Metall strukturalaridagi nojinsliklarning elektrokimyoviy

2.3. O'lchash asboblari. 
Ajralib chiqqan vodorod miqdorini aniqlash ajralgan vodorodning maxsus darajalangan 
byuretkalarda to'planuvchi hajmini o'lchash imkoniyatini beruvchi korroziometrlarda amalga 
oshiriladi. 
Korroziya (zanglash) hajmi o'lchanayotganda turli xil xatoliklar (vodorod diffuziyasi, 
byuretka devorlariga pufakchalarning yopishishi, harorat o'zgarishining ta'siri, kislorodli 
qutbsizlanish jarayonlari va boshqalar) ga yo'l qo'yilishi mumkin. Katodli aralashmalar 
ta'sirining samaradorligi ularning qutblanuvchanligiga bog'liq. Biroq bu omillarnng unchalik 
ahamiyatsizligi tufayli ularning oldini olish mumkin. Vodorodli qutbsizlanish bilan boradigan 
korroziyada qotishmaning o'ta yuqori kuchlanishi qotishma katod aralashmalarining 
qutblanishiga sabab bo'ladi.
Ishni bajarishda 1-rasmda ko'rsatilgan asbobdan foydalaniladi, u korroziometr deb 
yuritiladi va suyuklikni gaz bilan siqib chiqarish asosida ishlaydi. Suv oquvchi nasos yordamida 
eritma bilan to'ldiriladi.
Metall namunasi eritmaga botirilganda vodorod pufaklari ajralib chiqadi va 
korroziometrdan suyuqlikni siqib chiqaradi. Siqib chiqarilgan suyuklik hajmi ajralib chiqqan 
vodorod hajmiga teng deb hisoblaymiz. 

---

2.1-rasm. 
Vodorod 
miqdorini 
aniqlash asbobi tuzilishi. 
1-idish; 2- eritma; 3-namuna;
4- byuretka; 5-jumrak; 6-trubka. 
h –suyuqlik ko'tarilishi balandligi.
2.4. Ishlash tartibi. 
Ishning 1-variantida H
2
SO
4
ning 10% li eritmasida:
1) kulrang cho’yan (≈3,5% S; tarkibiy tuzilishi: ferrit + perlit + grafit);
2) uglerodli po'lat (≈0,3% S; tarkibiy tuzilishi: ferrit + perlit);
3) temir (0,04% S; tarkibiy tuzilishi: ferrit + oz miqdorda perlit) sinaladi. 
Ishning 2-variantida H
2
SO
4
ning 2% li eritmasida:
4) texnik rux (aralashmalar miqdori 0,1%);
5) ruxning temir bilan qotishmasi (0,5%);
6) ruxning qo'rg'oshin bilan qotishmasi (0,5%) sinaladi. 
Ish namunalarni tajribaga tayyorlashdan boshlanadi. Buning uchun namunalar qum 
qog'oz bilan tozalanadi; keyin shtangensirkul bilan 0,1 mm aniqlikda uning kattaliklari o'lchanib 
umumiy yuza hisoblanadi (osib qo'yish uchun qilingan yuzasi o'isobga olinmaydi). Keyin 
namunalar asetonga botirilgan paxta bilan artiladi va havoda quritilib, analitik tarozida 0,001 g 
aniqlikgacha tortiladi. 
Tarozida tortish uchun quyidagilarni bajaring: 
1. Tarozini elektr tarmog'iga ulang. 
2. 0-ga teng qo'ying; bu uchun arretirni chapga, oxirigacha sekin burab tarozining 
koromislosini bo'shating. Mikrometrik vintdan foydalanib va lenta shkalasidagi 0-larni bir-biriga 
tushiring; shundan keyin arretirni sekin-asta o'ngga, oxirigacha burab tarozini bo'shating. 
3. Tarozida tortishga o'ting. Buning uchun chap tarafga namuna, o'ng tarafga og'irlik 
toshlari taxminiy qo'yiladi. Agar arretirni chapga buraganimizda sonli lenta pastga, musbat 
birliklar tomon ketayotgan bo'lsa, bu namuna siz qo'ygan toshlarning og'irligini kursatadi; 
shuning uchun o'ng tarafga yana tosh qo'yish lozim: agar sonli lenta tepaga manfiy birliklar 
tomon ketayotgan bo'lsa toshlar og'irligini kamaytirish lozim. 
Tarozi ishlayotgan paytida hamma hatti-harakatlar o'chirilgan arretirda qilinadi, ya'ni uni 
o'ng tarafga oxirgacha burasak, shkaladagi chiroq o'chadi. Tarozining koromislosi erkinligida 
(arretir ishlayapti) eng kichik tosh qo'yish ham taqiqlanadi. 
4. Grammning 0,1 va 0,01 ulushini koromisloning o'ng elkasiga yuklash (qo'shish) katta 
va kichik limblarni burash bilan amalga oshiriladi. Grammning 0,001 va 0,0001 ulushlarini 
aniqlash sonli lenta to'la to'xtaganidan keyin yozib olinadi. Og'irlik musbat tarafda turgan vaqtda 
yozib olish tavsiya etiladi. Agar ko'rsatkich manfiy tarafni ko'rsatadigan bo'lsa, kamaytiriladi. 
Tortib bo'lingan namunalar byuretkaning yuqori qismiga shisha ilmoqlar bilan osib qo'yiladi. 
Keyin shtativ to'sinidagi kronshteynni bo'shatib (byuretkani ushlab turgan qisgich tegilmaydi), 
byuretkani idishga shunday tushiramizki, voronka va idishning tagi orasida kichik (2-5 mm) 
tirqish qoldiramiz. Shu holatda byuretkani (kronshteyini) mahkamlaymiz. Byuretka yuqori 
jumraklar yopig'ligini tekshirish lozim. Menzurka yoki maxsus silindr bilan 0,5 l kislota olinib,