MƏMMƏdov qəRİb xəLİlov mahmud
Turist qəbulu üzrə aparıcı dünya ölkələri
Yüklə 4,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Afrika regionu
- Yaxın Şərqin
- 19.1. Azərbaycanda turizmin vəziyyəti
- Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci il tarixli 132 saylı qərarı ilə təsdiq edilmişdir.
- Arxeoloji abidələr
- 19.2. Azərbaycanda beynəlxalq turizmin vəziyyəti
|
Turist qəbulu üzrə aparıcı dünya ölkələri
Ölkələr Beynəlxalq turist qəbulu (mln. nəfərlə)
1991/19 98
nisbəti Dünya
turist bazasında payı 1999 (faizlə) 1998 1999 2000
1 Fransa
70 73 74,5 11,1
2 İspaniya 47,7 52 53,6
7,9 3 ABŞ 46,4 48,5 52,7
7,4 4 İtaliya 34,8 36,1 41,2
5,5 5 Çin
25,1 27
31,2 4,1
6 Böyük Britaniya 25,7 25,7
24,9 3,9
7 Meksika 19,8
20,2 20,0
3 8 Kanada 18,8 19,6
20,4 2,9
9 Polşa 18,8 17,9
18,2 2,7
10 Avstriya 17,4
17,6 17,8
2,7 11 Almaniya 16,5 17,1
18,9 2,6
12 Rusiya 15,8
16,4 22,8
2,5 13 Çexiya 16,3 16
2,4
14 Macarıstan 15,0 12,9 15,6 2 15 Portuqaliya
11,3 11,6 - 1,8 ASR bazasında rekreasiya axınını cəlb edən əsas ölkə Yaponiyadır. Ötən əsrin 90-cı illərində ASR ölkələrindən xaricə səfərlərlə əlaqədar turizmin daha yüksək sürəti Koreya Respublikasında və Tayvanda müşahidə edilmişdir. ASR-a turist göndərən regiondan kənar ölkələr ABŞ, Böyük Britaniya, Almaniya, Fransa, Hindistan və İtaliyadır.
növbədə bu qitənin əksər ölkələrində sosial-iqtisadi inkişafın aşağı səviyyəsi, turizm infrastrukturunun zəif olması, siyasi sabitliyin olmaması ilə izah edilir. Afrikaya gələn turistlərin 88 və valyuta mədaxilinin 90 faizi üç subregionun – Şimali, Cənubi və Şərqi Afrikanın payına düşür. O da qeyd olunmalıdır ki, yalnız bir neçə ölkə (CAR, Tunis, Mərakeş, Zimbabve, Ke- niya, Botsvana, Tanzaniya) rekreasiya sahəsinin genişlənməsinə diqqət yetirir və beynəlxalq standartlara cavab verən keyfiyyətli turist xidməti kompleksinə malikdir. Afrikaya turist göndərən əsas xarici ölkələr – Fransa, Böyük Britaniya, İtaliya, İspaniya, ABŞ və İsveçrədir. Qeyd etmək lazımdır ki, CAR – ölkədən çıxış turizminin formalaşdığı yeganə Afrika ölkəsidir.
gərginliyi, turbiznesin dövlətlər tərəfindən lazımi səviyyədə müdafiə edilməməsi, bir sıra ölkələrdə əcnəbi turistlərin təhlükəsizliyinin təşkil olmamasıdır. Regionda dünyəvi dinlərin (iudaizmin, xristianlıq və islam) mərkəzlərinin yerləşməsi ilə əlaqədar beynəlxalq dini turizm də ziyarət mərkəzi kimi mühüm rol oynayır. Yaxın Şərqin dünya turizmindəki payı, turist qəbulu üzrə – 15,3 mln. nəfər (2,35 faiz) təşkil edir. Beynəlxalq turizmdən əldə olunan gəlir üzrə isə 2,2 faizdir. Misir, Bəhreyn, BƏƏ və Səudiyyə Ərəbistanı re- gionda nisbətən inkişaf etmiş rekreasiya sahəsinə malikdirlər. Bu regiona turist göndərən əsas xarici bazarlar – Avropa (Böyük Britaniya, Almaniya, Fransa, İtaliya), ABŞ və Yaponiyadır. Cənubi Asiyanın demoqrafik potensialını (əhalisi 1,3 mlrd.) nəzərə alsaq, müasir dövrün qlobal turizmində bu regionun rolu çox cüzidir. 1998-ci ildə bu regiona gələn turistlərin qeydiyyat üzrə sayı 5,2 mln. nəfər (dünya üzrə 0,8 faiz) valyuta mədaxili isə 4,4 mlrd. dollar (dünya üzrə 1%) olmuşdur. O da maraqlıdır ki, turist axınının 2/3 hissəsi ancaq bir ölkənin – Hindistanın payına düşür. Region ölkələrində turbiznesin muasir, yüksək gəlirli fəaliyyət sahəsinə çevrilməsi, təxirəsalınmaz vəzifə olaraq qalır. Turizm rekreasiya sahəsinin səviyyəsini müəyyənləşdirən amillər arasında sosial-iqtisadi amillər aparıcı rol oynayır. Dünya təcrübəsi göstərir ki, turizm sənayesinin inkişafı üçün əlverişli iqtisadi mühit ancaq bazardır. Ümid etmək olar ki, MDB ölkələrində, o cümlədən, Azərbaycanda azad sahibkarlıq üçün zəruri iqtisadi və hüquqi zəmin yaradılması, mehmanxana təsərrüfatı, ictimai iaşə, nəqliyyat infrastrukturu, turizm agentlikləri və turizm sənayesinin digər həlqələrinin xidmətləri üzrə zəruri tələbatın ödənilməsi, bu sahədə işgüzar yüksəlməsinə səbəb ola bilər.
378
19.1. Azərbaycanda turizmin vəziyyəti Azərbaycan Respublikası beynəlxalq turizmin inikşafı üçün böyük potensiala malikdir. Ölkəmizin zəngin təbii coğrafi, iqlim şəraiti, nadir tarixi memarlıq abidələri, bol günəşli günləri, mavi Xəzərin narın qumlu çimərlikləri, uca dağlar, qədim arxeoloji abidələr, müxtəlif muzeylər, gözəl meşələr, çeşmələr və s. turizmin inkişaf etdirilməsinə şərait yaradır. Təəssüf ki, bu nadir zənginliklərin böyük hissəsindən istifadə olunmur. Son zamanlar Yalama-Xudat dənizkənarı ərazidən tədricən, hissə-hissə istifadə edilir, yeni-yeni xüsusi otellər, pansionatlar tikilir. Son 2-3 il ərzində respublikamızda xarici turizm canlanmağa başlayır. Bakı şəhərində keçirilən beynəlxalq sərgilər, konfranslar, konqreslər, simpoziumlar beynəlxalq turizmə müsbət təsir göstərir. Xarici turistlərin yaxşı istirahəti üçün Şıxov kompleksində, Mərdəkan pansionatında bütün şəraitlər yaradılmışdır. Zaqulbada «Gənclik mərkəzi» 2000 turistin eyni vaxtda istirahətini təşkil edə bilər. Hazırda Qubada (Afurcada), Şamaxıda (Pirqulu), Şəkidə (Marxal), Zaqatalada, Qaxda, İsmayıllının Lahıc kəndində xarici qonaqların qəbulu üçün mərkəzlər, pan- sionatlar yaradılır. Azərbaycanın ayrı-ayrı bölgələri turizm baxımından özünəməxsus təbii şəraiti, gözəllikləri ilə seçilir. A.İ. Əhmədov, E.M. Hacıyev, Z.Ə.Zamanov (2000) və C.A.Məmmədov, H.B. Soltanova, S.H.Rəhimov (2002) respublikamızın ərazisində 8 bölgə (subregion) ayırırlar. Onlar aşağıdakılardır. 1) Bakı- Abşeron turizm bölgəsi; 2) Şirvan turizm bölgəsi; 3)Gəncə-Qazax turizm bölgəsi; 4) Şəki-Zaqatala turizm bölgəsi; 5) Quba-Xaçmaz turizm bölgəsi; 6) Lənkəran-Astara turizm bölgəsi; 7) Qarabağ turizm bölgəsi; 8) Naxçıvan turizm bölgəsi. Müəlliflərin əsərlərində bu bölgələrin təbii-tarixi zənginlikləri ətraflı şərh olunur. Azərbaycan Respublikası öz gözəllikləri ilə tanınmış ölkə olsa da, turizmin tarixi 1920-ci illərdən başlayır. Respublikada turizmin şöhrəti 1980-ci ildən başlayaraq genişlənir. 1985-1986-cı illərdə Naxçıvan, Gəncə, Xankəndi, Sumqayıt, Mingəçevir şəhərlərində yaradılmış idman klublarının işi xeyli fəallaşır. 1987-ci ildə res- publikada 1800-dən atıq turist bölməsi yaradılır. Həmin bölmələrdə 124 mindən artıq adam məşğul olurdu. Yalnız 1987-ci ildə istirahət günü marşrutları ilə Respublika daxilində özfəaliyyət turizmi xətti ilə səfərlərdə 375 min adam iştirak etmişdir. (Məmmədov, Soltanova, Rəhimov, 2002). 1988-ci ildən sonra məlum hadisələrə görə respublikamızda turizmin fəaliyyəti xeyli zəifləyir. Azərbaycan qədim mədəniyyət mərkəzidir. Ş.S.Fətullayev (1986) respublikamızın müxtəlif regionlarında 915 arxitektura əsərləri tədqiq etmiş və onların dövlət tərəfindən uçota alınaraq mühafizə olunmasını təklif etmişdir. Bura özünün qiymətliliyi və gözəlliyi ilə seçilən turizm baxımından maraqlı XVIII-XIX-XX əsrin əvvəllərində inşa olunmuş məscidlər, hamamlar, yaşayış binaları, karvansaralar, mehmanxanalar və s. daxildir. Bundan başqa respublikamızda saysız-hesabsız təbiət arxeologiya abidələri aşkar edilmiş və dövlət tərəfindən qorunur. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci il tarixli 132 saylı qərarı ilə təsdiq edilmiş, ölkəmizin ərazisində olan və dövlət tərəfindən mühafizə olunan daşınmaz tarix, mədəniyyət, memarlıq abidələri əhəmiyyətinə görə dünya, ölkə və yerli dərəcələrə bölünür. Bunlardan 21-i dünya əhəmiyyətli memarlıq, 44-ü isə arxeoloji abidələrdir. (Bax. Cədvəl 19.4) Qeyd etmək lazımdır ki, son illərdə Azərbaycanda turizmin inkişafında müsbət irəliləyişlər baş verir. Avra- siya nəqliyyat dəhlizində Bakının əlverişli mövqedə yerləşməsi, imzalanmış beynəlxalq neft müqavilələrini xa- rici iş adamlarının son zamanlar respublikamıza axınının artmasına şərait yaratmışdır. Dünyanın onlarla iri şirkətləri öz kommersiya və sənaye fəaliyyətlərini respublikamızın iqtisadiyyatında tətbiq etmək istəyir. Ölkədə ictimai-siyasi vəziyyətin sabitləşməsi, investisiyaların artmasını stimullaşdırır. Bu investisiyalardan otellərin, işgüzar mərkəzlərin, yaşayış binalarının, sosial-mədəni istiqamətli və turizm obyektlərinin tikintisinə istifadə olunur.
Xarici şirkətlərin köməkliyi ilə Bakıda yenidən qurulan ilk obyektlərdən biri «Naxçıvan» mehmanxanası olmuşdur. Türkiyə firması «Remko-Əmlakın» və ABŞ firması «Hyatt İnterneşnl» investisiyaları hesabına «Naxçıvan» mehmanxanası modernləşdirilərək «Naxçıvan-Hyatt Recensi» beş ulduzlu otelinə çevrildi. Türkiyənin «Ferko» firmasının köməyi ilə yüksək dərəcəli «Qrand otel Avropa» mehmanxanası tikilib istifadəyə verilmişdir. Bunlardan başqa Bakıda «Redisson SAS Plaza», «Park-Hyatt», «Kresent-Biç», «Qazis», «İrşad», «Old-Siti», «İçəri-şəhər» və digər otellər də tikilmişdir. Bu otellər təklif olunan xidmətin keyfiyyətinin yüksək olması şərtilə xarici turistlərin qəbulu üçün nəzərdə tutulmuşdur. Əylənmək və «bəh-bəhlə» istirahət etmək istəyənlər üçün təmtəraqlı Bakı Əyləncə Mərkəzi tikilmişdir. Bu- rada böyük üzgüçülük hovuzu (şəlalə, cakazi, sürətli sualtı axını var), respublikada yeganə boulinq-klub (avadanlıq «AME» ingilis şirkəti tərəfindən istehsal edilmişdir), trenajor zalı, mağazalar (dünyanın məşhur firmalarının malları satılır), sauna, türk hamamı, restoran, kafe və barlar fəaliyyət göstərir. (Məmmədov, Solta- nova, Rəhimov, 2002). 2001-ci il sentyabrın 25-də Cənubi Koreya Respublikasının paytaxtı Seul şəhərində Ümumdünya Turist Təşkilatının XIV Baş Assambleyasında Azərbayxan Respublikası bu beynəlxalq turist təşkilatına üzv oldu. Bu, respublikamıza turizm üzrə tövsiyyələr və praktiki kömək edilməsinə imkan yaradacaqdır. 2001-ci ildə «Azərbaycan Reviyw» jurnalı ilə «Turizm yenilikləri» qəzeti nəfis şəkildə nəşr edilməyə başlanıldı. Həmin ilin 379
dekabrında Bakıda turizmin qarşısında duran problemləri araşdıran I Ümumrespublika konfransı keçirilmişdir. Bütün bunlar respublikamızda turizmin inkişafına təkan verə biləcək amillərdəndir. 380
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci il tarixli 132 saylı qərarı ilə təsdiq edilmişdir.
mədəniyyət abidələrinin siyahısı Cədvəl 19.4. Memarlıq abidələri Abid
ənin in ve ntar № si
Abidənin adı
1 2
3 4 1. «Atəşgah» məbəd kompleksi XVIII əsr Bakı şəhəri, Suraxanı rayonu 2.
«İçəri-şəhər» memarlıq – şəhərsalma kompleksi VI-XIX əsrlər Bakı şəhəri,Səbail rayonu 2.1 Məhəmməd məscidi 1078-1079-cu illər M.Mansur küçəsi, 42 2.2 Qız qalası VI-XII əsrlər A. Zeynallı küçəsi 3.
Şirvanşahlar sarayı kompleksi XIII-XV əsrlər Bakı, Qala döngəsi 76 3.1 Şirvanşahlar yaşayış binası XV əsr
3.2 Divanxana
XV əsr 3.3 Şah məscidi 1441-1442-ci illər
Yəhya Bakuvinin türbəsi
XV əsr 3.5 Şirvanşahların türbəsi 1435-1436-ci illər
3.6 Murad darvazası 1585-ci il
3.7 Hamam
XV
əsr 3.8 Key
Qubad məscidinin qalıqları XV əsr
4 Xəzəryanı müdafiə qurğuları. Qalalar, karvansaralar və ovdanlar kompleksi İlk orta əsrlər – XVIII əsr Xəzər dənizinin qərb sahili 4.1 Böyük Mərdəkan qəsri XIII-XIV əsrlər qəsəbəsi 4.2 Kiçik Mərdəkan qəsri XII-XIV əsrlər Mərdəkan qəsəbəsi 4.3 Ramana qəsri XII-XIV əsrlər Ramana qəsəbəsi 4.4 Nardaran qəsri XIV əsr Nardaran kəndi 4.5 Bayıl qəsri 1234-1235-ci illər Bakı buxtası 1 2 3 4
4.6 Beşbarmaq səddi Orta əsrlər Dəvəçi rayonu 4.7 Çıraqqala V-VI əsrlər Dəvəçi rayonu 5 Qulu Musa oğlu türbəsi 1314-cü il Ağdam rayonu, Xaçın Türbətli 381
kəndi 6. «Allah-Allah» türbəsi və Nüşabə qalası 1322-ci il Bərdə şəhəri 7. Sınıq-körpü II əsr Qazax rayonu 8. Məbəd V əsr Qax rayonu,
Ləkit kəndi 9 Xınalıq kəndi XVII-XIX əsrlər Quba rayonu, Xınalıq kəndi 10. Gəncəsər monastrı 1238-ci il Kəlbəcər rayonu, Vəngli kəndi
11. Xudavənd monastrı XIII-XVII əsrlər
Kəlbəcər rayonu, Tərtər çayının sahilində 12. 11 tağlı Xudafərin körpüsü XI-XII əsrlər Cəbrayıl rayonu 13. 15
tağlı Xudafərin körpüsü XIII əsr Cəbrayıl rayonu 14. Lahıc Dövlət Tarix- Mədəniyyət Qoruğu XV-XIX əsrlər İsmayıllı rayonu, Lahıc qəsəbəsi 15. Yusif Küseyir oğlu türbəsi 1161-1162-ci illər Naxçıvan şəhəri 16. Möminə Xatun türbəsi 1186-1187-ci illər
Naxçıvan şəhəri 17. Qarabağlar Tarix Memarlıq Kompleksi XII-XIV əsrlər Şərur rayonu, Qarabağlar kəndi
18. Gülüstan türbəsi XIII əsr Culfa rayonu,
Cuğa kəndi 19. Ordubad Tarix-Mədəniyyət QoruğuXV-XIX XV-XIX əsrlər Ordubad şəhəri
20. «Yuxarı Baş» Tarix- Memarlıq Qoruğu və Şəki Xan sarayı XVIII-XIX əsrlər Şəki şəhəri 21. Şuşa Tarix-Memarlıq Qoruğu XVIII-XIX əsrlər
Şuşa şəhəri
Abi-
dənin inven-
tar №si
Abidənin adı Tarixi Yerləşdiyi ünvan 1 2
3 4 22 Azıx mağara düşərgəsi Paleolit dövrü Füzuli rayonu 23 Tağlar mağara düşərgəsi Paleolit dövrü Füzuli rayonu 24 Damcılı mağara düşərgəsi Paleolit dövrü Qazax rayonu, Daşsalahlı kəndi 25 Qazma mağara düşərgəsi Paleolit dövrü Şərur rayonu, Tənənəm kəndi 26 Qobustan Dövlət Tarix- Bədii Qoruğu Mezolit-orta əsrlər
Bakı şəhəri Qaradağ rayonu 27 Əliköməktəpə yaşayış yeri Eneolit dövrü Cəlilabad rayonu 28 Çalağantəpə yaşayış yeri Eneolit dövrü Ağdam rayonu, Əfətli kəndi 382
29 Leylantəpə yaşayış yeri Eneolit dövrü Ağdam rayonu Kuzanlı kəndi 30 Töyrətəpə yaşayış yeri Neolit-tunc dövrü Ağstafa rayonu, Aşağı-Göycəli kəndi
31 Mişarçay yaşayış yeri Eneolit-ilk Dəmir dövrü Cəlilabad şəhərinin cənubunda 32 Baba dərviş yaşayış yeri (3 abidə) tunc dövrü Qazax rayonu, Dəmirçilər kəndi 33 I Kültəpə yaşayış yeri Eneolit-tunc dövrü
Babək rayonu, Kültəpə kəndi 34 II Kültəpə yaşayış yeri tunc dövrü Babək rayonu, Aşağı-Uzunoba kəndi
35 Sərkərtəpə yaşayış yeri tunc dövrü Xaçmaz rayonu, Sərgər təpə 36 Üzərliktəpə yaşayış yeri tunc dövrü Ağdam şəhəri 37 Kültəpə yaşayış yeri ; Qarabulaq nekropolu; II Maxta yaşayış yeri tunc dövrü Şərur rayonu, Maxta kəndi 38 Gəmiqaya, qayaüstü təsvirlər tunc dövrü Ordubad rayonu 39 Sarıca Minbərək nekropolu, Minbərək yaşayış yeri və kurqanlar tunc dövrü; eneolit dəmir dövrü Qax rayonu Minbərək düzü 40 Qədim Naxçıavan şəhə- rinin xarabalıqları (9 abidə)
E.ə.II minillik- orta əsrlər Naxçıvan şəhəri 1 2
3 4 41 Borsunlu kurqanları (2 ədəd)
Tunc və ilk dəmir dövrü Tərtər rayonu, Borsunlu kəndi 42 Məbəd Son tunc-ilk dəmir dövrü Xanlar rayonu, Zazalı kəndinin qərbində 43 Xocalı kurqanları Tunc-ilku dəmir dövrü Xocalı rayonu 44 I
Şaxtaxtı məbədi, II Şaxtaxtı məbədi E.ə. III-I minilliklər Şərur rayonu, Şaxtaxtı kəndi 45 Oğlanqala yaşayış yeri Tunc dövrü-ilk dəmir dövrü Şərur rayonu, Oğlanqala kəndi 46 Qədim yaşayış yeri və qəbirstanlıq (Çoban daşı)
Tunc-ilk dəmir dövrü
Ağstafa rayonu, Dağ Kəsəmən K. 47 Böyük Qalaça Tunc-ilk dəmir dövrü
Gədəbəy rayonu Söyüdlü kəndi 48 Niftalı kurqanları tunc dövrü
Cəbrayıl rayonu, Xubyarlı kəndi 49 Qızılburun yaşayış yeri, I-II Qızılıbulaq məbədləri tunc dövrü Babək rayonu 50 Çalxanqala qalası, Çalxanqala kurqanları tunc dövrü Babək rayonu Çalxanqala kəndi 51 Xoşbulaq kurqanları Son tunc-ilk dəmir dövrü Daşkəsən rayonu, Xoşbulaq kəndi 52 Xarabagilan şəhərinin qalıqları Son tunc-ilk dəmir dövrü Ordubad rayonu, Yuxarı Aza kəndi
383
53 Kiş yaşayış yeri, Kiş məbədi Antik dövr- orta əsrlər Şəki rayonu, Kiş kəndi
54 Qədim Qəbələ şəhəri, Səlbir qala Antik dövr- orta əsrlər Qəbələ rayonu 55 Qədim Şamaxı şəhəri Antik dövr- orta əsrlər Şamaxı şəhəri 56 Qədim qəbirstanlıq, məbəd və yaşayış yeri Antik dövr Ağsu rayonu, Nüydü kəndi 57 Çanaxır təpələri Antik dövr-
orta əsrlər Xaçmaz rayonu, Çanaxı kəndi 58 Babatəpə yaşayış yeri Antik dövr Şərur rayonu, Yurdçu kəndi 59 Köhnə Gəncə Orta əsrlər Gəncə şəhəri yaxınlığında 60 Beyləqan yaşayış yeri (Örənqala) Orta əsrlər Beyləqan rayonu, Kəbirli kəndinin cənubunda 61 Köhnə Bərdə Orta əsrlər Bərdə rayonu 62 Qədim Şəmkir şəhəri Orta əsrlər Şəmkir şəhərinin yaxınlığında 63
Şabran Orta əsrlər Dəvəçi rayonu, Şahnəzərli kəndi 64
Əlincə qalası VII-XII əsrlər Culfa rayonu, Xanəgah kəndi 65 Gilgilçay istehkamları kompleksi Orta əsrlər Dəvəçi rayonu, Gilgilçay çayının sahilində 19.2. Azərbaycanda beynəlxalq turizmin vəziyyəti Azərbaycanda beynəlxalq turizmin statistikası üzrə dəqiq məlumatların olmaması turizm sahəsində mövcud vəziyyəti təhlil etməyi çətinləşdirir. C.A.Məmmədov, H.B.Soltanova, S.H.Rəhimovun (2002) müxtəlif mənbələrdən əldə etdiyi məlumatlara görə 1997-ci ildən etibarən Azərbaycana gələn xarici turistlərin sayı artmağa başlamışdır. Belə ki, əgər 1996-cı ildə respublikamıza gələn turistlərin sayı 90 min nəfər idisə, 1997-ci ildə 306, 2000-ci ildə 681 min nəfərə çatmışdır. Qeyd edək ki, Azərbaycana gələn turistlərin böyük əksəriyyətini MDB ölkələrindən gələnlər təşkil edir. (Cədvəl 19.5) Cədvəldən göründüyü kimi 1997-ci ildə MDB ölkələrindən respublikamıza gələnlərin sayı 132 min nəfər olmuşsa, 2000-ci ildə bu rəqəm 2,6 dəfə artaraq 346,5 min nəfərə çatmışdır.MDB ölkələrindən gələnlərin əksə- riyyətini Rusiya, Ukrayna, Orta Asiya respublikaları və Gürcüstanda yaşayan azərbaycanlılar təşkil edir. Ölkəmizə gələn xarici qonaqlar içərisində ikinci yeri tutan İran İslam Respublikası vətəndaşlarına məxsus- dur. Əgər 1997-ci ildə İrandan Azərbaycana 103,7 min nəfər qonaq gəlmişsə, 2000-ci ildə onların sayı 2,3 dəfə artaraq 242,3 min nəfərə çatmışdır. İrandan Azərbaycana gələnlərin əksəriyyətini sərhədyanı ticarət məqsədilə gələnlər təşkil edir. İranla müqayisədə Türkiyədən Azərbaycana gələn turistlərin sayı azdır və azalmağa doğru gedir. Belə ki, əgər 1997-ci ildə Türkiyədən Azərbaycana 28,7 min nəfər qonaq gəlmişdirsə, 2000-ci ildə bu rəqəm 2,3 dəfəyə qədər azalaraq 12,7 min nəfər olmuşdur. Avropa ölkələrindən, həmçinin ABŞ, Kanada və İsraildən respublika- mıza gələnlərin sayı 1997-ci ildən azalmağa başlamışdır. Azərbaycana gələn turistlərin sayı 1997-ci ildən bəri dinamik surətdə artsa da, onlara göstərilən xidmətlərin azalması müşahidə olunur. Əgər 1997-ci ildə gəlmə turizmindən daxil olmalar 162, 2000-ci ildə bu rəqəm 2,6 dəfəyə yaxın azalaraq 63 mln. ABŞ dolları həcmində olmuşdur. 19.6 saylı cədvəldən göründüyü kimi Azərbaycana sırf turizm məqsədilə (turizm firmalarının xətti ilə) gələn- lərin sayı o qədər də çox deyil. Belə ki, 1997-ci ildə respublikamıza sırf turizm məqsədilə gələn qonaqların sayı 22507, 1999-cu ildə isə bu rəqəm təqribən 2 dəfə azalaraq 11365 nəfər olmuşdur. Bu vəziyyət Azərbaycandan xarici ölkələrə gedənlərin sayında da özünü biruzə verir. (Cədvəl 19.5). Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına əsasən 2000-ci ildə ölkəmizdən xarici dövlətlərə turist kimi gedənlərin çoxu MDB ölkələrinə, İran, Türkiyə və Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinə üstünlük vermişdir. (Məmmədov, Soltanova, Rəhimov, 2002). Müəlliflərin fikrincə, son illər Azərbaycandan xarici ölkə- lərə səfər edənlərin sayının azalmasının əsas səbəbi turist xidmətlərinin qiyməti, əhalinin əksər hissəsinin gəlir- ləri ilə uyğunlaşmamasıdır.
|