MəHƏRRƏm hüseynov poetik frazeologiYA
Yüklə 0,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Bir g
əlinin gözlərindən – bir sarımtıl həsrət dağı, Bir əsgərin duruşundan Toy eşqini, nidasını g ətir, gətir! (54, 403) Analoji poetik dil ə 1960-1980-ci illərin ədəbi qüvvələrin yaradıcılığında tez-tez rast gəlirik. Onların hər birinin fərdi yaradıcılıq üslubunda frazeoloji birləşmələrdən istifadə özün əməxsusluğu sezilir. Doğrudan da frazeoloji birləşmələri şeir dilinə gətirməyin spesifik üsulları vardır: onu olduğu kimi, ancaq semantik-kommunikativ funksiyada işlətməyin ya- radıcılıqla heç bir əlaqəsi yoxdur. Mətnin bədii toxumasında diqq ətçəkən naxış olmaq üçün frazeoloji vahidlər müəyyən üslubi t əbəddülatlara məruz qalır, quruluş-strutur əlamətləri d əyişsə də, öz başlanğıc formasından real cizgilər mənimsəyib onu yeni çalarlarla z ənginləşdirir: 100 « Əl mənim, ətək sənin» deyənlərin Qoy k əsilsin ümidi. – Bunu da bildim (97, 141). Ətək sən olardın, əl mən olardım, Yanaq s ən olardın, tel mən olardım. Dilind ə ən şirin kəlmən olardım, S ən hara itirdin, sən hara məni (56, 159). İnam azdır, ümidimsə gümandır, Bu sevdanın sabahı çən-dumandır. Yapışmışam ətəyindən, amandır, İstəyirsən ətəyini kəskinən (78, 182). F. Sadıq, M.Aslan və N.Kəsəmənli kimi 1960-1980-ci illər şeirimizin görkəmli nümayəndələrinin şeir nümunələri belə bir ətraflı təsəvvür yaradır ki, ana dilimizin frazeoloji qəliblərindən istifad ə etmək, mətndəki bədii şərait və situasiyanın tələbi ilə mü əyyənləşir. Frazeoloji novatorluğun ruhumuzda, fikrimizdə oyatdığı təsir qüvvəsi uzun müddət davam edir. Frazeologizml ər şeir dilində tarixən məhdud kəmiyyətdə f əaliyyət göstərməmişdir, həmişə özünü leksik əhatə dairəsində öz işləkliyi, işlənmə tezliyi ilə seçilmişdir. Onun üslubi sanbalyaratma qabiliyy əti bundadır ki, hər biri ən güclü poetizmin ekvivalenti s əviyyəsindədir. Dərin və mürəkkəb oğrazlı anla yışların sad ə t əsvir vasit əsilə açılışı frazeologizml ərin poetik kamillik göstəricisidir. Frazeoloji birl əşmələrin misralarda əmələ gətirdiyi modell ərin üslubi yönü xəlqi ovqat doğuran dil faktı kimi d əyərləndirilir, çünki bu model danışıq dilinə söykənir. Frazeoloji vahidl ərin ifadəliliyində təsvir obyektinə poetik münasib ət baş qaldırır və ilk baxışdan elə təəssürat yaradır ki, frazeologizml ərə aludəçilik və ona müraciət intensivlyi aydın və d əqiq dillə yazmaq prinsipindən doğur. 101 1960-1980-ci ill ərdə şeirin ideya-estetik imkanlarının artması ilə bədii dil materiallarında, o cümlədən frazeoloji söz birl əşmələrində bədii keyfiyyət dəyişiklikləri yarandı. Yeni şəraitdə şeirin toxumalarında mühüm yer tutan frazeoloji vahidl ərin də ümumi üslubi səviyyəsi yüksəldi. N əzərdə tutmaq lazımdır ki, frazeoloji birləşmələrin oxucuda laqeydlik v ə soyuqluq yaratma əlaməti tamamilə yoxdur, q ələm məhsullarının tutumlu şeir nümunələrinə çevrilm əsi üçün frazeoloji materalların bütün komponentləri fəal üslubi mövqed ə dayanır. Şeir poetikasında frazeologiya ilə bağlı əlvanlıq və ümumiləşdirmə qabiliyyəti xüsusi çeviklik qazanır v ə şeirin müasir poetik tələblərini ödəyir. Frazeologizmlərdən hasil ə gələn müdrik kəlamlar, onların poetik forması ondan sonra g ələn digər ifadələrə də köçürülür, aktuallaşma nəticəsində əvvəlki şəklində olmasa da, öz üslubi-semantik mənası və strukturu il ə oxucunun yaddaşına hopur. Yüklə 0,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|