Menejement rivojlanishining tarixiy shart – sharoitlari

Menejement rivojlanishining tarixiy shart – sharoitlari

1. Menejement rivojlanishining tarixiy shart – sharoitlari.

Boshqaruv muammosini hal qilishga birinchi bo‘lib qadimgi misrliklar kirishganlar. Bundan 6 ming yil oldin ular kishilar faoliyatini maqsadga yo‘naltirilgan holda tashkil etish, uni rejalashtirish va natijasini nazorat qilish zarurligini tan olganlar hamda boshqaruvni markazlashtirmaslik haqidagi masalani qo'yganlar. Eramizdan avvalgi XX asrda Misrga qo‘shni Vavilon podshohi Xammurapi boshqaruv va nazorat qilish zaruriyati uchun sopol jadvallardagi hujjatlar va guvohlik ko‘rsatmalarini qollagan, amaldor shaxslar tomonidan javobgarlikni o‘z tobelariga o‘tkazishga yo‘l qo‘ymaslikni tan olgan va ish haqi darajasini qonunan belgilagan. Eramizdan avvalgi 325-yilda Iskandar Zulqarnayn birinchi marta jangovar harakatlarni boshqarish markazi sifatida shtabni tashkil qilgan. Qadimgi tashkilotlar ma’lum tuzilishga ega bolgan, unda boshqaruvchining darajalari ajratilgan. Yirik siyosiy tashkilotlar ham mavjud bolib, qirol va generallar ularning rahbarlari bolgan. Shu munosabat bilan faqat XIX-XX asrlar oralarida menejment insoniy bilimlar, fanning mustaqil sohasiga aylangan. Amerikalik Jozef Varton 1881-yilda birinchi marta kollejlarda o‘qitish uchun menejment kursini ishlab chiqqan. Amerikalik muhandis F.Teylor 1911-yilda o‘zining «Ilmiy menejment tamo- 7 yillari» kitobini nashr qilgan, u umumiy qiziqishni keltirib chiqargan va unda birinchi marta boshqaruv fan va tadqiqotning mustaqil sohasi deb tan olingan. Bu asarlar jamlangan tajribani ilmiy umumlashtirish va ilmiy boshqaruv asoslarini shakllantirishga harakat qilingan birinchi ishlar bolgan.

2. Ilmiy boshqaruv maktabi
Butun dunyoda «Maktabni ilmiy tashkil etish» nomi bilan mashhur bolgan bu maktabning vujudga kelishi va rivojlanishi XX asr boshlariga to‘g‘ri keladi. Bu maktabning boshida amerikalik muhandis-tadqiqotchi F.Teylor (1850—1915) turgan, u o‘zining kundalik ishida unumdorlik va samaradorlikni oshirish maqsadida ishlab chiqarish va mehnatni faollashtirish muammolarini hal qilgan. Uning ta’limi menejment zamonaviy konsepsiyaning asosiy nazariy maktabi bolgan. Bu maktabning ko‘zga ko'ringan vakillari: L.Gilbert, F.Gilbert, G.Emerson, A.Gastev (Rossiya)lardir.