Sintetik schyotlar deb xo
‘
jalik mablag
‘
lari, mablag
‘
larning manbalari va
xo
‘
jalik muomalalari to
‘
g
‘
risidagi umumlashgan ma’lumotlarni faqat pul
o
‘
lchovida hisobga oladigan schyotlarga aytiladi.
3.5-rasm.Balans, schotlar va ikki yoqlama yozuv o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlik Balans, schotlar va ikki yoqlama yozuv o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlik 2.5-rasmda ko‘rsatilgan.
3.7. Sintetik va analitik schotlar, ularning o‘zaro bog‘liqligi Buxgalteriya hisobida schotlar yordamida korxonalar mablag‘larining holati, shu mablag‘lar
manbalari, shuningdek, mablag‘larning xo‘jalik jarayonlaridagi harakatlari tezkor ravishda
umumlashtirilib hisobga olib boriladi. Masalan, «Xom-ashyo va Materiallar» schotida xo‘jalikdagi
jami xom-ashyo va Materiallarning harakati, «Asosiy ishlab chiqarish» schotida hamma turdagi
xarajatlar va mahsulotlarning harakati, shuningdek, «Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga
to‘lanadigan schotlar» schotida barcha mol yetkazib beruvchi va pudratchilar bilan olib boriladigan
hisoblashuvlar va hokazolar umumlashtirilib aks ettiriladi. Lekin korxonalar mablag‘larni but holida
saqlashni ta'minlash va samarali foydalanish ustidan nazorat o‘rnatish uchun, ularning har bir turi
bo‘yicha batafsil ma’lumotlar ham bo‘lishi zarur. Chunki «Asosiy ishlab chiqarish» schotida umuman
qilingan xarajatlar va olingan mahsulotlar to‘g‘risidagi ma’lumotlar bilan birga ma'lum vaqtga
xarajatlarning har bir turi (masalan, ish haqi, urug‘lik, amortizatsiya va hokazolar), shu bilan birga
ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning har bir turi bo‘yicha (paxta, don, sut, tuxum va hokazolar)
xarajatlar summasi va turlari bo‘yicha tafsiloti bilan aniqlangan ko‘rsatkichlar ham bo‘lishi zarur.
«Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga to‘lanadigan schotlar» schotida korxonaning ma'lum bir
davrga mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga bo‘lgan qarz summasi ko‘rinib turishi bilan birga
har bir mol yetkazib beruvchi va pudratchi bilan hisoblashuvlar to‘g‘risida ma’lumotlar ham bo‘lishi
kyerak.
Shunday qilib, deyarli hamma schotlarda ham umumiy ko‘rsatkichlar bilan birga tafsiloti
aniqlangan ko‘rsatkichlar ham bo‘lishi zarur ekan. Shuning uchun ham buxgalteriya hisobida hisob
obektlarini umumlashtirib hisobga oladigan (sintetik) schotlar bilan birga ularni turlari bo‘yicha
alohida hisobga oladigan (analitik) schotlardan foydalanishga zarurat tug‘iladi.
