Mezolit (o’rta tosh) davri

.Ismoil Somoniy islohotlari. Somoniylarning eng aklli va tadbirkor vakili Ismoil Somoniy bulgan. U asosiy e’tiborini uz davri uchun ilgor xisoblanishi markazlashgan davlat tizimini joriy etishga karatdi. Bu tnzim asosini oliy xukmdor dargoxi (saroyi) va devonlar (vaznrliklar) majmui tashkil etgan.Oliy xukmdor Amir unvoniga ega edi.Shu sababdan yozma manbalardan Amir Ismoil, Amir Axmad kabi ta’kidlarni uchratamiz.Bundan tashkari Xoris amiri la'vozimi xam bulib, u oliy xukmdorlarning barcha xukm va topshiriklari ijrosining bajarilishi nazorat kilgan. Davlat ishlariga kabul kilishda ma’lum bir talablar ulchovi bulgan, bular: davlat tilini «mukammal bilish, zamona xukuk me’yorlaridan tulik xabardorliq tarix, adabiyot kabi ilmlardan boxabarliq xisob-kitob ishlaridan bilimdonlik kabilardir».Xarbin lashkar 2 toifaga bulingan: doimiy ravishda faoliyat kursatuvchi saralangan va zarur xollarda yigiladigan ungililar. yuqoridagilardan shunday xulosaga kelish mumkinki, somoniylar davrida davlat boshqaruvi va xarbiy siyosatning uz davri uchun murakkab va saloxiyatli tizimi tashkil topgan.Mazkur masalaga ju'da kata e’tibor berilganligini shu narsadan xam bilsa buladiki, davlatning umumiy yillik daromadi 45 million dirxamni tashkil etgani xolda, shundan 10 million dirxam davlat boshkaruvi va lashkarga sarflangan. Movarounnaxrda xujalik taraqqiyoti faqat Markaziy Osiyoning emas, balki Oda Osiyoning xam yul xududlaridan biri xisoblanardi. Shahar bilan qishloq urtasidagi, utrok dexkonchilik xukuklari Bilan kuchmanchi kabilalar urtasidagi maxsulot ayriboshlashning kuchayib borishi, karvon savdosining usishi ulkaning qishloq xujaligini, xunarmandchilikning rivojlanishi omili buladi Movarounnahr iqtisodi musulmon mamlakatlari orasida yetakchi urinlardan birini egallar edi.