Menejmentning rivojlanish tarixi va hozirgi holati

1. Xazrat Payg‘abarimiz Muhammad Sallolloxu Alayhissalomning aziz va mukarram avlodi bo‘lmish sayidlar, ulamo va shayxlar;

2. Xayotning achchiq-chuchugini totgan bilimdon kishilar;

3. Duoguy taqvodorlar;

4. Amirlar, sarxanglar, sipoxsolollar, ya’ni lashkar va qo‘shin boshliqlari;

5. Sipox bilan raiyat, ya’ni qora xalq;

6. Saltanat ishlari, uning siru-asrorini bilgan, kengashsa bo‘ladigan dono va ishonchli kishilar;

7. Vazirlar, sarkitob va devon bitiqlari;

8. Xakimlar, tabiblar, munajjimlar va muxandislar;

9. Xadis olimlari va roviylar, ya’ni rivoyat aytuvchilar (tarix shunoslar).

10. So‘fiy va oriflar;

11. Xunar va san’at axli, ya’ni kosiblar va san’atkorlar;

12. Xar turli mamlakatlardan kelgan sayyox va tijorat axli. Ular bilan so‘zlashib, mamlakatlaridagi ijtimoiy-siyosiy axvoldan voqif bo‘lib turish mumkin bo‘lgan.

• Davlatni idora qilishda vazirlar, amirlar va viloyatlarda o‘tirgan noiblarning roli benixoya katta bo‘lgan. Shuning uchun xam Amir Temur ularni tanlash va vazifalarga tayinlash ishiga a’loxida ahamiyat bergan. Ular soxibqironning fikricha sadoqatli, axloqiy pok, adolatpesha:, tinchliksevar va tashabbuskor odamlar bo‘lishi kerak. “Tuzuklar” muallifining fikriga ko‘ra, masalan, vazirlar to‘rt sifatga ega bo‘lishlari shart:
• 1. Asillik, toza nasllik va ulug‘vorlik;
• 2. Aqlu farosatli;
• 3. Sipox bilan raiyat axvolidan boxabarlik va ularga g‘amxo‘rlik ko‘rsatish, ular bilan yaxshi muomalada bo‘lish;
• 4. Sabru bardoshlilik, muloyimlik

• Vazirlar va ularning vazifalari Mamlakat va raiyat vaziri
•  Bu vazir el-yurtning muxim ishlarini, kunda chiqib turadigan muammolarni, raiyat axvolini, olingan xosil, daromadning miqdori, oliq-soliq, davlat xarajatlari, el-yurtning obodonchiligi va axolining farovonligi qay darajada ekanligidan oliy xukmdorni xabardor qilib turgan
• Soliq vaziri
•  Sipoxiylarning maosh va tanxolarini boshqargan, uning qiyinchilik va parishonlikka tushib qolmasligining chora-tadbirlarini ko‘rgan, sipox axvolidan doimo podshoxni ogox etib turgan.
• Mol-mulk, daromad, xarajatlar vaziri
•  Turli sabablarga ko‘ra egasiz qolib ketgan er-suv va mol-mulkni boshqargan, zakot va boj yig‘imiga mutasaddiylik qilgan.
• Sarkori hissa va saltanat ishlarini yurituvchi vazir
•  Podshoxga qarashli er-suv va mol-mulk, shuningdek davlat muassasalarining faoliyatini nazorat qilib turgan.
• Qozi kalon
•  Adliya muassasalarini boshqargan
• Jalol ul-islom
•  Podshoxning favqulodda xuquqlarga ega bo‘lgan nazoratchisi.
• Vaziri devoni
•  Turli mamlakatlar bilan olib boriladigan yozishmalar
• insho
• devonining boshlig‘i.