Asosiy kattalik deb, k o ‘rilayotgan tizimga kiradigan va shart b o ‘yicha tizimning boshqa kattaliklariga nisbatan mustaqil qabul qilib olinadigan kattalikka aytiladi. Masalan, masofa (uzunlik), vaqt, temperatura, yorug‘lik kuchi kabilar. Hosilaviy kattalik deb, tizimga kiradigan va tizimning kattaliklari orqali ifodalanadigan kattalikka aytiladi. Masalan, tezlik, tezlanish, elektr qarshiligi, quvvat va boshqalar. Kattaliklarning o ‘lchamligi. Har bir xossa ko‘p yoki kam dara- jada ifodalanishi, ya’ni miqdor tavsifiga ega bo‘lishi mumkin ekan, demak, bu xossani o ‘lchash ham mumkin. Bu haqda buyuk italiya- lik olim Galileo Galiley «O‘lchash mumkin bo‘lganini o ‘lchang, mumkin bo‘lmaganiga esa imkoniyat yarating», degan edi. Kattaliklarning sifat tavsiflarini rasmiy tarzda ifodalashda o ‘l- chamlilikdan foydalanamiz. Kattalikning o ‘lchamliligi deb, shu kattalikning tizimdagi asosiy kattaliklar bilan bog ‘liqligini ko ‘rsatadigan va proporsionallik koeffitsiyenti 1 ga teng b o ‘lgan ifodaga aytiladi. Kattaliklarning o ‘lchamliligi dimension — o ‘lcham, o ‘lcham- lilik ma’nosini bildiradigan inglizcha so‘zga asoslangan holda dim simvoli bilan belgilanadi. Odatda, asosiy kattaliklarning o ‘lchamliligi mos holdagi bosh harflar bilan belgilanadi, masalan, dim l = L; dim m = M; dim t = T. (2.1) Hosilaviy kattaliklarning o ‘lchamliligini aniqlashda quyidagi qoidalarga amal qilish lozim: 1. Tenglamaning o ‘ng va chap tomonlarining o ‘lchamliligi mos
