Mehnat ta'limini rejalashtirish reja

MEHNAT TA'LIMINI REJALASHTIRISH
Reja:

1. 
   Mashg'ulotning maqsadi.
   
2. 
   Mehnat ta limining madsad va vazifalari.
   
3. 
   Mehnat ta limiga qo 'yilgan davlat ta 'lim standarti.
   
4. 
   Mehnat ta 'limi bo 'yicha dastur talablarining mohiyati.
   
5. 
   Mehnat ta'limi mashg'ulotlarini tashkil etish.
   

Kirish
Mashg'ulotning maqsadi kurs ishtirokchilarining mehnat ta'limi bo'yicha malakalarini aniqlab, ularga bu boradagi ilmiy-uslubiy yangiliklar to'g'risida ma'lumotlar va mehnat mashg'ulotlarini davr talabi darajasida o'tish yuzasidan tavsiyalar berish.
Mehnatning, nafaqat bola tarbiyasida, balki har qanday odamning komil inson bo'lib yetishishida ahamiyati naqadar ulkan ekanligi hammamizga ma'lum. Shuning uchun bo'lsa kerak, O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasida ham mehnat to'g'risida alohida moddalar qabul qilingan. Masalan, “har bir shaxs mehnat qilish, erkin kasb tanlash, adolatli mehnat sharoitlarida ishlash... (37- modda), yollanib ishlayotgan barcha fuqarolar dam olish huquqiga egadirlar. (38- modda), har kim qariganda, mehnat layoqatini yo'qotganfa, shuningdek boquvchisidan mahrum bo'lganda va qonunda nazarda tutilgan boshqa hollarda ijtimoiy ta'm'not olish huquqiga ega. (39-modda)” kabi huquqiy me'yorlarni misol qilib aytib o'tish mumkin.
Xuddi shunday mehnatga, aynan olganda, mehnat ta'limiga e'tibor xalq ta'limida ham qaratilgan. Shu jumladan, boshlang'ich ta'limda ham har bir sinfda haftada bir soatdan mehnat ta'limi mashg'ulotlari tashkil etilishi belgilab berilgan.
Boshlang'ich sinflarda o'tkaziladigan mehnat ta'limining maqsadi -
“o'quvchilarning barhamol shaxs bo'lib shakllanishlari uchun ularga mehnat jarayonlari, kasblar asoslarini (texnologiyasini) o'rgatish, ularni kasb tanlash bilan uyg'unlashtirish orqali ularning kasbgacha tayyorgarligiga zamin yaratishdan iborat” dir. Mehnat ta'limining tarbiyaviy maqsadi ham kattadir, ya'ni “o'quvchilarning mehnat ko'nikmalarini egallashlari jarayonida mehnat va hasbga munosabatlarida yuqori axloqiy sifatlarni, mehnatsevarlik, vatanparvarlik, insonparvarlik va tadbirkorlikni shakllantirish” lozim.
Mehnat ta'limining hozirgi davrdagi, qolaversa mehnat ta'limi o'qituvchilarining vazifalari ham, bu vazifalarning talab darajasida bajarilishiga ham yosh avlodning barkamol inson bo'lib yetishishlarida muhim o'rin tutadi. Bu vazifalar tubandagilardan iboratdir. Tashkiliy vazifalar - “o'quvxona, unda maxsus ish joyi, zarur materiallar, asboblar tashkil qilish. Sanitariya-gigiyena hamda mehnat xavfsizligi talablarini ta'minlash”. Uslubiy vazifalar - mashg'ultlarning yarim va bir yillik o'quv ish rejalarini tuzish, mahalliy sharoitlarni hisobga olish, o'g'il va qiz bolalarning o'zlariga xos mehnat mashg'ulotlarini va kasb tanlashlarini amalga oshirib borish va boshqalardir.
Boshlang'ich ta'limda o'qitiladigan mehnat ta'limi fani o'quvchilarni aqliy va jismoniy mehnat turlari, kasblar bilan dastlabki tanishtirish, kasb tanlashga tayyorlash, mehnatni qadrlash, mehnatga qiziqish hamda mehnatsevarlikni shakllantirish orqali ularning kasbgacha tayyorgarliklarini 5-sinf uchun uzviy bog'lanish zaminini yaratishni ko'zda tutadi.
Bular ta'limiy va tarbiyaviy hamda rivojlantiruvchi yo'nalishlar hisoblanadi.
O'qituvchi mehnat ta'limi mashg'ulotlari jarayonida o'quvchilarga aqliy, jismoniy, axloqiy, badiiy-estetik tarbiya va ta'lim berish orqali ularning barkamol shaxslar bo'lib yetishishlariga yordam berishi darkor.
Boshlang'ich sinf o'qituvchilarini malakasini oshirishga qo'yilgan davlat talablarida kursni bitirgan o'qituvchi mehnat ta'limi fani bo'yicha mashg'ulotlarni ham “talab darajasida o'tish mahoratiga ega bo'lishi” aytib o'tilgan. Ana shu talabdan xulosa chiqarib, har bir boshlang'ich sinf o'qituvchisi (mehnat ta'limi fanini o'qitmasa ham) mehnat ta'limi bo'yicha barcha me'yoriy-uslubiy hujjatlarni, davlat ta'lim standarti va dastur talablarini, mashg'ulotlar o'tish shart-sharoitlarini, metodikasini chuqur bilishi lozim bo'ladi. Shu bilan birga, (sinf rahbari sifatida ham) o'quvchlarning mehnat ta'limi dasturida belgilangan bilim, ko'nikmalarini davlat ta'lim standartlariga binoan o'zlashtirish holatini dastlabki, oraliq va yakuniy nazorat qilib borishlari kerak.
Mehnat ta'limi “Inson va jamiyat” sohasiga kiradi. Bu sohaga jami beshta fan mavjud. Davlat ta'lim standarti beshta fan bo'yicha umumiy qilib, bir bo'limda keltirilgan. Bular orasidan mehnat ta'limi bo'yicha qo'yilgan talablarni aniqlab olish zarur. Tubandagi talablar shular jumlasiga kiradi:

• 
  texnik modellashtirishga oid ishlarni bilish;
  
• 
  uy-ro
  

1. 
   ob'ektiv omillar:
   

• 
  boshlang'ich ta'lim darslarida moddiy-texnik bazaning yaratilganligi;
  
• 
  Ta'lim-tarbiya jarayonining zarur texnik hamda axborotli vositalar bilan ta'minlanganligi;
  
• 
  Mehnat ta'limi darslarida pedagogik monitoring (ma'lumotlar banki)ning tashkil etilganligi, uning maxsus adabiyotlar bilan boyitilganligi;
  

2. 
   sub'ektiv omillar:
   

• 
  Mehnat ta'limi limi darslarining o'qituvchilarida PT mohiyatini o'rganishga nisbatan ichki ehtiyoj va qiziqishning yuzaga kelganligi;
  
• 
  ularda o'z faoliyatlarida PT lardan foydalanishga nisbatan rag'batning qaror topganligi;
  
• 
  ta'lim muassasasi rahbariyati va jamoasining ta'lim-tarbiya jarayonini interfaol metodlar asosida tashkil etish yo'lidagi birligi va yakdilligining shakllanganligi;
  
• 
  Mehnat ta'limi darslari o'qituvchilarining PT mohiyatidan xabardorliklari;
  
• 
  ularda o'z faoliyatlarini texnologik yondashuv asosida tashkil etish borasidagi ko'nikma va malakalarning tarkib topganligi;
  
• 
  Mehnat ta'limi darslari o'qituvchilarining o'z pedagogik faoliyatlarida PT ni qo'llay olish mahoratiga egaliklari;
  
• 
  ularda ijodkorlik, izlanuvchanlik, boshlang'ich ta'lim o'quvchilari orasida kqtarinki kayfiyatni yarata olish sifatlarining mavjudligi;
  
• 
  PT asosida pedagogik faoliyatni tashkil etayotgan o'qituvchilarni rag'batlantirib borish va hokazolar.
  

Boshlang'ich ta'lim darslari o'qituvchilarining pedagogik faoliyatni interfaol metodlar asosida tashkil etish borasidagi mahoratlari darajasi quyidagi ko'rsatgichlarga muvofiq belgilanadi:

• 
  Mehnat ta'limi darslari o'qituvchilarida boshlang'ich ta'lim o'quvchilari bilan muloqotni muvaffaqiyatli tashkil etish, pedagogik faoliyatga nisbatan ijodiy yondoshuv, pedagogik vaziyatlarni baholay olish va ularga muvofiq xatti-harakatni tashkil etish malakalari shakllanganligi;
  
• 
  pedagogik faoliyat mazmuni, ko'lami, sur'ati hamda samaradorliginining yuqori darajasi.
  

Mavzuni nazariy-amaliy asoslarini o'rganish natijasida shu holat aniqlandiki, pedagogik texnologiyalar mohiyatini mehnat ta'limi darslari pedagoglari o'rtasida targ'ib qilish jarayonida ijtimoiy-gumanitar fanlarga nisbatan tabiiy fanlar o'qituvchilari mazkur pedagogik texnologiyalarning nazariy-amaliy asoslarini tez va puxta o'zlashtirishga muvaffaq bo'lganlar. Buning boisi, Mehnat ta'limi o'quvchilariining bilim, ko'nikma va malakalari, shuningdek, ta'lim-tarbiya jarayonining samaradorlik darajasini aniqlashga yo'naltirilgan metodlarning statistik xususiyatga egaligidadir
1.2. Ta'lim-tarbiya jarayonida interfaol metodlarni qo'llashda innovatsion texnologiyalar
Maktabda innovatsiyalar masalasini muhokama etganda, tarbiya tizimlarida innovatsiyalar tashkil topishi to'g'risidagi masalalarni gapirib o'tmay bo'lmaydi. Lekin buning uchun avval, tarbiyaviy tizimning ichki tushunchasini kiritamiz. SHundan keyin tarbiyaviy tihzimni falsafiy va texnologik jihatlarda ko'rib chiqishda, innovatsiyalar yuzaga kelishini o'rganamiz.
Shunday qilib, pedagogikada «tarbiya» kategoriyasining bir vaqtda, bir necha tushunchalari mavjud tarbiyani o'rganayotgan avlodga tarbiyani eng muhim ijtimoiy tajribalarni etkazish bo'yicha maxsus tashkil etilgan jarayon sifatida tushunish, eng keng tarqalgan tushunchalardan hisoblanadi SHundan kelib chiqib, har qanday tarbiya jarayonining asosi, haqiqatda,o'qitish hisoblanadi, degan xulosaga kelish to'g'ri bo'ladi. Ushbu holatda tarbiya jarayoni didaktik vositalar bilan ko'rina boshlaydi.
Ta'lim muassasaining tarbiyaviy vazifasi birinchi navbatda, o'quvchilarda, o'zini shu dunyoda anglab etish,boshqalar orasida o'z o'rnini topish bilan dunyoga, madaniyatga, atrof-muhitga qadriyatlarni shakllantirishdan iborat. Lekin mana shu vazifani faqat o'qitish jarayonida amalga oshirib bo'lmaydi: u individual manfaatlarini qondirish bilan bog'liq dam olish doirasidagi o'yin, mehnat, ijodiy faoliyati bilan ham bog'liq. SHunday qilib, xususan tarbiya tizimi innovatsiyalarini o'rganish imkoniyati paydo bo'ladi. Uni yaratish va rivojlantirish jarayonida, har gal qator aniq masalalarni hal etish kerak bo'ladi: yuqorida nomlari keltirilgan mualliflar ularning beshtasini alohida urg'u bilan ko'rsatadilar:

• 
  Bolalarda dunyoning yaxlit va ilmiy asoslangan ko'rinishini shakllantirish.
  
• 
  Fuqarolik o'zini anglashni, vatani taqdiri uchun javobgarlikni shakllantirish.
  
• 
  Bolalarni umuminsoniy qadriyatlarga jalb etish, ular orasida mana shu qadriyatlarga mos bo'lgan xulqni shakllantirish.
  
• 
  O'sib kelayotgan kedlajak avlodda, shaxs xususiyatlari sifatida prespektivlikni, « ijodkorlikni» shakllantirish.
  
• 
  O'z-o'zini anglashni shakllantirish, o'zini amalga oshirishda bolaga yordam ko'rsatish.
  

Qo'l mehnatiga o'rgatishda boshqa fanlarni o'rgatishda bo'lganidek, o'qitishning xilma-xil usullarini qo'llab, ular yordamida o'quvchilarning bilim, malaka va ko'nikmalarini egallab olishlariga, shunungdek bilish qobiliyatlarini rivojlanishiga erishiladi.
O'quvchilar bayon etilayotgan aynan buyum emas, balki o'z so'zlari bilan buyumni bajarilishini eslashlari talab etiladi. Biroq, asosiy o'rinni hali ham namuna, tayyor ko'rgazma bo'yicha ishlash egallaydi. Hozirgi zamon maktabi darsning zamonaviyligini oshirdi, takomillashtirishda va unga sayqal berdi. O'qituvchi darsga tayyorlanar ekan, har bir tayyor mavzu mazkur dars uchun uning maqsad va vazifalariga muvofiq keladigan ishni usul va ko'rgazmali qurollarni tayyorlaydi.
Qo'l mexnati darslarida odatda bir yoki ikki asbobdan foydalaniladi, ularni esa navbatchilar tarkatadi. Stolning ustida dikkatni chalgitadigan xch kanday ortikcha narsa bulmasligi kerak.
Asboblarni, ayniksa kesuvchi asboblarni charm gilofda saklagan mahkul. Xar bir gilof asbobning mahlum turiga muljallangan buladi. Navbatchi ukituvchi asboblarni tarkatishni doimo birinchi partadan boshlaydi, bunda ukuvchilar tartib va tejamkorlikka urganadilar.
Xamma foydalanadigan asboblar sinf shkaflarda saklanadi, ishdan sung asboblarni ukuvchilar tozalab yuvib, artib navbatchi ukuvchiga topshiradilar.
Ish xonasida ukuvchilarga asboblarni ishlatish va saklash koidalarini eslatib turuvchi plakat - eslatmalar osiglik bulishi kerak. Xavfsizlik texnikasiga koidalariga tulik rioya kilish baxtsiz xodisalarning oldini oluvchi ishonchli garovdir. Asboblarni ishlatish koidalarini ukuvchilar vakti-vakti bilan takrorlab turishi lozim. U yoki bu koidani tushuntirishda ukituvchi nima uchun aynan shunday kilish krakligini, bu koidalarga rioya kilinmasa kanday xodisalar ruy berishi mumkinligini uktirishi lozim. Xafvsizlik texnikasining barcha koidalari suzsiz bajarilishi lozim.
Ish xonalarida ishlash va asboblardan foydalanish buyicha texnika xavfsizligi koidalarni kuyidagicha umumlashtirish mumkin.
Nizom chiqqan. Ushbu nizom O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2005 yil 25-noyabrdagi “Xalq ta`limi xodimlari mehnatiga haq to`lash tizimini takomillashtirish va uni moddiy rag`batlantirishni kuchaytirish chora-tadbirlari to`g`risida”gi PK-227-qarori va O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining 2005 yil 21 dekabragi “Xalq ta`limi xodimlari mehnatiga haq to`lashning takomillashtirilgan tizimini tasdiqlash to`g`risidagi 275-qaroriga muvofiq idoraviy bo`ysinshlardan qat`iy nazor, xalq ta`limi tizimidagi davlat ta`limi muassasalari rahbar va pedagog kadrlarni atestasiyadan o`tkazish va ularga malaka toifalari berish tartibini belgilashdi.
O`zbekiston mustaqilligining dastlabki kunlaridan boshlab jamiyatdagi demokratik o`zgarishlarning iqtisodiyoti larqoror rivojlantirishning, rkspublikani jaxon xamjamiyatiga interrasiyalashuvning zarur va majburiy sharoit sifatida ta`lim soxasining islox qilish siyosiy izchillik bilan amalga oshirilmoqda. kadrlar tayyorlash milliy dasturi muoffaqqiyatli amalga oshirilmoqda. Maktab ta`lim tizimini tubdan yaxshilash, eng yuqori zamonaviy talablarga mos keladigan o`quv-moddiy bazasi va ta`lim standartlarini shaklantirish, yashash joyidan qat`iy nazar, qishloq va shaxar maktablarining moddiy bazasi xamda tamirlanish darajasidagi tafovutlarni bosqiyama-bosqich bartaraf etish, mehnat ta`limini o`qitishda moderenezasiyalashagan o`quv dasturlari asosida mehnat ta`limini o`qitish. Buning uchun maktablarni zamonaviy o`quv va laborotoriya uskunalari kompyuter texnikasi, darsliklar va o`quv-uslubiy materiallar bilan ta`minlash lozim. Ta`lim tizimida qo`llanilayotgan o`quv standartlari va o`quv dasturloarini takomillashtirish miliy maqsadi - ta`lim soxasini tubdan islox qilish, uni o`tmishdan qolgan mavkuraviy qarashlar va sarqitlardan to`la xalos etish, rivojlangan demokratik davlatlar darajasida, yuksak manaviy va axloqiy talablarga javob beruvchi yuqori malakali kadrlar tayyorlash milliy tizimni yaratishdir. Umumiy o`rta talim Davlat talim standart va o`quv dasturida mehnat yo`nalishlari bo`yicha mashg`ulotlarni tashkil qilish va o`tkazish ketma-ketligi maxalliy sharoit va imkoniyatlar xisobga olingan xolda o`qituvchi tomonidan xal qilinadi. Mazkur o`quv dasturi asosida olib borilayotgan o`kuv-tarbiya ishlari natijalarini o`quvchilarning o`zlashtirishlarini aniqlash va nazorat qilish Davlat ta`lim tsandart asosida amalga oshiriladi.