MEŞƏLİ KƏNDİNİn yay güNLƏRİ
Reproduktorda musiqi davam edir
Yüklə 0,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Reproduktorda musiqi davam edir. “Konsertverənlər” işlərinə fasilə verib çayxanaya enirlər, çay sifariş edirlər. Yazıçı görünməz olur. 48
İYİRMİNCİ FRAQMENT Əlində fotoşəkil tutmuş gənc qəbir üstə nitq söyləyirmiş kimi sağlıq deyir. III GƏNC - Bizi bağışda, şəhid Cəfər... Kəndimizin ilk və hələ ki, yeganə şəhidisən. Biz səninlə fəxr edirik. Bəzi ağzıgöyçəklər deyirlər ki, guya sən erməni gülləsilə ölməmisən, guya bərk piyan ikən iri yemək qazanına yıxılıb ölmüsən. Əlbəttə, hamı bilir ki, bu ağ yalandır. Biz buna qətiyyən nana bilmərik. Bir də nə fərqi var ee, ömrün ki cəbhə xəttində başa çatıb. Çox yerlərə yazdıq, amma deyəsən, “milli qəhrəman” məsələsi düzəlmir. Odur ki, istiyirik heç olmasa sənin adını ya oxuduğun məktəbə, bu da olmasa işlədiyin, can qoyduğun kolxoza, fermaya da varsa verdirək. Bunlar da olmasa, hərdən gəlib yeyib-içdiyin, piyan olanda ağladığın bu çayxanaya da varsa verdirək Indi hər kənd, şəhər öz şəhid övladlarına qara mərmərdən gözəl baş daşı düzəltdirir. Biz də belə bir işə girişmək istədik. Bundan ötrü rayonda çox qapılara təpik döydük. Dərdimizə şərik çıxdılar, mütləq kömək edəcəklərinə söz verdilər. Lakin getdik-gəldik, gəldik-getdik, axırda orda qapıçıdı, nədi işləyən bir arıx qoca vardı, bizə xəlvəti dedi ki, a kişilər, ayağınızı nahaqdan yormuyun... Nə isə, əlacımız kəsildi, qapı-qapı düşdük məmmədəmin toplamağa. Məmmədəmin çox az adamda tapıldı, yenə də bir az əzik-üzük nizami, qızqalası toplaya bildik. Getdik genə rayona, baş daşı düzəldənin yanına. Yığdığımız pula baxıb gülərək dedi: “A kişilər, sizin dünyadan, bazardan xəbəriniz yoxdu, nədi? Bu pula qara mərmər baş daşının heç quyruğu da düşməz. Gedin, filan qədər dollar gətirin, keyfiniz istədiyindən düzəldib verim.” Ay rəhmətlik, sən görmüşdün ki dolları, biz də görək? Kor-peşiman qayıtdıq gəldik, heç bilirsən hara, düz bura, sənin köhnə oylağına. Indi oturub həmin pulların kəramətinə “Bakuş”la konyak vururuq sənin ruhunun xatirinə. Düzdü, sən içəndə həmişə araq içərdin, amma neyniyək, arağa gücümüz çatmır. Gör bu gidi dünya necə kəllə-mayallaq olub, vaxtı ilə arağı kasıb-kusub içərdi, konyakı yekələr. Indi hər şey tərsinədi. Bağışda bizi, şəhid Cəfər... Zəmanənin üzü qara olsun, bir
kəndin ki camaatı vətən uğrunda qurban getmiş ilk və yeganə şəhid oğluna mərmərdən baş daşı düzəltdirə bilmir, bəs bu ucuz konyakdan da varsa içməyib neyləyək? Başqa kəndlərdəki, şəhərlərdəki şəhid baş daşları, heykəlləri, vallah, göz dağı olub bizə. Sənin onlardan nəyin əskikdi ki? Kasıb olmusan, yetim olmusan diyə qara mərmərdən baş daşı düz gəlmir sənə? Onsuz da şəhidlərin çoxu kasıb balalarıdı. Onsuz da vətən kasıblarındı. Varlıya bütün dünya vətəndi. Dara düşəndə gedib istədiyi yerdə yaşayacaq. Eh, nə isə... Bağışda, bağışda bizi, şəhid Cəfər. Heç olmasa, Allah sənin ruhunu şad etsin.
Bayaqdan bir kənarda dayanıb bu “sağlığı” dinləyən Alik onlara yaxınlaşır. Dimnəzcə oturur. Süzüb bir qədəh də özü içir. ALIK - Fikir eləmiyin, uşaqlar. Cəfər qardaşımızın baş daşı mənciyəzin boynuna. Qoy payız olsun. Dubayda alver iliyən qağam gəlsin. Gedib o goreşənin üzünə bir paçka yüzlük dollar çırpacağam ki, başdaşının birini özünə, birini də dədısinə düzəltsin. Allah haqqı, doğru sözümdü. Qağama da hindidən xəbər iliyicəm ki, baş daşını lap elə o Dubaydan gətirsin. Qoy payız gəlsin bir... Konyak verim yenə? Heç kim dinmir. Alik daha bir şüşə konyak gətirir. İYİRMİ BİRİNCİ FRAQMENT
Quq-quuu... Danışır Meşəli radiosu. Əziz həmkəndlilər, kimdə şirvana xırda var?.. Qəmnict İsrəfil məllim redaksiyamıza gəlib bir işdə ona kömək göstərməyimizi xahiş eliyib. Bildiyiniz kimi, rayonun kommunistləri hər həftənin şənbə günü rayon mərkəzindəki “Palıd” çayxanasına yığışır, keçmişləri yad edir, ölkəni düşdüyü böhrandan çıxarmaq üçün yollar fikirləşirlər. Isrəfil müəllim də hər həftə uşaqlarından, qohumlarından beş məmməd alıb – iki məmməd o yana, iki məmməd bu yana yol pulu, bir məmməd də çaya – “Palıd”a gedir, köhnə
dostları ilə görüşür, keçmişləri xatırlayaraq dərdini dağıdır. 50
Bu dəfə ona pul verə bilən olmadığından qonşularını bir-bir gəzib borc etmək istəyib. Lakin heç kimdə beş məmməd tapılmayıb. Yalnız Səlbiyə arvad ona bir şirvan verib və deyib ki, xırdala gətir, beşi sənin olsun, beşi də mənim, mən də sabah qonşu kənddə ərdə olan ekiz uşaq doğmuş qızımın yanına getməliyəm. Qəmnist İsrəfil neçə adama ağız açıbsa da şirvana xırda tapa bilməyib. Kimsə deyib, üç aydı pensiya almıram, bir başqası deyib, altı aydı uşaq pulu gözləyirəm, biri dı deyib ki, a kişi, pulun necə şey olduğu yadımdan da çıxıb. Xülasə, heç kimdə xırda olmayıb. Hər yandan əli üzüləndən sonra redaksiyamıza gəlib, xahiş eləyib ki, radio ilə elan verək, bəlkə kimsə ona kömək elədi. Əziz həmkəndlilər, kimdə şirvana xırda varsa, bu gün mütləq İsrəfil müəllimin pulunu xırdalasın. Qoy köhnə kommunist sabah öz dostlarından kənarda qalmasın. (Musiqi davam edir.) DOMINO OYNAYANLARDAN BIR NƏFƏR - Adə, Alik, o qəmnistin pulunu niyə xırdalamırsan? Genə səndə olar.
Bir az əvvəl gəlmişdi bura, düzəlmədi. Özünə demişəm, bəlkə bir azdan oldusa.
Alik, gəl çayın pulunu çıx. (Cibindən on minlik çıxardır.) Amma bizdə də şirvandı. Vallah, başqa pulum yoxdu. HURAMAN - Dayan görüm. (Çantasını qurdalayır.) Məndə olmalıdı. (Bir neçə minlik tapıb çıxardır.) Götür, hamısını götür. Onsuz da sabah yenə gəlib içəcəyik də.
Ə, Cuppulu, burda nə gəzirsən?
Mən... mən də istiyirdim ki... (Utandığından sözünü deyə bilmir.) SINTEZATOR ÇALAN OĞLAN - Ə, bir danış görək nə olub?
İstiyirdim ki, mən də... danışım... bu mikrafonnan. Bu kağızdakını oxuyum, bəlkə eşitdilər... SINTEZATOR ÇALAN OĞLAN - Nə kağızdı o elə? Kimə eşitdirmək istəyirsən? (Kağızı götürüb baxır. Xətti oxuya
(Onun əlindən kağızı götürür, höccələyib oxuyur.) Şərəbanı qarının nəvəsi cuppulu Qəşəmin Qədr gecəsndə mələklərə və məlaikələrə yazdığı məktub. (Qəşəmin başını sığallayır.) A Cuppulu, Qəşəm bala, qəşəng bala, mələklərə nə yazmısan belə? Çıx ora, oxu görək. Hə, sağ tərəfdəki düyməni bas. Di başla. Dinləyək, uşaqlar. Çox maraqlıdı deyəsən.
Bismillah, ya Allah! Salam, hörmətdi mələklər və məlaikələr. Nə təərsiz? Yaxşısızmı? Mən də pis döləm. Diyirlər, qədr gecəsində siz göylərdən enib öyləri gəzirsiz. Hansı öydə ki, yatmayıb səhərəcən Allaha ibadət iliyirlər, siz onnarın arzularını, niyyətdərini həyata keçirdirsiniz. Mən də bu gecə yatmayacaxdım səhərəcən. Saat üçəcən bir təhər dözdüm, daa dözə bilmirəm. Ona görə ki, çox yorğun olmuşam büyüm. Axşam üstü əl arabasıynan iki reys kəndin aşağısındakı arxdan su gətirmişəm. Bizim öy də kəndin başında, hündürdədi. lap nəfəsim kəsilmişdi. Kəndin artizanı yayından işdəmir. Matoru yanıb, diyirlər. Gərəy hər öy dörd-beş şirvan pul topluya ki, düzəldə bilələr. Camaatda da pul yoxdu diyə yığa bilmirlər. Sonura da meşədən yekə bir şələ odun gətirmişəm. Payızda bir lapet odun düzəltmişdik meşədə, gətirə bilmədik. Tormoz Camal üç şirvan istiyir, on litir də səlyarka, meşəbəyi də iki şirvan, bir çolpa. Sonura malların altını kürüyüb peyini xizəknən bağdakı ağacların dibinə dartmışam. Əslində, hər günüm belədi, amma büyüm işdər lap çox olub. Əsniyə-əsniyə qalmışdım. Didilər, tünd çay içəndə adamın yuxusu qaçır. Çayımız olmadı. Nənəm qənd yandırıb dəmləmişdi, bəhməznən içdik. Bu da elə bil adama daa da yuxu gətirdi. Həm də soyuxdu. Yuxu gözümnən tökülür. Diyəsən, yatmalı olucam. Odur ki, istiyirəm sizdərə bir məktub yazıb pəncərəyə - ləmpənin yanına qoyum ki, gəl- 52
səz, xaiş iliyirəm, onu oxuyasız. Bax, birincisi, bir cüt ayaqqabı istiyirəm. Ayaqqabımın altı yarılıb, məktəbə gedəndə ayaqlarım tamam suyun içində olur. Sonura bir qurtqa istiyirəm. Məktəbdə də soyuxdu. Bu il yaman pis qışdı. Düzdü, qar azdı, bu yay diyəsən quraxlıx olacax, amma hər gün külək əsir, şaxtadı, soyuxdan donuram. Keçən qış qurtqasız bir təhər keçinmişdim, bu qış diyəsən heç dözəmmirəm. Sonura, heç olmasa, on dənə ruçka istiyirəm. Bu İran ruçkaları elə tez qurtarır ki. Rayonda bir nizamıya verirlər, kəntddə isə bir məmmədə satırlar. Həftədə bir məmməd hardan tapım? Mənə diyirlər ki, az yazım, kağız da yoxdu. Neynim, yazmaya bilmirəm. Diyirlər, belə getsə, gələcəkdə bəlkə yazıçı oldum. Mən də istiyərdim e yazıçı olum. Amma kağıza, ruçkaya neyniyərdim bəs onda? Vəssalam... bu qədər... hə, bir də, vallah, yazmağa da utanıram, mümkün olarsa, hərdənbir iki yüz, üç yüz manat cib xərcliyi də göndərin ki, bəzi uşaxlar budkadan bakuş, biskivit alanda, mənim də ürəyimdən keçir ki, kaş mənim də bir az pulum oleydi, mən də hərdənbir burdan bir şey alıb yiyeydim. Qardaçım diyir ki, bunnar nədi ə, istiyirsən, heç olmasa bir paçka yüzdük dollar istə. Mən bilirəm ki, bu mümkün olan iş dölü. Sizdər dolları hardan tapasız? Amma mən diyənnəri bəlkə tapa bildiz. Məktubun axırında sizdərdən xaiş iliyirəm ki, mənim yatmağımı üzürlü hesab iliyəsiz. Vallah, gecə yuxudan ayılıb çölə çıxanda qayıdıb genə sizdərə dua iliyicəm. Xahişim budur ki, mənim dualarımı eşidəsiz, arzularımı yerinə yetirəsiniz. Başqa heç kimə gümanım yoxdu. Amin! İmza: Qəşəm. Diqqətlə qulaq asırlar. HURAMAN - (Kövrəldiyini gizlədərək.) Afərin, Cuppulu... (Hətta əl də çalır.) Bunu haçan yazmısan belə? CUPPULU QƏŞƏM - Qışda yazmışdım. Ləmpənin yanına qoymuşdum ki, mələklər gələndə oxusunnar. Amma diyəsən onnar heç gəlmədilər, məktubu görmədilər, oxumadılar. Hindi diyirəm, mikrafonnan bərkdən oxuyum ki, bəlkə eşidələr. 53
(Onun başını sığallayır.) Arxayın ol, Cuppulu... mütləq eşidərlər. Onların da qulaqları kar deyil ki. QARPIZ SATAN ARVAD – (Bayaqdan valehcəsinə Qəşəmə qulaq asır, əlində iri bir qarpız yaxınlaşır.) Hə, Qəşəm bala, qəşəng bala, deyəsən mələkləe eşitdi səsini və mənnən bu qarpızı sənə pay göndərdilər. Di götür.
Özləri də mənə bərk-bərk tapşırdılar ki, qarpızı mütləq verim sənə.
(Nə fikirləşirsə cibindəki on
da göndərdilər. (Pulu götürüb ona uzadır.) Götür bunu da.
Götür, götür, yoxsa onnar inciyər sənnən. CUPPULU QƏŞƏM - (Çəkinə-çəkinə pulu da götürür.) Bunu harda xırdaladacağam ki?
Sabah axşam üstü gələrsən yanıma, xırda düzəldərəm o vaxtacan. Bu gün daa İsrəfil məllimə söz vermişəm.
(Nə isə düşünərək.) Cuppulu, hələ heç bilirsən nə olacax? Sabah heç, birisi gün səhər sən yerindən qalxanda eyvanınızda görəcəksən ki, qəşəng bir qış kurtkası, qış ayaqqabısı və bir paşka, hə, düz bir paçka ruçka, bir topa dəftər səni gözləyir. Hələ yüzlükləri, bir kulok “Bakuş”u, biskiviti demirəm.
Hardan bilirsiz? HURAMAN - Bildim də. Mələklər indicə qulağıma pıçıldadılar ki, sənə deyim.
Susurlar. Radioda musiqi davam edir. Elə bu vaxt eşşək bərkdən anqırır. 54
ALIK - Vaş!.. Qıllı yenə zəngulə vurmağa başladı ki.
İYİRMİ ÜÇÜNCÜ FRAQMENT Meydanda tək-tək yeni adamlar görünməyə başlayır. Kimi çayxana ctolunun arxasında, kimi aralıdakı kötüklərin üstə oturur. Səmə Geroy da dalınca bir neçə uşaq “maşınını sürə-sürə” meydanda dolaşır. HURAMAN - Uşaqlar, məşqimizi saxlayaq daha. Camaat yığışır. Bir azdan iclas başlayacaq. Sabah davam etdirərik.
(Huramana yaxınlaşır.) Salam, Huraman xanım.Vaxtınız varsa...
A, salam, Cavid. (Əl verib görüşür.) Xeyir ola? JURNALIST - Bizim “Meşəli” qəzeti sizinlə bir müsahibə hazırlamaq istəyir.
(Təəccüblə.) Booy! Mənimlə müsahibə? Çox sağ olun. Ancaq mən kiməm ki?
Niyə belə düşünürsünüz? Siz kəndimiz üçün çox qeyri-adi adamsınız.
(Yoldaşlarına.) İnstrumentləri yığışdırın. Səhər görüşərik bir də.
Əziz həmkəndlilər, gecikməyin, meydana yığışın. Yoldaş Görüşovun gəlişi anbaan gözlənilir. O, gələn kimi iclas başlanacaq. Bu çox mühüm iclasdır. Öz sözünüzü deyin. (Musiqi davam edir.)
(Qələm-kağızını hazırlayıb suallar verir, qeydlər edir.) Siz kimsiniz, Huraman xanım?.. Haqqınızda o qədər şaiələr, söz-söhbətlər gedir ki, açığı, nəyin yanlış, nəyin həqiqət olduğunu bilə bilmirik.
(Gülümsəyir.) Hamısı düzdü. Dəliyəm, başdan xarabam, oğlanları yoldan çıxardıram, falçıyam, karatist, müğənni, bir sözlə, necə istəyirəm elə də yaşayıram. Beləcə də yazın.
55
(O da gülümsəyir.) Başa düşürəm, haqqınızda danışılanlar sizi əsəbiləşdirir. Gəlin biz həqiqəti aydınlaşdıraq.
Əslində deyilənlərin hamısında bir həqiqət var. Ancaq əsas məsələ həqiqətə hansı gözlə baxmaqdadır. Insanın ən böyük faciəsi odur ki, onu başa düşmürlər, anlamırlar.
Gəlin bir qədər dəqiq danışaq. HURAMAN - Vallah, heç kimi qınamıram, hərdən elə hərəkətlər, elə işlər görməli oluram ki, kənardan baxanda bunların hamısı ağıldan seyrək adamın işləkləri kimi görünür. JURNALIST - Axı bu işlər nədən ibarətdir? Bəlkə bir açıqlayasınız.
Mənim həyatım yalnız bir məqsədə xidmət edir: qızlarımızı, qadınlarımızı qəfəsdə saxlayan çərçivələri qırıb dağıtmaq. Mən tamamilə əminəm ki, hərəkətlərim bütün zərif məxluqların ürəyindəndir, onlar da məmuminiyyətlə bunları edərdilər, lakin çərçivələr onların əl-qolunu bağlayır. JURNALIST - Məsələn? HURAMAN - Dəhşətdir. Deyək ki, bir qızın bir oğlandan xoşu gəlir. Oğlan kütbaş da bunu hiss etmir. Hiss edirsə də, cəsarətlənib tərpənə bilmir. O qız da heç zaman qəfəsi aşıb ürəyini oğlana aça bilmir. Içində qovrula-qovrula qalır. Günah deyilmi bu? Deyin, hansı böyük qəbahətdir, günahdır – içində yana-yana qalmaq, yoxsa birbaşa öz ürək sözünü demək, imkan varsa, lap elə hər hansı bir ünsiyyətdə olmaq? Qızlar hələ bir yana, belə oğlanlarımız da var. Təsəvvür edirsinizmi, mənə “şanlı məktublar” yazırlar, amma cürət edib “Sən mənim xoşuma gəlirsən” kimi adi bir cümləni özümə deyə bilmirlər. Danışırlar ki, guya oölanları yoldan çıxardıram. Axı mən kimi yoldan çıxartmışam? Xoşum gələn bir adamla dostluq etmək istəyirəmsə - bu əxlaqsızlıq olur məgər? Təbiət bu bədəni mənə veribsə, nə üçün mən onun əsil sahibi olmayım?.. Vallah, elə oğlanlarımız var ki, toy gecəsinə qədər əli qadın bədəninə toxunmayıb. Yazıq deyillərmi?.. JURNALIST - Maraqlıdır. HURAMAN - Hamımız kəndliyik. (Əlilə uzaqları göstərir.) Bu talalar, meşələr heç sizi səsləmirmi? Səsliyir, özü də necə səsliyir. Siz oğlanlara nə var ki? Istədiyiniz vaxt istədiyiniz
yerə gedə bilərsiniz. Ancaq qızlarımız?.. Vallah, o talalara çoxlarının ayağı dəyməyib. Mən isə itimizi yanıma salıb qarış-qarış dolaşmışam oraları. Meşələri gəzmişəm, çaylarda, göllərdə çimmişəm, qumluqlarda uzanıb qaralmışam tək başıma. Sizi inandırım ki, qızlarımızın heç birinin bədəninə ömür boyu gün dəymir. Elə bilirsiniz onlar istəmirlər bunu? Elə istiyirlər ki. Ancaq qəfəsdən çıxa bilmirlər. Qəfəsi dağıtmaq o qədər də asan iş deyil. Nəyə görə mənə it gəzdirən deyirlər? İtimiz olmasa, mən tək-tənha gəzə bilərdimmi o yerləri? Nəyə görə məcbur olub karate öyrənmişəm? Hünəri var, qoy ən zırpı oğlan pis niyyətlə mənə yanaşsın. Onun boyun çuxuruna üçüncü dərəcəli elə bir zərbə endirərəm ki, elə ordaca qalar.
Ee, vaxt gələcək yeni, ali nəsil insanlar yaranacaq. Heç kimin heç kəslə işi olmayan, heç kimin heç kəsin işinə, həyatına müdaxilə, təcavüz etməyən insanlar. O zaman daha nə it gəzdirməyə ehtiyac qalacaq, nə karate zərbələrinə. Ancaq bu çox sonralar olacaq, indisə hələlik bunlarsız keçinmək olmur.
Gələcəyi görmək qabiliyyətiniz də var deyirlər. HURAMAN - Altıncı duyğu hər bir insanda var, baxır nə dərəcədə inkişaf edib... Görünür, bu məndə lap üzdədir. Bir adamın üzünə diqqətlə baxan kimi onun içini görürəm, taleyini görürəm. Özü də bunu həmin adama demiyə bilmirəm. Deməsəm, sanki ağırlaçıram, xəstəhal oluram. Deyəndə də oluram – falçı.
(Təbəssümlə.) Falçı xanım, görürsünüz ki, camaatın güzəranı gündən-günə ağırlaşır. Meşəli böhran içindədir. Bunun bir sonu olacaqmı? Nə qədər davam edəcək belə?
İndi hər yanda belədir. Köhnəsi dağılıb, təzəsi hələ yox. Keçid dövrüdü də. Beş-altı ildən sonra yavaş-yavaş hər şey yoluna düşəcək. Ola bilsin, vəziyyət bundan da ağırlaşsın. Ancaq camaat çətinliklərə vərdiş edəcək, qurtuluş üçün hərə özünə balaca bir çarə tapacaq. Indisə elə bil birdən-birə qaranlığa düşmüşük, zaman keçincə gözümüz
Yüklə 0,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|