Menejmentning tadqiqot usullari
Boshqaruvning tadqiqotchilik salohiyati
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
6.3.Boshqaruvning tadqiqotchilik salohiyati Boshqaruvning tadqiqotchilik salohiyati tushunchasi resurslardan foydalanish va qo‘yilgan maqsadlarga erishish imkoniyatlarini aks ettiradi. Axir kerakli resurslarning mavjudligi xali avtomatik ravishda samaradorlikka olib bormaydi. Resurslardan foydalanish shuningdek ularning tuzilishi, ularga erishish imkoniyati, foydalanish qobiliyati, resurslar ishlatilayotgan maqsad, ulardan oqilona foydalanishni motivatsiya qilishga va boshqalarga ham bog‘liq. Bularning barchasi birgalikda tadqiqotchilik salohiyati tushunchasini tavsiflaydi. Uning kattaligi va sifati, shuningdek amalga oshirilishi samaradorlikka erishishga ta’sir etadi. Metodologik tayyorlik tadqiqot maqsadi va missiyasining mavjudligida namoyon bo‘ladi. Bu erda maqsadning integratsion xossalari, maqsadning asoslanganligi, uni ifodalash va qo‘yishga ilmiy yondashuv, tadqiqotchilik guruhi yoki butun firma jamoasi tomonidan maqsadning tushunilishi va qabul qilinishi katta ahamiyat kasb etadi. Tadqiqot missiyasi uni, maqsad tomon izchil harakatlangan holda o‘tkazilishini ta’minlovchi asosiy belgisi sifatida ko‘rib chiqiladi. U maqsadga qarab harakatlanishda cheklovlarni va ushbu harakatning har bir bosqichida ustuvorliklarni tanlashga yordam beradi. Missiya: nima uchun tadqiqotlar o‘tkazish zarur, maqsadga haqiqatda erishish mumkinmi? degan savolga javob berishi zarur. 140 Metodologik tayyorlik shuningdek, maqsadni va missiyani hisobga olgan holda firmani rivojlantirish konsepsiyasi bilan belgilanadi. Bu firmaning rivojlanish tendensiyalarini aks ettiruvchi qoidalar majmuasidir. Konsepsiya maqsad va missiya bilan chambarchas bog‘langan, chunki unisini ham, bunisini ham o‘z ichiga oladi, bundan tashqari ularni aniqlashtiradi, tadqiqot dasturining tayanch qoidalarini aniqlaydi. Tajriba ham katta ahamiyat kasb etadi. Tadqiqotchilik ishini muntazam olib borilishi tajriba to‘plashga ko‘maklashadi va tadqiqotchilik faoliyatining samaradorlik salohiyatini oshiradi. Tajriba vaqtni tejaydi, xatolardan himolaydi va ko‘pgina operatsiyalarni engillashtiradi. Ko‘pgina tadqiqot turlarining samaradorligi uni o‘tkazishning axborot bazasiga bog‘liq. Rivojlanish jarayonlari dinamikasini ko‘rish taqqoslama tahlil o‘tkazish, tendensiyalarni aniqlash, eng omadli qarorlarni tanlash uchun kerakli to‘plangan axborot hajmiga ega bo‘lish zarur. Ushbu ehtiyoj muntazam tadqiqot o‘tkazishni motivatsiyalaydi. U yoki bu hodisalar yoki jarayonlarni modellashtirish va baholash metodikalardan foydalanmasdan turib tadqiqot o‘tkazib bo‘lmaydi. Biroq metodikalar turlicha bo‘ladi. Tadqiqotchilar yoki menejer aynan qaysilarini qo‘llaydilar, shaxsiy metodikalar qanday ishlab chiqiladi – bularning barchasi ham tadqiqotning metodologik salohiyatini tavsiflaydi. Nihoyat, kerakli tadqiqot usullarini qo‘llash imkoniyatlarini ham aytib o‘tish zarur. Ushbu imkoniyatlar ularni ishlata olish imkoniyati, tegishlik texnik vositalarning mavjudligi, tadqiqotchilarning malakasi bilan belgilanadi. Metodologik tayyorlik omillari nafaqat ma’lum to‘plam va majmuada, balki ularning o‘zaro nisbati va tizimliligida ham amal qiladi. Tadqiqotchilik salohiyati omillarining navbatdagi guruhi – resurslarning mavjudligi, tuzilishi va qo‘llanishidir . Har qanday tadqiqot resurslarga ehtiyoj sezadi. Xodimlar, iqtisodiy, moddiy- texnika, axborot, vaqt resurslari zarur. Faktologik resurslarni ham aytish 141 mumkinki, ular kerakli dalillarning mavjudligi, ularni tizimga solish imkoniyatlarini aks ettiradi. Quyida tadqiqotning faktologik ta’minoti va uning axborot ta’minotidan farqlanishi batafsil ko‘rib chiqiladi. Bu erda faqatgina axborot va faktologik resurslar bir-birini to‘ldiruvchi xususiyatga egaligini aytib o‘tish etarli. Tadqiqotda turli va ularning ma’lum o‘zaro nisbatidagi resurslar zarur. Resurslar bir-birini o‘rnini bosishi mumkin va zarur, biroq ma’lum chegaragacha. Boshqaruvning tadqiqotchilik salohiyati uni o‘tkazishning tashkiliy imkoniyatlarini o‘z ichiga oladi. Ular tashkilot turkumi va kerakli tashkiliy madaniyatining mavjudligida namoyon bo‘ladi. SHuningdek ijobiy va salbiy tashkiliy tajriba ham muhim vazifasini bajaradi, u tashkilot turkumini muvaffaqiyatli tanlash va tadqiqot o‘tkazish imkoniyatini beradi. Har qanday tashkilot tadqiqot o‘tkazishga ham ta’sir ko‘rsatuvchi ma’lum infratuzilmaga ega. Bu erda menejer yoki tadqiqotchining aqliy salohiyati kabi omilni aytish kerak. Uni resurslarga ham, metodologik tayyorlikka ham kiritish mumkin, biroq u tashkiliy imkoniyatlarni amalga oshirishda ham muhim vazifani bajaradi. Tadqiqotni tashkil etish – bu aqliy faoliyatni tashkil etish bo‘lib, uning muvaffaqiyati ko‘p darajada tadqiqotchining aqliy salohiyati bilan belgilanadi. Quyida tadqiqotning faktologik ta’minoti, baholash, tadqiqotchi-menejerning fikrlash, menejerning kreativ ta’limi omillari batafsil ko‘rib chiqiladiki, aynan ular menejerning aqliy salohiyatini belgilaydi. Zamonaviy xo‘jalik yuritish sharoitlari yangi korxonani boshqarish shakllari, usullari va texnologiyalarini qidirish va mavjudlarini takomillashtirishni taqozo etadi. Keskin raqobat sharoitida firmalar rahbarlari muntazam ravishda etakchi mavqelarni egallashga intilib, korxonalarning barqaror va mustahkam holatiga olib boruvchi yo‘llarni qidiradilar. Bunga mahsulot assortimentini yangilash, yangi texnologiyalarni ishlab chiqish va o‘zlashtirish, xarajatlarni kamaytirgan holda ishlab chiqarish samaradorligini oshirish kiradi. Bunga shuningdek, yangi 142 mahsulot turlariga narxlarni pasaytirgan holda yangi buyumlar sifati va ishonchligini barqaror o‘sishini ta’minlash kiradi. Bu shuningdek, xodimlar sonini kamaytirgan va mehnat unumdorligini yaxshilagan holda xodimlarning ishlab chiqarish, ijodiy qaytimini, faolligini oshirishdir. Mos keladigan kelajak variantini yaratish uchun barcha imkoni bor narsalarni bajarish va muvaffaqiyatsizliklarni bartaraf qilish choralarini qabul qilish vazifasi aynan barcha darajadagi boshqaruvchilar zimmasiga yuklatilgan. Hozirgi davr – bu barcha jamiyat hayoti sohalarida chuqur qayta o‘zgartishlar davri, korxonalarni prinsipial jihatdan yangi xo‘jalik yuritish sharoitlariga moslashuvni talab qiladi. Zamonaviy xo‘jalik yuritish sharoitlarida shu narsa oydinki, korxonaning raqobat ustunliklari nafaqat moddiy resurslar va ulardan foydalanish darajasiga, balki nomoddiy resurslardan, ayniqsa ulardan en muhimi – korxona xodimlarining aqliy resurslariga tobedir. Korxona salohiyatiga kelsak, adabiyotlarda iqtisodiy, bozor, ishlab chiqarish, kadrlar, aqliy, ilmiy-texnik va boshqa salohiyat tushunchalari keltiriladi. Bu ko‘plab potensial imkoniyatlarga ega ijtimoiy-iqtisodiy tizim sifatida korxonaning murakkabligini yana bir bor tasdiqlaydi. Tizimli yondashuv nuqtai nazardan korxona o‘z funksional vazifasi bilan farqlanuvchi ikki: boshqariluvchi va boshqaruvchi quyi tizimlardan tashkil topgan. Agar korxona salohiyati ko‘rib chiqilsa, unda shuningdek, boshqariluvchi quyi tizimning mahsulot va xizmatlar yaratish qobiliyatini tavsiflaydigan ishlab chiqarish salohiyatini hamda korxona salohiyatini shakllantirish va undan samarali foydalanish uchun dastlabki shart-sharoitlarni yaratadigan boshqaruvchilik salohiyatini ajratish zarur. Korxona salohiyati tuzilishida etakchi o‘rin, shubhasiz, boshqaruvchilik salohiyatiga tegishli, chunki aynan u korxonaning tashqi muhit bilan o‘zaro aloqasini ta’minlaydi va korxona ichida barcha bo‘linmalarning kelishilgan faoliyatini ta’minlaydi. “Boshqaruv salohiyati” tushunchasi murakkab va bir xil 143 ma’noga ega emas. Ko‘plab ushbu tushuncha tadqiqotlari psixologik va ijtimoiy fanlar sohasida amalga oshiriladi. Boshqaruv apparati xodimlarining tarkibi, malakasi darajasi, boshqaruvchilik faoliyatining metodik, tashkiliy va texnik ta’minot darajasi birgalikda korxona boshqaruvchilik salohiyatini tavsiflaydi. boshqaruvchilik salohiyati tashkilotning aqliy salohiyatiga, ya’ni xodimlarning aqliy qobiliyatlarining yig‘indisiga va ularni ochish hamda qo‘llash imkoniyatlariga ko‘proq darajada bog‘liqdir. Korxonaning muvaffaqiyatli faoliyat yuritishi, uning raqobatbardoshligi ko‘plab omillarga bog‘liqdir, lekin ular orasida asosiysi inson omilidir. Xodimlar salohiyatidan samarali foydalanish, uni doimiy rivojlantirish faqatgina zamonaviy talablarga javob beruvchi boshqaruv tizimi mavjud bo‘lganda mumkin bo‘ladiki, uning muhim tavsifi korxonaning boshqaruv salohiyati bo‘lishi zarur. Ushbu tushuncha alohida puxta tadqiqotni talab qiladi. Boshqaruv salohiyatini shakllantirish va rivojlantirishning eng samarali usullarini aniqlashdan iborat bo‘lgan uning tadqiqoti zamonaviy iqtisodiy fanning dolzarb nazariy va amaliy muammosi hisoblanadi. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|