Mexanika. Moddalar 3 XIL holatda bo’ladi: Qattiq Suyuq Gaz Qattiq jism

Nurlanish turlari:. 

1.Issiqlikdan nurlanish 

2.Katodolyuministensiya 

3.Elektrolyuministensiya 

4.Ximilyuministensiya 

5.Fotolyuministensiya 

271.Issiqlikdan nurlanish-Qizdirilgan jismlarning nurlanishi issiqlikdan nurlanish deyiladi. 

Masalan quyosh nurlari ta’sirida nurlanish 

272.Katodolyuministensiya-Katod nurlari ta’siridagi nurlanish katodolyuministensiya deyiladi. 

Masalan katoddan chiqayotgan elektronlar oqimi elektron nur trubkasida harakatlanib ekranning lyuminafor  

moddasini yorug’lantiradi. 

273.Elektrolyuministensiya-Zaryadli zarralar ya’ni ionlar ta’siridagi nurlanish elektrolyuministensiya deyiladi. 

Masalan qutb yog’dusi misol bo’ladi (Atmosfera ionosfera qatlamining yorug’lanishi) 

274.Ximilyuministensiya-Ximiyaviy reaksiyalar natijasida nurlanish ximilyuministensiya deyiladi. 

Masalan ayrim hashoratlarning qorong’uda yorug’lik chiqarishi. 

275.Fotolyuministensiya-Ayrim moddalarning yorug’lik tushishi natijasida o’zidan yorug’lik chiqarishi  

fotolyuministensiya deyiladi. 

Masalan ba’zi archa o’yinchoqlarining yaltirashi. 

276.Radioaktivlik-Atom yadrolarining o’z-o’zidan spontal nurlanishi radioaktivlik deyiladi. 

Radioaktiv moddalarning 3 turi bor: 

1. 



nurlar (Geliy yadrolar oqimi) 

2. 



nurlar (Elektronlar oqimi) 

3. 



 nurlar (O’ta yuqori chastotali elektromagnit to’lqinlar) 



nurlar 2 birlik musbat zaryadga va 4 birlik massa soniga ega  



nurlar 1 birlik manfiy zaryadga ega va massa soniga ega emas. 



 nurlar zaryadga ham massa soniga ham ega emas. 



 nurlarning kiruvchanlik qobilyati o’ta yuqori. 



 va 



nurlar zaryadga ega bo’lganligi sababli elektr va magnit maynit maydonlarida o’z yo’nalishini o’zgartiradi. 



 nurlarning zaryadi yo’qligi sababli elektr va magnit maydonlar ta’siriga uchramaydi. 



 yemirilish ta’sirida element sistema boshiga qarab 2 katak siljiydi va massa soni 4 birlik kamayadi. 



 yemirilish ta’sirida element sistema oxiriga qarab 1 katak siljiydi va massa soni o’zgarmaydi. 



 yemirilishda elementning tartib raqami ham massa soni ham o’zgarmaydi. 

277.Yadro reaksiyasi-Yadroning boshqa yadrolar bilan yoki elelmentar zarralar bilan o’zaro ta’sirlashishi natijasida  

o’zgarishlari yadro reaksiyalari deyiladi. 

278.Bog’lanish energiyasi-Yadroni boshqa zarralarga ajratish uchun zarur bo’lgan yoki boshqa zarralardan yadro hosil  

bo’lishida ajralib chiqadigan energiya atom yadrolarining bog’lanish energiyasi deyiladi. 

279.Termayadro reaksiyasi-Yengil yadrolarning o’ta yuqori haroratlarda qo’shilishi natijasida sodir bo’ladigan  

reaksiyalar termayadro reaksiyalari deyiladi. 

Harorat o’ta yuqori bo’lganligi sababli termayadro reaksiyalarini labaratoriya sharoitida o’tkazib bo’lmaydi.  

Quyoshda termayadro reaksiyalari davom etmoqda. 

280.Zanjiryadro reaksiyasi-Yadroreaksiyasining mahsuli sifatida paydo bo’lgan ayrim elementlarning navbatdagi  

yadroreaksiyasini amalga oshirishda ishtirok etishi va bu jarayonning uzluksiz davom etishii zanjiryadro  

---

 

 

reaksiyasi deyiladi. 

Zanjiryadro reaksiyasining davomiyligi neytronlarning ko’payish koeffitsientiga bog’liq. 

281.Neytronlarning ko’payish koeffitsienti-Keyingi avlod neytronlari sonining oldingi avlod neytronlari soniga nisbati  

neytronlarning ko’payish koeffitsienti deyiladi. 

3 ta holat bo’lishi mumkin: 

1. k<1 bo’lganda zanjiryadro reaksiyasi davom etmaydi 

2. k=1 bo’lganda zanjiryadro reaksiyasi amalga oshadi 

3. k>1 bo’lganda portlash yuz beradi