Microsoft Word 00 KeyNote Speakers Materiallar

ENCE OF YO

                    2

R PROQR

İSTİFADƏ

EV

 

Məktəbi 

as.az 

AN 

yi bir dövrdə

rdən biridir. 

yyən tapşırıq

nlər arasında

.  Dərslərində

da çətinlik  ç

istifadə etmə

si proqram t

a öyrədici oy

web2.0 resur

atmaqla yana

öyrənmələrin

r.  

stərilməsi  m

aq səyahətlər

sial şəbəkələr

q üçün istif

dərsdən sonra

məsinə, dərsl

OUNG RESE

29-30 April 2

RAMLAR

Ə 

ə yaşayırıq. 

 

qları yerinə 

a əməkdaşlığ

ə kompüterl

çəkirlər. Bu 

ək olar ki, on

təminatı və t

yunlar, öyrəd

rsları və s. da

aşı, onların  d

nə imkan y

mümkün olma

r təşkil etmə

rdən şagirdlə

fadə olunur. 

akı zamanda

əri təkrar izl

EARCHERS

016, Baku, A

RINDAN V

Təhsil sahəs

yetirməsi,  m

ğı, ünsiyyət 

lərdən istifad

u  məqsədlə  a

nları aşağıdak

tədrisdə vasi

dici proqraml

axildir.  

dərsdə öyrən

aradır və  a

ayan bir pro

k üçün istifa

ərlə müntəzə

Belə proqr

a da ünsiyyət

ləməsinə imk

 

Azerbaijan 

VƏ 

si bu gün 

müəllimin 

vasitəsi , 

də etmək 

aşağıdakı 

kı şəkildə 

tə rolunu 

lar, kom-

ndiklərini 

aşağı yaş 

osesi ani-

adə oluna 

əm ünsiy-

amlar və 

tdə olma-

kan verir. 

IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

401

 

Qafqaz University                                                                                          29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

Bu resurslar sinif daxilindəki məkan və zaman məhdudiyyətlərini aradan qaldırmaqla yanaşı, dərsləri 

və tapşırıqları şagirdlər üçün istənilən zaman əlçatan edir. Belə resurslardan istifadə “istənilən zaman, 

istənilən yerdən öyrən” prinsipinə xidmət edir ki, bu prinspidə XXI əsr təhsilinin prinsiplərindən 

biridir. 

Öyrədici proqramlar hansısa fənnin, bölmənin və yaxud da mövzunun tədrisində istifadə etmək 

üçün yaradılır. Öz daxilində tədris olunan bölməyə, mövzuya aid dərsləri, tapşırıqları saxlaya bilər.  

Bəzi proqramlar var ki bunlar yaradılarkən sırf tədrisdə istifadə olunmaq üçün nəzərdə tutul-

mayıb, amma onlardan tədris prosesində istifadə etmək mümkündür. Belə proqramlara mətn redak-

torlarını, qrafik redaktorları, elektron cədvəl prosesorlarını, nəşriyyat sistemlərini, təqdimat proqram-

larını, VBİS –ləri və digər proqramları nümunə kimi göstərmək olar. 

İnternetin hər gün həyatımızdakı rolu artdığı kimi, təhsil prosesindəki rolu da hər gün artır. Əgər 

müəyyən mövzu üzrə  dərslikdən istifadə edərək tədqiqat aparan şagird məhdud sayda məlumat  əldə 

edə bilirdisə, internet vasitəsi ilə tədqiqat aparan şagird müxtəlif formda və müxtəlif dildə çoxlu sayda 

resurs əldə etmək imkanına malik olur. Tədris prosesində internetdən müəyyən məlumatların axtarışı 

ilə yanaşı  məlumatı digər insanlarla bölüşmək, forumlara qoşulub müzakirələr aparmaq, online 

konfranslar təşkil etmək və s. məqsədlər üçün istifadə etmək olar. 

Bəs tədris prosesində kompüterlərdən istifadənin üstünlükləri hansılardır?  

  Müasir təlimin əsas tələblərindən biri şagirdlərə müstəqil öyrənməyi öyrətməkdir. Kompüterlər və 

onlayn resurslar bu prosesdə əvəzsiz vasitələrdir.  

  Məlumdur ki şagirdlərin öyrənmə tipləri müxtəlifdir. Bəzi  şagirdlər oxuyarkən, bəziləri 

dinləyərkən və s. mövzunu daha yaxşı dərk edirlər. Kompüterlər şagirdlərə bir məlumatı video, 

şəkil, mətn kimi müxtəlif formalarda və müxtəlif dillərdə əldə etmək imkanı yaradır.  

  Kompüterdən istifadə olunan dərslərdə  şagirdlər daha aktiv və  həvəsli olurlar. Adi dərslərdə 

adətən passiv və ya həvəssiz iştirak edən şagirdlər, kompüter vasitəsi ilə tədris olunan dərslərdə 

dərsə qarşı yüksək maraq göstərir və böyük həvəslə iştirak edirlər.  

  Dərs müddətindən daha faydalı istifadə etməyə imkan verir.  

  Bir çox onlayn resurlar var ki, siz burada hər bir şagirdə onun güclü və  zəif olduğu tərəfləri 

nəzərə almaqla tapşırıq verməyinizə imkan verir. Nəticədə siz şagirdə  fərdi yanaşmaq imkanı 

qazanırsınız. 

Bütün bu müsbət cəhətlərlə yanaşı kompüterlərdən dərsdə istifadənin bəzi diqqət edilməli tərəfləri 

də var : 

  Şagirdlərin kompüterdən istifadəsi ciddi müəllim nəzarəti altında həyata keçrilməlidir. Şagirdlərə 

kompüterlərdən və internetdən təhlükəsiz istifadə qaydaları izah olunmalıdır. 

  Şagird kompüterdən yalnız dərslə bağlı məqsədlər üçün istifadə etməlidir.  

  Kompüter proqramları  və onlayn resurslar şagird yaradıcılığına mane olmamalı,  şagirdə öz 

bacarığını müxtəlif şəkillərdə əks etdirməsinə şərait yaratmalıdır.  

  Kompüterlərdən dərsdə istifadə  şagirdlərin dərsdə birgə  fəaliyyətinə, onların sosial-psixoloji 

inkişafına mane olmamalıdır.  

  Dərsdə istifadə olunan kompüter proqramları, verilən tapşırıqlar dərsin məqsədi ilə bağlı olmalı, 

dərsin məqsədi ilə üst üstə düşməlidir. 

  Kompüterlər lazımi qurğular və proqram təminatı ilə təchiz olunmalıdır. 

 

 

 

 

IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

402

 

Qafqaz University                                                                                          29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

THE ANALYSIS OF QUERY PROCESSING IN CLOUD DATABASE 

 

Cavid MİSİRLİ 

Qafqaz University 

[e-mail] 

AZERBAIJAN 

Babek ABBASOV 

Qafqaz University 

[e-mail] 

AZERBAIJAN 

 

Nowadays, utilization of cloud computing technology has been growing up rapidly. Famous 

companies intend to derive benefite from this technology. Cloud computing suggests advantageous 

conditions to enable data distribution in the development environments. This is a new model that 

combines distributed operating system, the distributed database, grid computing and other technologies 

in one network model. It helps to use software and hardware resources of cloud completely. Database 

concept in cloud computing is very essential which defines resource allocation and gaining data 

without more time loss. 

Cloud database environment consists of nodes. Each node is a separate database system. 

Moreover, a node has the central processor, terminals and database management system. Thus, cloud 

database can be understood as centralized database system of the joint. The physical structure of cloud 

database is distributed, but all databases belong to the same system. Cloud database is not an old 

concept and many researches have been done in order to optimize it.  

Cloud technology uses a huge amount of computing and storage resources. When clouds on the 

links suddenly fail, it is hard to surmise route path. Since, new nodes might be added to the network in 

years. It takes more time to search new routes and to update routing table. Some researchers suggest 

using algorithms in order to reduce time delay and to find best route.  

Ant colony

 algorithm is a new evolutionary algorithm that developed on the basis of ant’s feeding 

manner to improve optimization problem. Ant is an insect that its feeding process looks like data 

packet transmission inside the network. In the feeding process, ant leaves special pheromone 

substance on his way. By means of this method, other ants can feel that destination feed is on this way. 

This substance is left by ant only when they find feed and it is the same as data nodes in the cloud 

system. In addition to this, ants can select the shortest way and seek for food to attain the aim. The 

main advantage of this algorithm is that there is a well-built feedback system. It helps to find optimum 

solution by means of incessantly updating pheromones. This method is used widely in parallel 

computing. Single and multi-objective optimization problems can be solved with ant colony algorithm. 

The framework of ant colony algorithm (ACO) explains that at each iteration n

a

 ants build solutions to 

the combinatorial optimization problem by means of pheromone model. Before the next iteration 

begins, pheromone update function is used to solve performance issues. According to overall research, 

this algorithm is more general. That is why theoretical analysis is much more mixed. 

 

 

Figure 1. DBaaS architecture 

Architecture of DBaaS defines how data moves through the network (Figure 1). As seen from the 

picture, when a user sends a query, it goes to routers. Routing nodes examine API keys, access control 

and quota limits. Then, it sends request to the appropriate data nodes. After the routing node forwards 

 

Qafqaz U

the clien

to the cli

to work.

containe

active da

are fully

nodes an

notificat

database

Metadata

statistics

In 

architect

help to g

 

 

TƏL

Q

Təh

sında ko

test nətic

tələb etm

hazırlam

interakti

sxematik

Əsa

saxlanılm

rabitə  ka

tələbələr

vasitəsilə

siniflərin

IV INTERN

University     

nt request to t

ient applicat

. Data node 

ers. Coordina

ata nodes. Th

y operational

nd the coor

tion service. 

es hosted by

a store keep

s. 

conclusion, 

ture, the strat

get query wit

LƏBƏ BİL

VERİ

QİYMƏT

Şəhanə L

Qafqa

slogmano

AZƏ

hsil sistemind

ompleks qarş

cələri müəlli

məyən, həm d

maqdır. Hazır

v  təlim-tədr

k təsvirini Sx

as iş məluma

masından iba

analımız olm

r sualların dü

ə avtomatik 

n  səviyyəsi 

NATIONAL 

                      

the proper da

tion. When s

hosts a num

ator is respo

he coordinato

l. Notificatio

rdinator. Eac

Consequen

y that node a

ps user ID, d

I suggest c

tegy based o

thout more d

LİKLƏRİ

İLƏNLƏ

TLƏNDİR

TƏM

LOĞMANO

az Universitet

[e-mail]

ƏRBAYCAN

 

də biliklərin 

şılıqlı proses

imlərin suby

də bütün sah

rlayacağımız

ris üsullarını

xem 1-də gös

atların toplan

arətdir. Bu 

malıdır. Belə

üzgün cavabl

olaraq  tələb

müəyyən e

SCIENTIFIC

                      

ata node, it w

ome changes

mber of indep

onsible for 

or has routin

on service is 

ch data nod

tly, routing 

are still ope

dedicated EB

co-locating 

on random co

delay. 

İNİN AVT

ƏR BAZA

RMƏ ALQ

MİNATIN

OVA 

ti  

du.az 

yoxlanması 

sdir. Bugün 

yektiv fikrind

hələrdə qiym

z sistem akti

ın bəzi xüsu

stərməyə çal

nması, onları

xüsusiyyətlə

ə ki, suallar 

larını seçir, a

bələrin bilik

dilir. Verilə

C CONFERE

403

 

                     

waits for the 

s occur insid

pendent Grap

distributing 

ng table infor

used for loo

de sends “he

nodes and 

rational. Eac

BS volume I

databases o

o-location. T

TOMATİ

SI ÜZƏR

QORİTM

NIN HAZ

 

 

təlim proses

kompüterlə

dən asılı dey

mətləndirmə p

iv  təlim-tədr

usiyyətlərini

ışmışam. 

ın analizi,təl

əri həyata ke

ötürücü vas

ani olaraq nə

kləri qiymətl

ən cavablar 

ENCE OF YO

                    2

response and

de the networ

phDB databa

the databas

rmation. As a

ose coupling

eartbeats” se

the coordin

ch update is

ID, configura

n the data 

hus, it uses m

İK ÖLÇM

RİNDƏN A

MLƏRİNİ

ZIRLANM

Yaş

Qa

yha

A

sinin əsas, əh

biliklərin yo

yil. Bizim əsa

prosesini ani 

ris üsullarını

 özündə da

ləbələrin nət

eçirmək üçü

sitəsilə  tələb

əticələrin ana

əndirilir və

əsasında bi

OUNG RESE

29-30 April 2

d then forwar

rk topology, 

ase instances

se initializati

a result, it kn

g between th

everal times

ator get a c

s sent by da

ation parame

nodes. Acc

more resourc

MƏ SİSTE

AVTOMA

İN VƏ PR

MASI 

şar HACIY

afqaz Universi

[e-mail]

AZƏRBAYCA

həmiyyətli, m

oxlanması  ço

as məqsədim

olaraq həya

ın bir növüd

şıyır. Hazırl

ticələrinin gö

ün bizim ötü

ələrin telefo

alizi aparılır 

həmin qiym

liklərin qiym

EARCHERS

016, Baku, A

rds the respo

update proc

s packaged a

ion tasks am

nows which d

e data nodes

s per minute

confirmation

ata node peri

eters, logs a

cording to th

ces. Proposal

EMLƏRİ

ATİK 

ROQRAM

YEV 

iteti 

du.az 

AN

 

müəllim və tə

ox populyard

miz həm əlav

ata keçirə bilə

dür, ancaq b

layacağımız 

östərilməsi v

ürücü, qəbul 

onlarına gönd

və xüsusi al

mətləndirməy

mətləndirilm

 

Azerbaijan 

onse back 

cess starts 

as Docker 

mong the 

databases 

s, routing 

e via the 

n that the 

iodically. 

and usage 

he given 

l way can 

İNDƏ 

M 

ələbə ara-

dır, çünki 

və xərclər 

ən sistem 

bu sistem 

sistemin 

 

və onların 

edici və 

dərilir və 

qoritmlər 

yə  əsasən 

məsi nisbi 

IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

404

 

Qafqaz University                                                                                          29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

dəyərləndirmə sisteminə  əsasən aparılacaq. Nisbi dəyərləndirmə sistemi bir ölçmə sistemi deyil, 

dəyərləndirmə sistemidir. Nisbi dəyərləndirmə sistemi bir tələbənin müvəffəqiyyətinin dərsdəki digər 

tələbələrin müvəffəqiyyət səviyyəsinə görə dəyərləndirilməsidir. Bu üsulun istifadə edilməsindəki əsas 

məqsəd, müəyyən bir dərsi alan tələbələri 100 bal üzərindən aldıqları mütləq bala görə yox, o dərsi 

alan qrup içərisində göstərdikləri performansa görə qiymətləndirməkdir. Performans-bir tələbənin sinif 

ortalamasına görə hansı mövqedə olduğudur. Bu sistemin əsas xüsusiyyəti onun rəqabət xarakterli 

olmasıdır. Bu sistemin faydalı olmasının səbəblərindən biri də  tələbənin yanındakı digər tələbəyə 

kömək etməsi kimi halların qarşısını almasıdır. Çünki əgər kömək edən tələbə az, kömək etdiyi tələbə 

çox bal toplayarsa bu halda sinfin ortalaması artar və bu kömək edən tələbə üçün uğursuz bir hal olar. 

Nisbi dəyərləndirmə sistemini seçməkdə  əsas məqsədimiz tələbələrin biliklərinin qiymətləndirilməsi 

ilə yanaşı sonda siniflərin səviyyəsini müqayisə edə bilmək imkanın olmasıdır.Tələbələrin 100 bal 

üzərindən hesablanmış olan müvəffəqiyyət ballarına əsasən sinif ortalaması tapılır və vergüldən sonra 

iki xanaya yuvarlaqlaşdırılır.Sinif ortalaması bir sinifdəki tələbələrin topladığı balların riyazi ortala-

masıdır. Nisbi qiymətləndirmə sistemində bir tələbənin sinfin ortalamasının nə  qədər altında və ya 

üstündə olduğunun müəyyən olunması üçün statistik üsullar istifadə edilməkdədir, tələbənin 

ortalamaya görə performansını  təyin edilməsi ilə  əlaqədar sinifdəki balların standart sapmasından 

istifadə edilir.Imtahanda iştirak edən tələbələr 100 tam bal üzərindən hesablanmış olan müvəffəqiyyət 

ballarından istifadə edərək sinif ortalaması aşağıdakı düstura görə tapılır. Sinif ortalaması-bir sinifdəki 

müvəffəqiyyət ballarının arifmetik ortalamasıdır. 

= 

∑

                     

 

 

 

   (1)  

= sinif ortalaması, X= bir tələbənin topladığı bal, N=bir sinifdəki tələbələrin sayı                                     

Aşağıdakı iki hal mümkündür. 

I .Əgər 1 sinifdəki tələbələrin sayı 1-10 arasında olarsa bu halda hər tələbənin yekun balı cədvəl 

1-ə  əsasən həmin tələbənin öz sinfinin ortlamasına uyğun olan vurma əmsalına görə (2) düsturana 

əsasən tapılır və cədvəl 2-yə əsasən həmin tələbənin müvəffəqiyyət dərəcəsi müəyyən edilir.                 

 

 

 

Yekun bal = X * vurma əmsalı               

(2)   

 

 

 

 

 

 

 

 

II. Əgər bir sinifdəki şagirdlərin sayı ≥10 olarsa bu halda aşağıdakı mexanizmdən istifadə edilir. 

Bunun üçün əvvəlcə standart sapma hesablanır. Standart sapma- bir sinifdəki tələbələrin topladığı bal-

ların bu sinif ortalamasına görə göstərdiyi dağılımı ifadə edən bir ölçüdür. Standart sapma ümumi 

olaraq kəmiyyət miqyaslı ədədlər üçün ən çox istifadə edilən məlumatların ortalamaya görə yayılması 

ehtimalını göstərən bir statistik ölçüdür.Əgər bir çox tələbənin nəticəsi ortalamaya yaxın isə, standart 

sapma dəyəri kiçik, əgər bir çox tələbənin nəticəsi ortalamaya nəzərən uzaqda yayılmışsa standart 

sapma dəyəri böyük olur. Əgər bütün tələbələrin balı bir-biri eyni isə standart sapma dəyəri sıfırdır. 

Standart sapma (3) düsturuna əsasənhesablanır.                         

            

 

S=

∑

− (∑ )  

   (3) 

S-standart sapma, X-bir tələbənin topladıği bal, N- tələbə sayı 

Cədvəl 1 

Sinif ortalaması vurma 

əmsalı 

60 – 100 

1,00 

55 – 59 

1,10 

50 – 54 

1,18 

45 – 49 

1,24 

40 – 44 

1,30 

35 – 39 

1,35 

0 – 34 

1,40 

      Cədvəl 2 

Yekun 

bal 

Müvəffəqiyyət 

dərəcəsi 

Hərfi müvəffəqiyyət 

qiyməti 

88-100 4.00 

AA 

81-87 3.50 

BA 

74-80 3.00 

BB 

67-73 2.50 

CB 

60-66 2.00 

CC 

53-59 1.50 

DC 

46-52 1.00 

DD 

39-45 0.50 

FD 

0-38 0.00 

FF 

IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

405

 

Qafqaz University                                                                                          29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

Bu standart sapmadan istifadə edərək hər tələbənin T-balı  aşağıdakı (4) düsturuna görə 

hesablanır. 

 

 

 

T=10(

)+50                     

 

 

(4) 

Qrupun ortalamasının standart xətası aşağıdakı düsturla hesablanır:               

 

 

 

Sx=

√

 

Sx –standart xəta 

Hesablanmış standart xətaya və T-balına əsasən tələbənin Yekun balı (5) düsturu ilə hesablanır və 

cədvəl 2-yə əsasən tələbənin muvəffəqiyyət dərəcəsi və hərfi müvəffəqiyyət qiyməti tapılır. 

   

 

Yekun bal = T+ Sx                 

 

 

(5) 

Tələbələrin yekun balı hesablandıqdan sonra cədvəl 2-yə əsasən hər bir tələbənin müvəffəqiyyət 

dərəcəsi və hərfi müvəffəqiyyət qiyməti tapılır. 

Nisbi dəyərləndirmə sisteminə uyğun hazırlanmış alqoritmlər vasitəsilə qiymətləndirmə aparıldıq-

dan sonra nəticələr göstəriləcək və bazada saxlanılacaq. Fikirləşirəm ki,bu sistem həm elm sahəsində 

həm də digər sahələrdə qiymətləndirmə və dəyərləndirmənin ən qısa vaxtda həyata keçirilməsi üçün 

çox faydalı olacaq. Bu sisteminin təhsil sahəsində tətbiqinin əsas üstünlüyü də dərslərdə mövzuların nə 

dərəcədə qavranıldığını ani vaxtda müəyyənləşdirməkdə effektiv nəticə verməsidir. 

 

 

PAYLANMIŞ VERİLƏNLƏR BAZASI ƏSASINDA 

MARKETLƏR ŞƏBƏKƏSİNDƏ QİYMƏTLƏRİN İDARƏ OLUNMASI 

 

Tərlan ORUCLU 

Qafqaz Universiteti  

[e-mail] 

AZƏRBAYCAN

 

Anar XOCAYEV 

Qafqaz Universiteti 

[e-mail] 

AZƏRBAYCAN

 

 

XX  əsrdən başlayaraq elektron hesablama maşınlarının kəşfi, imkanlarının və  tətbiqinin çoxal-

ması informasiya inqilabına səbəb oldu. Lokal şəbəkələrin böyüyüyərək qlobal şəbəkələr əmələ gətir-

məsi, internet qlobal şəbəkəsinin böyüməsi emal olunan informasiyanın düzgün, təhlükəsiz saxlanıl-

ması problemlərini yaratdı. İnformasiyanın kompyuterdə saxlanılması fikirləri verilənlər bazası (VB) 

və bu bazanı idarə etmək üçün verilənlər bazasının idarəetmə sistemləri (VBİS) adlı yeni elmi 

nailiyyətlərə səbəb oldu. Verilənlər bazası tarixi inkişaf yolunu keçərək günümüzdə demək olar ki, hər 

sahədə tətbiq olunur. 

Verilənlər bazası bir deyil bir neçə istifadəçi ilə işləyir. Bunun üçün VB üçün müxtəlif arxitektura 

seçilir. VB-nın aşağıdakı arxitekturaları var: 



  Lokal arxitektura; 



  Fayl-server arxitekturası; 



  Klient-server arxitekturası; 



  Paylanmış arxitektura. 

Təqdiqat işi paylanmış arxitektura ilə fəaliyyət göstərən marketlər şəbəkəsində qiymətlərin idarə 

olunması üçün sistemin qurulması və proqram təminatının işlənməsi ilə bağlıdır.  

Marketlər  şəbəkəsi böyüdükcə,  şirkətlər arasında rəqabət artdıqca qiymətlərin idarə olunması 

məsələsi mürəkkəbləşir. Qiymətləndirmə digər faktorlara nəzərən müştərilərlə  iş üçün daha effektiv 

variantdır. Daha optimal qiymətləndirmə strategiyası ilə marketin fəaliyyəti üçün deyil eyni zamanda 

istehsalat dəyərini, maliyyə xərclərini və s. düzgün idarə edilməsinə nail oluruq. 

Qiymətlərin idarə olunmasına müxtəlif aspektlərdən yanaşılıb. Bizim istifadə etdiyimiz texnolo-

giya DataMining texnologiyasıdır. DataMining verilənlərin intellektual analizi texnologiyasıdır. Bu 

texnologiya vasitəsilə riyazi metodlarla informasiya texnologiyalarının son nailiyyətlərindən istifadə 

edə bilərik. Khazaba Tom bu haqda bele bir sitat söyləmişdir: - “Biznesin idarə olunmasında və 

optimal qərarqəbuletmədə verilənlərin intellektual analizi faydalı üsuldur. Bu üsul mövcud verilənlər-

dən faydalı bilikləri çıxarır.”