MəHƏRRƏm hüseynov poetik frazeologiYA
Yüklə 0,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Yoxdur böyük, kiçik inam
B əzən böyük bir dəryada Boğulana bir çöp-inam (91, II, 133). « Danışıq dilində söz ünsiyyətin avtomatlaşmasına daha meylli olduğu halda, poeziya dilində bu əksinədir: o, aktuallaşma intensivliyini artırmaqla poetik funksiyanı yerinə yetirməyə yön əldilir» (32, 11-12). Söz sənətkarlarının frazeoloji birl əşmələrin semantikasına müdaxiləsi, şübhəsiz ki, obrazlılığa yeni çalarlar əlavə edir. Aktuallaşdırma bədiiliyin dinamikasına güclü t əkan verir, ibarənin mayasında mövcud olan obrazlılıqdan xüsusi enerji m ənimsəyən şair təfəkkürü uğurlu keçidlər – üslubi əməliyyatlar həyata keçirir. Fərdi üslubunun orijinal cizgilərini z ənginləşdirir, bədii boyaların tündləşdirilməsi poetik məna dai- r əsinin genişlənməsi ilə başa çatır. Belə bir hal nəticə etibarilə şairi şeir üçün çox böyük qüsur sayılan üslub məhdudluqdan da xilas edir. Novatorcasına işlədilən sabit birləşmələr xalqın frazeoloji birl əşmələrindən su içən ifadələrdir və bunun nəticəsidir ki, onların ahəngində xalq dilinin nəbzi vurur. Onun hər bir uğurlu nümun əsi şairin poetik kəşfidir. Dünya d ərk edədi bir həqiqəti H əqiqət tapdanar, ancaq üzülməz. Xalqların birləşən fikri, niyyət, Zorla susdurular, m əhv ola bilməz (103, II, 34). Meşənin tən ortasında Əli yalın qaldım Əli yalın, beli yalın, ürəyi yalın (75, 141). 129 Dünya o gün qaraya batmışdı. Ulağı açılmış araba kölgəsində Kitabı bağlanmış bir oğlan yatmışdı (90, 249). Dili topuqçalan oldu, Şeri topuqçalan oldu. Öz şairlik aleyinə Ordu yumruq çalan oldu (91, I, 228). Şeirdə ənənələr üzərində novatorluğa, yeni yaradıcılıq axtarışı yollarına güclü meyl olduqca təbii haldır, poetik reallığı əks etdirmə manerasında, oxucu qəlbinə xoş və ilıq hisslər axını daxiletm ə niyyətində və şeirdə dil-üslub müasirliyinin intensiv- l əşməsində dəyərli bədii vasitədir. Frazeoloji materiala belə ya- naşma tərzi bədii dilin təbiiliyindən törəyir ki, bunun bilavasitə n əticəsi olaraq misralar ürəyəyatan ahəng alır, yeniləşmiş ibar ələrdə indiyəcən istifadə olunmamış məna çalarları aşkarlanır. Frazeoloji novatorluğun məhsulu olan ifadələr poetik dil qaynaqlarının qüdrət və qüvvəsinin nümayişidir, şairanə duyum v ə bədi deyim tərzindəki özünəməxsusluqdur. Bu üslubi əməliyyatın n əticəsidir ki, poetik nitq şəraitində frazeologizml ərdəki sözlər məna əhatəsini genişləndirir, şeirin üslubi sima sına uğurlu poetik tapıntı təəssüratı qətiləşir. Aşağıdakı nümunələr göstərir ki, bəzən bütöv bir şeirin m ətni müəyyən frazeoloji novatorluğun mənasına, semantik qüdr ətinə söykənir. Xalqın və şairin müdrikliyindən qidalanan frazeoloji novatorluq möht əşəm bir şeir mətnini meydana çıxarır. İlan qabıq qoyan kimi D ərindən çıxsan da, D ərdindən çıxa bilməyəcəksən (82, 163). |