MəMMƏdov qəRİb xəLİlov mahmud

Fıstıq meşələri 

Azərbaycanda ən geniş yayılanı fıstıq meşələri olub respublikanın ümumi meşə fondunun 32 faizə qədərdir. 

Kiçik Qafqazın cənub yamacı rayonlarında (Laçın, Qubadlı, Zəngilan) və Naxçıvan MR-dən başqa fıstıq res-

 

 

Шякил 13.5. Республика 

мешяляринин бюлэяляр 

цзря пайланмасы

---

 

271

publikanın bütün dağ rayonlarında bitir. Kiçik Qafqazın cənub rayonlarında fıstığın yayılmasına quru kontinen-

tal iqlim şəraiti maneçilik törədir. Kiçik Qafqaz dağlarında fıstığın şərq sərhədi Dağlıq Qarabağda Hadrud və 

Xocavənd rayonları arasında Kirs dağının şimal hissəsində müşahidə olundu. 

Böyük Qafqazın şimal-şərq makroyamacında fıstığın şərq sərhədi Ataçay və Tığçay hövzəsindədir. 

Böyük Qafqazın cənub yamacında meşə bitkisinin, o cümlədən fıstığın şərq sərhədi şimal makroyamaca nis-

bətən 25 km qərbdən keçir. Fıstığın şərq sərhədinin belə qısalması fikrimizcə cənub makroyamacında iqlimin 

xeyli quraq olmasıdır, burada insanın təsərrüfat fəaliyyəti də mühüm rol oynamışdır. 

Respublikamızın dağlarında müxtəlifotlu, topallı, ölü örtüklü, çətiryarpaqlı, qaraçöhrəli, subalp,  dəfnəgilaslı 

fıstıq meşə tipləri yayılmışdır.  Lakin insan fəaliyyətinin mənfi təsiri nəticəsində fıstıq ağacları ilkin quruluşunu 

və ilkin populyasiyalarını itirmişdir. Bununla əlaqədar təbii meşə mühiti dəyişmiş və müxtəlif törəmə meşə tip-

ləri əmələ gəlmişdir. Talış dağlarının orta və yuxarı dağ-meşə qurşaqları demək olar ki, meşə örtüyündən tama-

milə azad edilmişdir. Nisbətən yaxşı  vəziyyətdə meşələr  əsasən dəniz səthindən 700-800m hündürlüyə  qədər 

olan ərazidə saxlanmışdır. Nisbətən geniş sahələrdə fıstıq meşələrinə Lerik və Astara rayonlarında dəniz səthin-

dən 1000-1200 m-ə qədər olan ərazidə rast gəlmək  olar. Çox nadir hallarda dəniz səthindən 1600m yüksəklikdə 

kiçik sahələrdə seyrəlmiş fıstıq meşələrinin qalığına təsadüf etmək olar. 

İnsanın təsərrüfat fəaliyyətinin xarakterindən, müddətindən və intensivliyindən asılı olaraq fıstıq meşələri-

nin deqradasiyası müxtəlif istiqamətdə olmuşdur. Nisbətən az meylliyə malik olan yamaclarda fıstıq meşə-

lərində  ağacların özbaşına qanunsuz kəsilməsi nəticəsində  aşağı doluluqlu ağaclıq və ya seyrəklik  əmələ 

gəlir. Belə sahələrə əsasən  yaşayış məntəqələrinin yaxınlığında rast gəlinir, onlar az məhsuldarlığa malik 

olur, ağacların təpə hissəsi və qol-budağı kəsilmiş halda olur. 

Fıstıq qurşağında təsərrüfatın səmərəsiz aparılması ilə    əlaqədar olaraq yüksək məhsuldar ilkin fıstıq 

meşələri aşağı doluluqlu və az məhsuldar törəmə tipli vələs ağaclıqları ilə əvəz olunmuşdur. 

Böyük Qafqazın cənub yamacında fıstığın kolluqlarla dəyişilməsi insan fəaliyyətinin təsirilə yaşayış 

məntəqələrinin yaxınlığında baş verir, meşəsizləşdirilmiş sahələrdə çox vaxt böyürtkan, fındıq və ayıdöşəyi  

cəngəlliyi əmələ gəlir. 

Kiçik Qafqazın   orta dağ qurşağında meşəsizləşdirilmiş sahələrə böyük massivlər şəklində rast gəlinir. 

Hazırda bu massivlər  mütəlif kollarla (yemişan, dovşanalması, əzgil, topulqa. itburnu, alça və s. örtülüdür. 

Lakin bu kollar çox nadir halda xüsusi qruplaşmalar yaradır, onlar əsasən sıx çəmən, bozqırlaşmış çəmən və 

bozqır bitkiləri fonunda tək-tək və qrup halında yayılmışdır, tərkibində meşəyaradan ağac cinslərinin cavan pöh-

rələrinə də rast gəlinir.