MEŞƏLİ KƏNDİNİn yay güNLƏRİ
Yüklə 0,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ZIRPI HƏTƏM - (Əlini bərkdən stola çırpır. Çay dağılır.) A kişilər, görürsüz, görürsüz, qalxozun lapetini sobstvenni malına çevirib. Göysu şəhərinə reys açıb. Belə dağıdırlar ee, dövlətin əmlakını.
Hirslənmıyin, Hətəm məllim. Vallah, yaxşı işdi bu. Camaata çox köməyi dəyə bilər. Əgər Cümşüd məllimin başına gələnnəri eşitsəydiz, özüüz düzüb qoşardınız bu işi. ZIRPI HƏTƏM - Cümşüd məllimə nə olub ki? II KƏNDLI - Elə bir şey olmuyub. Unu qurtarıbmış. Uşaxları dirrikdən bir az lobya yığıb məllimi Göysuya göndəriblər ki,
lobyanı satıb bir az taxıl alsın, gətirib üyütsün. Bazarın qapısından içəri girməmiş alverçilər qabağını kəsib lobyanı bir yerdən kilosunu min üç yüzə istiyiblər. Bazarda iki məmmədə satılan lobyanı Cümşüd məllim də min beş yüzdən aşağı verməyəcəyini diyib. Alverçilərnən sövdəsi baş tutmayandan sonra lobyanı kilo- kilo özü satmaq qərarına gəlib. Ancax axşama kimi günün altında qalsa da bir kilo belə sata bilməyib. Axırda yalvarıb ki, kilosunu bir nizamıya da varsa alın, qoy geri qayıtmağa heç olmasa yol pulu düzəlsin, səhər gələndə də qonşudan borc alıb gəlmişəm. Genə də sata bilmiyib. Gecəyə qalmasın diyib pulsuz-parasız tələsik yola çıxıb. Yol pulu əvəzinə sürücüyə bir torba lobya təklif iliyib. Şofer də insaflı adam imiş, lobyanı götürmüyüb, diyib, a kişi, ayıbdı, düş get, gündə neçə belə pasajirə rast gəlirəm, birinci dəfə dölü ki. Cümşüd məllim də bir yekə “Sağ ol” diyib torbaları alır dalına, gəlir dayanacağa. Axşam düşdüyündən ordan da kəndə maşın olmuyub. Axırda əlacı kəsilən yazıx məllim dalında iki səhləm lobya payi-piyada gecə yarısı gəlib çıxır evlərinə. Hindi üç gündü ki, Cümşüd məllimin uşaxları çörək əvəzinə şəhərləri, bazarları gəzib qayıtmış lobya yiyirlər. Məllimisə fikir götürüb, görəsən qonşunun borcunu nəynən qaytaracax, haçan qaytaracax.
Məllimlərin şalvarsatan ayıdı da. Bir azdan onnar maaş almağa başdıyacaxlar. Bəs bizdər neyniyəciyik?
Yox, didiyim odu ki, kəntdən şəhərə belə bir reys açılarsa, bu çoxlarını Cümşüd məllimin gününə düşmükdən qurtarar. ZIRPI HƏTƏM - Özünüzə təzə sədir seçərsiz, o sizin üçün lap Maskvaya reys açar. Mən bacarmıram. Büyüm rayonnan yoldaş Görüşovun özü gələcək. Sözüüzü diyərsiz ona. Sabahdan daa işdəmicəm. Biri miqrafun açıb ağzına gələni danışır, biri qəzit şıxardır, biri tiatır çıxardır... Yox, daa bu kənd mənnik dölü.
Alik padnosda çox qalın bir dəftər və qələm kəndlilərə yaxınlaşır. ALIK - Kimin adına yazım? I KƏNDLI - Yaz mınim adıma.
adını yazır. Stəkan-nəlbəkini padnosa yığıb Hətəmin stoluna yaxınlaşır. ZIRPI HƏTƏM - Adə, o üzə elə onu, mənim asdımı yazma ora. (Ayağa qalxıb ciblərini qurdalayır. Bir cibinə bir neçə dəfə əl salsa da pul tapa bilmir. ) Zəhrimar... O biri şalvarın cibində qalıb diyəsən. Sonra göndərərəm. ALIK - Eyibi yox, göndərməsəəz də olar. (Dəftəri qoltuğuna vurub çayniyi, stəkanı padnosa yığır.) ZIRPI HƏTƏM - Yox, yox, arxayın ol. Gün uzunu burda çabalayırsan, bir-iki məmmədin yiyəsi olmalı dölüsənmi? (Gedir.) QARPIZ SATAN ARVAD - (Onun dalınca düşərək.) Hətəm məllim, Hətəm məllim, bəs qarpızlar necə olsun? ZIRPI HƏTƏM - (Əsəbi.) Sabahdan təzə sədir gələr, o, istəsə lap balqabaq da alar kəndlilərinə. QARPIZ SATAN ARVAD - (Başını bulaya-bulaya qarpızlarının yanına qayıdır. Bərkdən.) Qarpız! Qarpız! Bal kimi şirin qarpız! Özü də ucuz! Biri bir nizamiyə! Ay müştəri, gəl mala, tez ol, qalma dala!
DOQQUZUNCU FRAQMENT Kəndlilər hələ yerlərində oturublar. Reproduktorda sakit bir musiqi başlayır. II KƏNDLI - (Göyə baxaraq.) Büyüm də diyəsən yaman isti olacax.
Vapşe, bu yay dəhşət istilər keçir. Hər yan od tutub yanır. Buralar belə olan gör aşağılar necə cəhənnəmdi. Yağsa, sel gələcək, kəndin cır məhləsini yuyacaq. I KƏNDLI - Türkiyədə meşələrə od düşüb, yüzlərlə hektar meşə yanıb. Vertolyotlarla söndürürlər meşələri.
Guya ki, bizim meşələrimiz yanmaz? Lap kəndə də od düşər, bizdə onu heç söndürən də olmaz.
Bunun qışı nə olacax ee? Bu il yaman yemişən var, palıd qozası da boldu. Soyux keçəcək qış. Gərəy hindidən odun ehtiyatı görək. VI KƏNDLI - Eh, meşədə odun qalıb ki. Dağa getmək lazımdı. Çətin olacax işimiz.
24
I KƏNDLI - Odun demişkən, ay Ramazan, traxtrın işdiyir? Bir az otum var, axşam sərinində onu gətirib yığax dama.
İşdəməyinə işdiyir e, salyarka tapa bilsəm... I KƏNDLI - Gör bir təhər iliyə bilirsənmı? VI KƏNDLI - Sənin canın üçün, dünən axşam üstü on litr nisyə töküb cır məhləyə getmişdim. Məllim Bəhlulnan bir kəlmə sözüm vardı. Heç on dəqqə oturmadım onnarda. Bir istəkan çay içən arada nə vaxt keçər ki? Qayıdıb gəlib nə illah ilədim traxtrı xoda salammadım. Orasını-burasını qurdaladım. Traxtır diyir, öldür məni, xoda düşmərəm ki düşmərəm. Mətəəl qaldım. Birdən qırağa atılmış şlanqı gördüm, ürəyim cız elədi. Baxıb görürəm ki, bakda bir udum da salyarka qalmıyıb.
Bilirəm ki, o tərəflərdə traxtır işdədən yoxdu. Bəs bu kimin işi olar? Baş açammadım. Bir də baxıb görürəm ki, qıraqda balaca bir qız uşağı bic-bic gülür. Toladıb soruşdum ki, burdan salyarka çıxardanı görmədin? “Gördüm” didi. “A bala, kim idi?” Çəkinə-çəkinə diyir: “Məhlənin arvaddarı. Şlanqı salıb tələm-tələsik xorhaxor soorub çıxardılar.” “A bala, arvaddarın salyarka nəyinə lazımdı?” Gülüb diyir: “Nicə yəni nəyinə lazımdı? Odeyy...” Evlərdə bir-bir yanan nöyüt ləmpələrini göstərir. Gülüşürlər. REPRODUKTOR – (Qadın səsi.) Quq-quu... Siz Meşəli radiosunu dinləyirsiniz. Bir təkzib... “Meşəli” qəzetinin keçən sayında kiçik bir xəbər getmişdi. (Kişi səsi.) Həmin xəbəri yadınıza salırıq. (Qadın səsi.) Şərəbanı qarının nəvələri höyrə axtaran düyələrini ambardar Fərzəlinin ipdə saxlanılan iki illik cöngəsinin yanına aparıblar. Ambardar düyəyə baxıb uşaxlara diyib ki, bu heyvan çox cansızdı, bir dəfəyə höyrə getməz, gərək bir neçə dəfə gətirəsiz. Amma nənənizə deyin ki, hər seansa bir şirvan da pul göndərsin. Yoxsa, mənim cöngəm bu işi edəmiyəcək. Lap nənəniz özü gəlsə də edəməyəcək. (Kişi səsi.) Bu söhbəti eşidən kəndin ağbirçəyi hirslənərək Ambardara bir bağlama yağlı söyüş göndərib ki, cöngənin yanına qoy Fərzəlinin anası getsin, arvadı getsin, bacısı getsin, qızı getsin. Ambardar Fərzəli bu gün redaksiyamıza gələrək burda bir yanlışlıq olduğunu bildirmişdir. O, Şərəbanı qarını cöngənin yanına çağırmayıbmış, demək istəyibmiş ki, 25
qarı onun yanına xahiş-minnətə gəlsə də cöngə yenə o işi tutmayacaq. (Musiqi.) Gülüşürlər. Səmə Geroy “siqnal verə-verə maşınını sürərək” gəlir. Bir neçə uşaq da onun dalınca düşüb eləcə “maşın sürərək” gəlir. Səmə onlardan aralanmaq istəsə də uşaqlar əl çəkmirlər. I KƏNDLI - (Uşaqları dalaşır.) Rədd olun, köpəy uşaqları! Nə istiyirsiz o yazıxdan? Sizin heç böyüyüz-kiçiyiz yoxdu?
Xəzan yarpaqları kimi tökülən əskinasların altında oynayırlar. SƏMƏ GEROY - (Oturanlara yaxınlaşır.) S-s-salam! Ç-ç-çay içməyə pulunuz yoxsa verim. (Çantasından bir sıxma pul atır stolun üstünə.) Nə qə-qə-qə-qədər lazım olsa, diyin, hö-hö- kümətə zəng iliyicəm, göndərəcək mənə. (Telefon dəstəyini qulağına tutur.) Alo! Alo! Hökmət! Ge-ge-geroydu danışan. Ço-o-o-xlu pul göndər! Ki-ki-şilərin çay içməyə pulu yoxdu. Yekə pullardan göndər! O-o-o-ldumu ?
Hə, oldu. Di sən get, pul gələndə gələrsən. SƏMƏ GEROY - B-b-b-aş üstə, qa-a-a-mandir! (Gedir.)
meşəlilər bildiyiniz kimi, kəndimizin su dəyirmanı və təzə açılmış tok dəyirmanı yenidən işə düşüb. Dəyirmanlarda tünlük yaranıb. Hamı istəyir ki, öz taxılını tez üyütsün. Bu da camaat arasında narazılığa səbəb olur. Odur ki, dəyirmana buğda gətirənlərin nobadı təşkil edilib. Indi həmin siyahını sizə oxuyuruq. Birinci: tülkü Səftərqulu – 14 kilo. Ikinci: mırıx Şirəli – 9 kilo. Üçüncü: saqqal Şaban – 20 kilo. Dördüncü: Cümşüd müəllim – 5 kilo. Beşinci: Həsənquku kişi – 18 kilo. Altıncı: dam-dam Həsən – 10 kilo. Yeddinci: çoban Mürsəl – 8 kilo. Səkkizinci: ləzgi Səlim – 21 kilo. Doqquzuncu: Şərəbanı qarı – 3 kilo. Sonra priboy Ramazandı – 11 kilosu var. Ramazandan sonra müəllim Bəhluldu – 7 kilo. Molla Pirvəli – 30 kilo. Nemes Cəllad – 24 kilo. (Səs tədricən eşidilməz olur.)
VI KƏNDLI - Eh, vaxtıynan hər kəndin bir su dəyirmanı olardı, hərə bir səhləm buğdasını dalına alarax gətirib üyüdüb gedərdi. Soora dünya dəyişdi. Maşınnarnan qapı-qapı gəzdirərək hazır, ağ-appaq un satmağa başdadılar. Nağdı- nisyə. Ən aşağı maaşa da, pensiyaya da beş-altı tay un almax olurdu. Daa boğda üyütməyinə dəymirdi. Dəyirmanlar da beləcə çıxdı aradan. Eh, hardan bileydik ki, bir gün onnar genə lazım olacax bizə?
A kişi, dəyirman kəndə həmişə lazımdı. Genə sağ olsun Əzəmməd kişini, köhnə su dəyirmanını işə saldı. Un bahalaşandan soopa hamı genə boğdaya qaçıb. Bu dəyirman işdəməseydi vəziyyətimiz necə olardı? I KƏNDLI - Əzəmməd kişinin dəyirmanı da özü kimi ağır-ağır işdiyir. Keçmişdərə baxma, hindi belə dəyirmanan kəndi öhd iləmək çətin işdi. VI KƏNDLI - Buna görə də rayonnu xeyriyəçi gəlib burda tok dəyirmanı açdı də.
Nə xeyriyyəçi, a kişi? Öz qazancı üçün açıb. Adını elə qoyurlar da.
Hər nə isə də. Işimiz ki aşır. I KƏNDLI - İşıq olsa aşar. VI KƏNDLI - Hərdən olur də. V KƏNDLI - Düzdü, hindi dəyirmannarın ikisi də işdiyir, ancax üyütməyə boğda tapılsa...
Boğda nə qarta desən var. Bazarda, xırmanda, qalxozun ambarında, bəzi-bəzi adamların damında. Camaatda isə yoxdu. VI KƏNDLI - Yaxşı dövrandı. Nəsə yoxdu dimək mümkün dölü, hər şey var hindi, ürəyin nə istəsə ala bilərsən. Təki pulun olsun. Pul isə yoxdur... Olan pula da, dimək olar ki, heç nə düşmür.
Hələ şükür iləmək lazımdı ki, inpilyaziya yavaş- yavaş enir.
27
Elə keçmişdə də beləydi də. Pul hardeydi, boğda hardeydi? Camaat kövşənnərdən sünbül yığırdı, onu döyüb boğda iliyirdi, aparıb üyüdürdü. Bu axır beş-on il idi ki, bir az alababat dolanmağa başdamışdıx. Allah ermənilərin öyünü yıxsın. Davanı salmasalardı...
Keçmişdə göygöz Veysəl kimiləri yox idi də. Köpəyoğlu dəyirmannarı kəsdirib durub. Guya rayonnan tapşırıx var, zırpı Hətəm də bildirib – bölgü çıxmayınca təzə taxıl üyütmək qadağandı. Ona görə ki, boğda oğruluğu, alveri baş alıb gedir. Bunun qarşısını almax lazımdı. Bir söznən, “Kimdə təzə taxıl tutsam, o adam getdi daha, əlli-ayaxlı. Həmin dəyirmanı da bağlatdıracam” diyib.
Bəs özü niyə üyüdür? Köpəy oğlu... Keçən gecə görüblər ki, tox dəyirmanı xəlvəti işdiyir, Göygöz də dəyirmanda dolaşırmış. Həmin axşamı da onu xırmanda görüblərmiş, tormoz Camalın traxtrına taxıl yığdırırmış. Beş- altı igid pusquda durur, gecə yarısı görürlər ki, Göygöz Tormozun traxtrına altı tay un yüklədi. Bir minik tapıb onnarı düz rayona qədər qarabaqara izliyiblər. Görüblər ki, un torbaları Veysəlin evinə boşaldıldı.
Gerisindən xəbərin yoxdu bəs? Başına döndüyümüz o igidlər səhər açılmamış kəsdiriblər polis rəisinin qapısını, hadisəni olduğu kimi söyləyiblər. Rəis də diyib ki, o adam haqqında qulağıma çox sözlər dəyir, siz narahat olmuyun, arxayınca gedin, mütləq ölçü götürəcəyik. VI KƏNDLI - E, heylə diyən şeydilər də. It itin ayağını basarmı? I KƏNDLI - Yox, bu rəisi yaxşı adam söylüyürlər. Axırda diyib ki, qələt iliyir o donuz oğlu, gedin boğdanızı üyüdün, camaat acından qırılası dölü ki. Oğru tutandı, gedib xırmannan tutsun, taladan tutsun. Hələ zırpı Hətəmin də kürkünə birə düşüb. Hindi and-aman iliyir ki, mən elə söz diyib- eləməmişəm, köpəy oğlu özündən düzəldib. Əlinzə keçən boğdanı az-az üyüdün, yaxın günlərdə bölgü çıxacaq. Hamınıza yetdik boğda vericəm. Camaatı ac qoyası döləm ki.
Hər nə isə, daha dərmannar işdiyir. Ona görə də belə tünlük yaranıb.
(Get-gedə eşidilməz olmuş səs tədricən artır.) TayqulaqUsuf – 6 kilo, tormoz Camal – 23 kilo, fıstıq Səftər - 12 kilo, çaqqal Mirzəli – 13 kilo, uzun Fərəc – 4 kilo, mirzə Müxbir – neçə kilodusa oxunmur, oçki Vəli – 50 kilo. Camaatdan xahiş olunur ki, bu buğdalar üyüdülməmiş 28
dəyirmana daha buğda gətirməsinlər. Işıq sönməsə, bir-iki gecəlik işdir. Şahıd pulu – on kilosu bir nizami, bir yüzlük. Pulu olmayanlar pulun yerinə yumurta da versə olar. (Musiqi
Haydı söylə, səni nətəər söydüyümü haydı söylə. Təpikləyib döydüyümü haydı söylə... Salamlar, kənd əhli! Dünya yırğalanır, xəbəriniz varmı? Yerin altındakı öküzlər daa dözmür. Axır zaman yaxınlaşır. Keyfiniz çəkin heç olmasa. (Üstü klyonkalı stolun arxasında oturur, əlini çırpır.) Alik! Gəl bura! Gəl, al. Bir dənə “Ağdam” gətir amma. Yer silkələnir. Bu gün-sabah hamımız torpağın altında olacağıq. Qalan beş-on gündə doyunca içək heç olmasa...
(Pulların hərəsini bir əlində tutub.) Oyna! Oynamasan verən döləm. Haydı söylə... Dünən bazara getmişdim, yaxşı alverim oldu. Doyunca vurdum özümçün.
Bəs səhər-səhər harda vurmusan? TAYQULAQ USUF - Hələ vurmamışam. Dünənkinin dəmidi. Adə, oyna dimirəm sənə! Pul istəmirsən?
Ədə, bir zakuska da gətir, insafın olsun. Alik pulları götürüb gedir. 29
Ə, Tayqulax, sən Allah, bir söylə görək, o mismar əhvalatı necə olmuşdu?
Nə mismar, ə? Hə, o pesox əhvalatını diyirsən? (Butılkanı açır.) A kişilər, hər dəfə rayona gedəndə bir şeytan məni qıdıxlıyırdı. Allah haqqı, padyo-tilivizır satılan mağazaya girib “Sizdə pesox var?” soruşmamış dura bilmirdim. Satıcı da acıxlanıb diyirdi: “A kişi, bir dəfəlik bil, burda pesox satılımır.” Axırda hiddətlənib xəbərdarlıq ilədi: “Bax, əgər bir də gəlib mənnən pesox soruşsan, o tək qulağını divara mismarlayacağam.” Aradan bir-iki gün keçdi, genə yolum düşdü rayona. Inanmayacaxsız, vallah genə dayana bilmədim, girdim həmin mağazinə.
Soruşdun, pesox var? TAYQULAQ USUF - Yox, bu dəfə soruşdum: “Mismar var?” Satıcı bir tərs-tərs baxdı, amma insafən, bir söz demədi, başını buladı. Elə bu an həmin şeytan genə qıdıxladı məni. Eləmə arsızlıx, didim: “Elə isə bir söz də soruşum, pesox necə, var?” Kişini elə bil od götürdü, əlindəki balaca radyionu dalımca elə tulladı ki, radyo divara dəyib para-para oldu.
Gülüşürlər. Iki uşaq gəlib qarpız satan arvaddan pul verib qarpız alıb aparır. QARPIZ SATAN ARVAD - (Bundan fərəhlənərək yenə bərkdən çağırır.) Qarpız! Qarpız! Bal kimi şirin qarpız! Özü də ucuz. Biri bir nizamiyə. Düm havayı. Ay müştəri, gəl bəri! Gəl mala, qalma dala!
(Bir stəkan içir.) Hə.. Bəs fıstıx Səftər neyniyib, heç bilirsiniz?
Fıstıx da sənin tayındı da elə. TAYQULAQ USUF - Yo-ox, o, mənnən də betər şeydi... Gedib bazara, soğan satandan soruşub ki, kilosu neçəyədi? Soğan satan da diyib ki, kilosu iki məmmədə. Fikirləşib ki, acı soğandı da, buna iki məmməd versin-verməsin. Bilirsiniz də, cibinnən pul çıxanda elə bilir ağzından canı cıxır. Bir baş soğan götürüb əlinə diyib, yaxşı, bu bir dənəsini neçəyə verərsən? Soğan satan da yazığı gəlib diyib ki, a kişi, heç neçəyə, elə-belə götür apar. Köpəyoğlu Fıstıx da bu sözə
bəndmiş kimi tez diyib: “Çox sağ ol, a qardaş, hindi ki, bir dənəsi heç neçəyədi, elə isə bir əlli dənə ver.” Gülüşürlər. ON İKİNCİ FRAQMENT VI KƏNDLI - Ə, bu fıstıx Səftərnən mırıx Şirəlinin arvadı taytaxt Söhbətin arasında nə olub e? Uçastkovı Veysəl
Yüklə 0,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|