət üstünlüyü 
ona gör
ə möhtəşəm yer tutur ki, burada onların üslubi tutumunda 
fikrin,  b
ədii niyyətin elastik ifadəsi, bədiliyin nüfuzediciliyi ay-
rıca  çərçivə  daxilindədir  və  bu  hüdudlar  frazeoloji  vahidlərin 
poetik  mahiyy
ət  kəsb  etməsinə  mane  olmur,  əksinə,  o,  nisbi 
s
əciyyə  daşıyır  və  heç  bir  məhdudiyyət  daşımır.  Üslubi  məna 
əhatəsini  frazeoloji  elementlər  mütəhərrikləşdirməyə,  poetik 
münd
əricənin boyuna biçilməyə qabil olur. Frazeoloji birləşmə-
l
ər  bütün  üslubi  məqamlarda  müəllifin  fikirlərini  incəliklərinə 
q
ədər  ifadə  etməyə,  qəlbi  riqqətə  gətirən  hiss-həyəcan  və 
t
əlatümləri  yeni  ahəngdə,  yeni  biçimdə  oxucuya  çatdırmağa 
imkan verir. M.
Arazın aşağıdakı misralarında olduğu kimi: 

Yüklə 0,93 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   68




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin