MəMMƏdov qəRİb xəLİlov mahmud

Qoruq ərazilərində ekosistemlərin nizamlanmas. 

Qoruqlar haqqında olan əsasnaməyə görə dövlət qoruqlarında bütün təsərrüfat işləri dayandırılmalı və qoruq-

da mütləq qoruma rejimi həyata keçirilməlidir. 

Lakin qeyd etmək lazımdır ki, mütləq qoruq rejimini bütün qoruqlara şamil etmək düzgün deyildir. Belə ki, 

bir sıra qoruqların əraziləri qoruq rejiminə başlamaqdan  əvvəl bu və ya digər dərəcədə insan fəaliyyətinin mənfi 

təsirinə  məruz qalmışdır. Belə sahələr tipik ekosistemlərin insanın təsirilə transformasiyaya uğramasına səbəb 

olmuşdur. Belə sahələrdə ekosistemlərin nizamlanması üzrə tədbirlər görülməsi məqsədə uyğundur. 

Bir sıra qoruqlarda  bəzi illər dırnaqlı heyvanların sayı həddindən çox artır.  Bu hal biotopların deqradasiya-

sına, meşə sahələrinin pisləşməsinə səbəb olur. Dırnaqlı heyvanlar tərəfindən torpağın pozulması qonşu ərazilər-

dən qoruğa alaq və ya yad  ot növlərinin gətirilməsinə səbəb olur. 

Qoruqda maral və digər dırnaqlı heyvanların sayını artırmaq və qonşu yaşayış məntəqələrində mal-qaranı qo-

rumaq məqsədilə qoruqda canavarlar məhv edilərək sayı azaldılmalıdır. Qış dövründə heyvanların ot və gilə-

meyvə ilə təmin olunması və duzlaqların düzəldilməsi də qoruqda dırnaqlı heyvanların çoxalmasına səbəb olur. 

Təcrübələr göstərmişdir ki, canavarlarla dövri olaraq mübarizə aparmaq lazım gəlir. Belə olmadıqda onun sayı 

qısa dövr ərzində normanı keçir və onlar dırnaqlı vəhşi heyvanları tələf edir, qonşu kəndlərdəki mal-qaraya hü-

cum edir. 

Qoruqda vəhşi dırnaqlı heyvanların sayının nizama salınması ovçuların köməyi ilə yerinə yetirilməməlidir, 

çünki ovçu həmişə yaxşı heyvan seçib ovlamağa çalışır. Bu məsuliyyətli işi qoruğun öz işçiləri görməlidir, bu 

zaman əsasən zəif  və  xəstə heyvanlar ovlanmalıdır. 

Qoruqda ekosistemlərin nizamlanması tədbirləri çox ehtiyatla  yerinə yetirilməlidir. Hər bir düşünülməmiş 

tədbir xeyir əvəzinə çox pis nəticə ilə qurtara bilər. 

Əgər qoruq, kompleks qoruq deyilsə və orada əsas məqsəd itmək təhlükəsi olan hər hansı bir növü qorumaq-

dırsa ilk vaxtlarda o növün bərpa olunması istiqamətində müəyyən tədbirlərin aparılması vacibdir. 

Qoruqlarda ekosistemlərin deqradasiyasına təsir edən amillərdən biri də nizama salınmamış turizmdir. (Mə-

sələn, respublikamızda Göygöl və Pirqulu qoruqlarında) Odur ki, qoruqlarda kütləvi turizm işi ümumiyyətlə qa-

dağan olunmalıdır. turizm üçün əsasən milli parklar xidmət göstərməlidir. 

Qorunan müxtəlif ekosistemlərin ayrı-ayrı komponentlərinin planlaşdırılmasına  yönəldilən nizamlayıcı təd-

birlər aşağıdakılardan ibarət ola bilər: 

---

 

352