Mexanizatsiyalash muhandislari instituti

3.2. ДАВЛАТ ВА ЖАМИЯТ 
Давлат ва жамият кадрлар тайёрлаш тизими амал қилиши ва 
ривожланишининг кафиллари, юқори малакали рақобатбардош мутахассисларни 
тайёрлаш бўйича таълим муассасаларининг фаолиятини уйғунлаштирувчи сифатида 
фаолият кўрсатади. 
Давлат ва жамият қуйидагиларга, чунончи: 
Фуқароларнинг билим олиш, касб танлаш ва ўз малакасини ошириш 
ҳуқуқлари рўёбга чиқарилишига; 
Мажбурий умумий ўрта таълим ҳамда академик лицей ёки касб-ҳунар 
коллежида таълим олиш йўналишини танлаш ҳуқуқи асосида мажбурий ўрта 
махсус, касб-ҳунар таълими олишга; 
Давлат грантлари ёки пуллик-шартномавий асосда олий таълим ва олий ўқув 
юртидан кейинги таълим олиш ҳуқуқига; 
Давлат таълим муассасаларини маблағ билан таъминлашга; 
Таълим олувчиларнинг ўқиши, турмуши ва дам олиши учун шарт-шароитлар 
яратиш борасидаги вазифалар ҳал этилишида жамоатчилик бошқарувини 
ривожлантиришга; 
Таълим жараёни қатнашчиларини ижтимоий жиҳатдан қўллаб-қувватлашга; 
Соғлиқ ва ривожланишда нуқсони бўлган шахслар таълим олишига кафолат 
берадилар. 
3.3. УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ 
Узлуксиз таълим кадрлар тайёрлаш тизимининг асоси, Ўзбекистон 
Республикасининг ижтимоий-иқтисодий тараққиётини таъминловчи, шахс, жамият 
ва давлатнинг иқтисодий, ижтимоий, илмий-техникавий ва маданий эҳтиёжларини 
қондирувчи устувор соҳадир. 
Узлуксиз таълим ижодкор, ижтимоий фаол, маънавий бой шахс шаклланиши 
ва юқори малакали рақобатбардош кадрлар илдам тайёрланиши учун зарур шарт-
шароитлар яратади. 
3.3.1. Узлуксиз таълимни ташкил этиш ва ривожлантириш принциплари 
Узлуксиз таълимнинг фаолият кўрсатиш принциплари қуйидагилардан 
иборат: 
таълимнинг устуворлиги унинг ривожланишининг биринчи даражали 
аҳамиятга эга эканлиги, билим, таълим ва юксак интеллектнинг нуфузи; 
таълимнинг демократлашуви таълим ва тарбия услубларини танлашда ўқув 
юртлари мустақиллигининг кенгайиши, таълимни бошқаришнинг давлат-жамият 
тизимига ўтилиши; 
таълимнинг инсонпарварлашуви инсон қобилиятларининг очилиши ва унинг 
таълимга нисбатан бўлган турли-туман эҳтиёжларининг қондирилиши, миллий ва 
умумбашарий қадриятлар устуворлигининг таъминланиши, инсон, жамият ва атроф-
муҳит ўзаро муносабатларининг уйғунлашуви; 
таълимнинг 
ижтимоийлашуви 
таълим 
олувчиларда 
эстетик 
бой 
дунёқарашни ҳосил қилиш, уларда юксак маънавият, маданият ва ижодий 
фикрлашни шакллантириш; 
таълимнинг миллий йўналтирилганлиги таълимнинг миллий тарих, халқ 
анъаналари ва урф-одатлари билан узвий уйғунлиги, Ўзбекистон халқларининг 
маданиятини сақлаб қолиш ва бойитиш, таълимни миллий тараққиётнинг ўта муҳим 
омили сифатида эътироф этиш, бошқа халқларнинг тарихи ва маданиятини 
ҳурматлаш; 

---

117 
таълим ва тарбиянинг узвий боғлиқлиги, бу жараённинг ҳар томонлама 
камол топган инсонни шакллантиришга йўналтирилганлиги; 
иқтидорли ёшларни аниқлаш, уларга таълимнинг энг юқори даражасида, 
изчил равишда фундаментал ва махсус билим олишлари учун шарт-шароитлар 
яратиш. 
3.3.2. Узлуксиз таълимни ислоҳ қилиш 
Узлуксиз таълим соҳасидаги ислоҳотлар қуйидагиларни назарда тутади: 
таълим тизимининг кадрлар салоҳиятини тубдан яхшилаш, тарбиячи, 
ўқитувчи, муаллим ва илмий ходимнинг касбий нуфузини ошириш; 
давлат ва нодавлат таълим муассасаларининг ҳар хил турларини 
ривожлантириш; 
таълим тизимини таркибий жиҳатдан қайта қуриш, таълим, фан, техника ва 
технологиянинг, иқтисодиёт ва маданиятнинг жаҳон миқёсидаги замонавий 
ютуқларини ҳисобга олган ҳолда таълим ва касб-ҳунар таълими дастурларини 
тубдан ўзгартириш; 
мажбурий умумий ўрта таълимдан ўрта махсус, касб-ҳунар таълимига 
ўтилишини таъминлаш; 
махсус, касб-ҳунар таълимининг марказлари сифатида фан ва ишлаб 
чиқариш интеграциялашган янги типдаги ўқув муассасаларини вужудга келтириш; 
илғор технологияларни кенг ўзлаштириш, иқтисодиётдаги таркибий 
ўзгаришлар, чет эл инвестициялари кўламларининг кенгайиши, тадбиркорлик, 
кичик ва хусусий бизнесни ривожлантириш билан боғлиқ янги касб-ҳунар ва 
мутахассисликлар бўйича кадрлар, шу жумладан бошқарув тизими кадрларини 
тайёрлаш, қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш; 
миллий мустақиллик принциплари ва халқнинг бой интеллектуал мероси 
ҳамда умумбашарий қадриятларнинг устуворлиги асосида таълимнинг барча 
даражалари ва бўғинларида таълим олувчиларнинг маънавий ва ахлоқий 
фазилатларини ривожлантириш; 
таълимни бошқариш тизимини такомиллаштириш, жамоат бошқаруви 
шаклларини ривожлантириш, таълим муассасаларини минтақалаштириш; 
таълим олишда, шунингдек болалар ва ёшларни маънавий-ахлоқий, 
интеллектуал ва жисмоний жиҳатдан тарбиялашда оила, ота-оналар, жамоат 
ташкилотлари, маҳаллалар, хайрия ва халқаро фондларнинг ролини кучайтириш 
юзасидан чора-тадбирлар ишлаб чиқиш ҳамда уларни амалга ошириш; 
таълим жараёни ва кадрлар тайёрлаш сифатига холис баҳо бериш тизимини 
яратиш ва жорий этиш; 
таълим тизимини молиявий, моддий-техника ва бошқа тарздаги ресурслар 
билан таъминлаш механизмларини шакллантириш; 
узлуксиз таълимни фан ва ишлаб чиқариш билан интеграциялаштиришнинг 
пухта механизмларини ишлаб чиқиш ва жорий этиш; 
таълим ва илм-фан билан боғлиқ чет эл ҳамда халқаро ташкилотлар билан 
ҳамкорликни кенгайтириш ва ривожлантириш; 
туб ерли миллатга мансуб бўлмаган шахслар зич яшайдиган жойларда улар 
ўз она тилларида таълим олишлари учун ташкилий ва педагогик шарт-шароитлар 
яратиш; 
таълимнинг барча даражаларида таълим олувчиларнинг ҳуқуқий, иқтисодий, 
экологик ва санитария-гигиена таълими ҳамда тарбиясини такомиллаштириш. 
3.3.3. Узлуксиз таълим тизими ва турлари 

---

118 
Узлуксиз таълим тизимининг фаолият олиб бориши давлат таълим 
стандартлари асосида, турли даражалардаги таълим дастурларининг изчиллиги 
асосида таъминланади ва қуйидаги таълим турларини ўз ичига олади: 
мактабгача таълим; 
умумий ўрта таълим; 
ўрта махсус, касб-ҳунар таълими; 
олий таълим; 
олий ўқув юртидан кейинги таълим; 
кадрлар малакасини ошириш ва уларни қайта тайёрлаш; 
мактабдан ташқари таълим. 
Кадрлар тайёрлаш миллий моделининг ўзига хос хусусияти мустақил 
равишдаги тўққиз йиллик умумий ўрта ҳамда уч йиллик ўрта махсус, касб-ҳунар 
таълимини жорий этишдан иборатдир. Бу эса, умумий таълим дастурларидан ўрта 
махсус, касб-ҳунар таълими дастурларига изчил ўтилишини таъминлайди. 
Умумий таълим дастурлари: мактабгача таълим, бошланғич таълим (I-IV 
синфлар), умумий ўрта таълим (I-IX синфлар), ўрта махсус, касб-ҳунар таълимини 
қамраб олади. 
Касб-хунар таълими дастурларини ўрта махсус, касб-ҳунар таълими, олий 
(бакалавриат, магистратура) таълим ва олий ўқув юртидан кейинги таълимни, 
кадрлар малакасини ошириш ва уларни қайта тайёрлашни қамраб олади 
.