MəMMƏdov qəRİb xəLİlov mahmud

Xlor flüor üzvi karbonlar – bunlar tərkibində xlor, flor və brom olan maddələrdir . Bunlar yüksək effektli 

potensiala malik olub atmosferdə uzun müddət qalır. Onun miqdarı 7- % -ə çatır . 

Ozon (O

3

) – mühüm parnik qazı hesab olunur. O, həm stratosferdə , həm də troposferdə yerləşən qısadalğalı 

və uzundalğalı radiasiyaya təsir göstərir.  

   

 

 

 

 

 

 

Шякил 8.11. 1940-1980-

úè èëëÿð äþâðöíäÿ CH

4

-

öí àéðûëìàñû 

èíòåíñèâëèéèíèí 

ãèéìÿòëÿíäèðèëìÿñè. 

---

 

135

8.11.1.Antropogen parnik effektinin 

hidroiqlim nəticələri 

Atmosferdə parnik qazlarının toplan-

ması  və onların parnik effektinin artması 

yerüstü hava və torpağın səthində t 

0

 – run 

yüksəlməsinə səbəb olur. Son 100 ildə dün-

yada orta t 

o

 - r təxminən 0,3-0,6 

o 

artmış-

dır, 1980- cı ildən etibarən t 

0

 – un artması 

daha çox nəzərə çarpır. Havanın t 

o 

– ru üz-

rə qlobal məlumatların təhlili göstərir ki, t 

o 

– run artması həm iqlimin təbii dəyişməsi-

lə, həm də insan fəaliyyətilə bağlıdır. 

Antropogen amillərin güclənməsilə əla-

qədar atmosferdə parnik qazları artmaqla 

onların parnik effektiliyi də yüksələcəkdir . 

2100 - cü ilə qədər yerüstü havanın t 

o 

– ru 

təxminən 2

0

 artması gözlənilir . Holosen 

dövründə, yəni son 1000 il ərzində iqlimin 

belə dəyişməsi müşahidə edilməmişdir . Bu 

isə bəşəriyyət qarşısında böyük bir problem 

yaratmışdır.  

Temperaturun artması atmosfer yağıntı-

larının artması ilə müşahidə ediləcəkdir.  

İqlimin orta göstəricilərinin belə  dəyiş-

məsi ayrı – ayrı katastrofik hadisələrin - 

tropik siklonların, fırtınaların, istilik quraq-

lıqların, havanın ekstremal temperaturu və 

s. ilə müşayiət olunacaqdır.  

Son 100 ildə dünya okeanının səviyyə-

sinin 10-25 sm qalxması müşahidə olun-

muşdur. Bunun səbəbi iqlimin istiləşməsilə 

əlaqədar suyun termik genişlənməsi, həm-

çinin dağ  və qütb buzlaqlarının azalmasilə 

izah edilir . Bu faktorlar davam etdikcə cə-

ləcəkdə Qrenlandiya və Antarktida buzlaq-

larının əriməsinə səbəb olacaqdır. Buna uy-

ğun olaraq Dünya okeanının səviyyəsi 

2100 ilə qədər 50 sm qalxması gözlənilir . 

Okeanın səviyyəsinin 2100 – cü ildən sonrakı dövrdə qalxmaqda davam etməsi gözlənilir.Bu isə okean və də-

nizlər ətrafı zonada olduqca ciddi təbii və sosial – iqtisadi problemlərin yaranmasına səbəb olacaqdır.