MəHƏRRƏm hüseynov poetik frazeologiYA
Yüklə 0,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Pah atonnan,
bu Əhməd N ə yaman qorxaq imiş, Bununku lap ağ imiş. Kişi hara, ağzı qara 95 Tülküd ən qorxmaq hara? ...l ənət, bir də bu adı Ona ver ənə lənət. Ad qoyub, göz qoymayıb O tülkü mürd əşirə B əlkə elə qohummuş ya qurda, ya p ələngə, ya ayıya, ya şirə. ...El əsə, yazıq Əhməd Qorxmayıb neyləyəydi? Döşünəmi döyəydi, Özünümü öy əydi? ...Bu sayaq tülkül ərdən M ən özüm də qorxuram. Əgər inanmasanız H ər gün ötərək dil-dil Siz m əni də çağırın «Tülküd ən qorxan Famil» (86, 120). Poeziya dilind ə frazeologizmlərin işlənmə tempini, üslubi əhəmiyyətini izah və dərk edərkən belə bir mövqedə dayanmaq özünü doğruldur ki, frazeoloji dil vahidi yüksək bədii meyar keyfiyy ətlərinə çox yaxındır. Obrazlı təcəssüm frazeoloji birl əşmələrin imkanlarından maksimum şəkildə faydalanır. Fikrin müst əqim deyimi laqeyd təsvirçiliyin yol yoldaşıdır, şeir dilinin t əməli daha çox çoxmənalılıq, üslubi çalarlar üzərində q ərar tutur ki, bu da poeziyada ideya-bədii fikrin zərifliyinə d əlalət edir. Bu zərifliyi frazeoloji ifadələr daha sanballı canlandırır. Oradakı hər bir söz oxucu qəlbini isitməyə, həyat h əqiqətini öz poetik vüsəti ilə canlandırmağa qabildir. Yüksək poetik şüurla mənimsənilən frazeoloji birləşmələr bədiiliyin obyektiv m eyarlarına, şeir üslubuna uyğunlaşma prosesində 96 xüsusi müt əhərriklik göstərərək güclü semantik məna vüsətinə yiy ələnir. Onun əmələ gətirdiyi bədii təəssürat və ovqat şairin yaradıcılıq fədakarlığından qaynaqlanır. Bu, frazeologiyanın aktual laşdırılmasında xüsusi çalarlarla təzahür edir və bədii dilə q ələm sahibinin yaradıcı münasibətinin yüksək nümunəsi t əəssüratını formalaşdırır. Məsələn, canlı danışıq dilində «Gözümün kökü saraldı» klişe şəkli almış frazeoloji ifadədir. Bu, şeir mətninə olduğu kimi – üzərində heç bir əməliyyat aparılmamış formada da işlənir və təbiidir ki, müəyyən estetik funksiya yerin ə yetirir. Bu, frazeologizmin semantik təbiətindən ir əli gəlir. F.Sadıqın «Gözlərin gözlüyü» və A.Kəmərlinin «Haçan yola çıxar bu cığır» şeirlərindən götürülmüş aşağıdakı nümun ələrdə olduğu kimi: Saralıb hicrandan gözümün kökü, Yoxsa göz ə gəldin, gözə görün bir. Üstün ə bir həsrət duman çöküb, Gözüm ə bu boyda dünya görünmür (97, 173). Bu cığırım haçan yola çıxacaq, Gözl əməkdən gözüm kökü saraldı. Bu cığırım haçan yola çıxacaq Axşam düşüb, şər qarışıb, qaralıb (77, 56). Frazeologiya dild ə semantik hadisədir və semantik cəhətdən onun z ənginləşməsi qazandığı estetik keyfiyyətlə müəyyənləşir. Poetik f əhmlə sabit söz birləşmələrinin intensiv dəyişməsi, bu və ya dig ər komponentinin əvəzlənməsi, ixtisarı onun əsas üslubi cizgil ərini yaradır. R.Rzanın «Afrika nəğmələri» şeirində «saralmaq» feli əvəzinə «sarı» sifətinin işlədilməsi frazeologizmin m ənasında, semantikasında aparılan əməliyyatın əsasını təşkil edir. İfadənin konstruksiyasına bu müdaxilə novatorluq faktı kimi mətnin poetik ab-havasının, həyatı bədii d ərketmə prosesini kamilləşməsinin əsas istiqamətini təşkil edir. 97 Frazeologizmin struktur sxemind ə reallaşdırılan üslubi fərdiyyət qabarıq əlamətlərlə təzahür edir: Yüklə 0,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|