MəHƏRRƏm hüseynov poetik frazeologiYA

Q
ələmim yol çəkə, dağ yara bilmir, 
Yoxdu sözlüyümd
ə sözdən ayrı dən. 
Q
ələmim bəşəri qurtara bilmir, 
Əməliəyridən, əliəyridən (54, 202). 
 
İtdən çox 
 
 
çarıq aparan yoxdur, 
 
 
birini d
ə geymədi. 
D
ələdən çox 
 
 
qoza gizl
ədən yoxdur, 
 
 
yüzd
ə birini yemədi (7, 247). 
 
 
Oğlun yaman pərtdi, ana!.. 
Saçı ağarandan bəri 
Laylana h
əsrətdi, ana. 
Gözü yol ç
əkəndən bəri 
Sözü yol ç
əkəndən bəri, 
S
əsinə həsrətdir, ana! (75, 57) 
 
Frazeoloji  novatorluq  söz  üz
ərində  yaradıcılıq  işinin, 
yaradıcılıq sınağıının uğurlu nəticəsidir. Deyim tərzinin sadəliyi 
v
ə  səmimiliyi  də  bu  aktuallaşdırılma  prosesinin  məhsuludur. 
Frazeoloji novatorluq 
şeir nitqində ona görə məqbul sayılır ki, o, 
tutarlı  poetik  təfərrüatın  uğurlu  ifadə-obrazlar  üzərində 
t
əcəssümüdür,  obrazlı  təfəkkürün  sanballı  inikas  formasıdır. 
B
ədii  fikrin  müəyyən  üslubi  istiqaməti  frazeoloji  əsas  üzərində 
t
əşəkkül  tapmış  ifadələrin  bilavasitə  yardımı  ilə  yüksək 
ideyalılıq,  monumentallıq  qazanır,  bu  dil  vahidləri  şeirdə  lirik 

---

          
 
 
127 
notları  gücləndirir.  Ekspressiya  həmin  ifadələrin  səciyyəvi 
xüsusiyy
ətləridir: son dərəcə novator ifadə tərzi düşdüyü mətnin 
t
əsvir  sistemi  ilə  əlaqəlirini  daha  da  möhkəmlədib  forma 
baxımından təqdirəlayiq məziyyətini – ifadə gözəlliyi ilə poetik 
t
əfəkkür qabiliyyətinin üzvi vəhdətini yaradır. 
Frazeoloji  novatorluq 
canlı  danışıq  dilinin  incəliklərini 
praktik  d
ərketmə  prosesində  yetkinlik  tapır.  Frazeoloji 
birl
əşmələr  üzərindəki  üslubi  əməliyyatın  son  məqsədi  isə 
m
əcazi münasibətlə ifadə yaradıcılığıdır. Bu proses şeirin dilini 
folklor deyim t
ərzinə qovuşdurur. 
 
Bu 
yazığın başı daşlar görübdü, 
Bu 
yazığın gözü yaşlar görübdü, 
Bu 
yazığın ömrü qışlar görübdü, 
Niy
ə onu gətirdiniz görüşə (90, 248). 
 
Yüz ölçüb  bir biç
ə-biçə 
Üzl
əri astara çevirə bilsəm. 
Bir biçib yüz ölç
ə-ölçə 
Astarları üzə çevirə bilsəm (75, 128). 
 
Qabilin 
şeirlərindən  biri  belə  adlanır: «Saman  çöpü». 
İrihəcmli  bu  şeir  bütövlükdə  məlum  frazeologizmin  motivləri 
üz
ərində  qurulub.  Bu  motiv  bədii  mənada  genişlik,  əhatəlilik 
vasit
əsi kimi gerçəkləşir. Həmin bünövrədə frazeologizm poetik-
üslubi 
əməliyyat  səviyyəsinə  qalxır,  fikrin  poetik-fəlsəfi  tutum 
dair
əsi  geniş  miqays  kəsb  edir.  Şeir  aşağıdakı  misralarla 
başlayır: 
 
Üzür
əm saman çöpündən yapışa-yapışa 
Vuruşa-vuruşa, əlləşə-əlləşə, çalışa-çalışa. 
 
 
 
 
 
 
 
(81, 118) 
 

---

          
 
 
128 
Eyni 
frazeoloji 
vahidi 
C.Novruz 
aşağıdakı  kimi 
aktuallaşdırır: