Metrologiya, standartlashtirish va sifatni

3
— o ‘q; 
4
— strelka; 
5
— shkala; 
6
— prujina.
momenti yuzaga kelib, o ‘zak g‘altakdan oqib o ‘tuvchi elektro­
magnit maydonni hosil qiladi. O‘qning harakati natijasida o ‘qning 
aylanishiga proporsional va prujinada aylanish momentiga teskari 
ta’sir qiluvchi momentni yaratadi. O ‘q momenti ta’sirida va unga 
bog‘langan strelka o ‘lchanayotgan kattalik kvadratiga proporsional 
holda burchakka aylanadi. Momentlar tenglashganda strelka to‘x- 
taydi.
O ‘zgarmas tok zanjirida 50 Hz chastotada olchash uchun 
elektromagnit ampermetrlar va voltmetrlar ishlab chiqariladi. Tokni 
o ‘lchash zanjiriga elektromagnit ampermetrlarning o ‘lchash mexa- 
nizmining g‘altagi ketma-ket va voltmetrlarda parallel holda ulanadi. 
Shuningdek, elektromagnit o ‘lchash mexanizmlari logometrlarda 
ham q o ‘llaniladi. Aniqlik sinfi 1,5 va 2,5 bo‘lgan asboblardan keng 
foydalaniladi. Shuningdek, 800 Hz chastotada ishlovchi, aniqlik 
sinfi 0,5 va hattoki, 0,1 b o ‘lgan asboblar ham mavjud.
Bu asboblarning bir qator afzalliklari mavjud: ham o ‘zgaruv- 
chan, ham o ‘zgarmas tok zanjirlarida ishlatiladi; bevosita katta qiy- 
matdagi toklarni o ‘lchashi mumkin; konstruksiyasi nisbatan sodda.
61

---

Shuningdek, ayrim kamchiliklarga ega: shkalasi notekis (kvad- 
ratik) darajalanadi; o ‘lchash xatoligi biroz katta (magnitoelektrikka 
nisbatan); sezgirligi yuqori emas.
Elektrodinamik o ‘lchash asboblari. Ularning ishlash prinsipi 
ikki o ‘tkazgich va ulardan elektr toki o ‘tishi natijasida o ‘zaro mexanik 
ta’sirlashishga asoslangan. Elektrodinamik asboblar o ‘lchanayotgan 
kattalikni o ‘zgaruvchan yoki o ‘zgarmas tokka o ‘zgartiruvchi o ‘l- 
chash o ‘zgartkichi va elektrodinamik tizimlarning o ‘lchash mexa- 
nizmidan iborat (2.11-rasm).
Harakatlanadigan g‘altak ichiga o ‘q bilan strelka birgalikda 
joylashtirilgan harakatlanuvchi g‘altakli elektrodinamikli asboblar 
keng qo‘llaniladi. G ‘altak o ‘ramlaridagi toklar