Microsoft Word 04 Kishlok xujaligida investitsion jarayonlar

To‘g‘ridan-to‘g‘ri 
kapital 
qo‘yilmalar 
Asosiy vositalarga bo‘lgan qo‘yilmalar
Bino 
Inshoat 
Uskuna 
Qurilma 
Jihozlar 

---

206 
Transport vositalari 
Texnologiyalar 
Aylanma mablag‘larga qo‘yilmalar 
Jami 
1.2-masala.
Yangi ishlab chiqarishni tashkil etishga kapital qo‘yilmalar kiritish davomiyligi 4 
yil bo‘lib, yillar bo‘yicha bir xil taqsimotga ega. Bino, inshoat va uskunalarga bo‘lgan kapital 
qo‘yilmalarning zaruriy hajmlari tegishli tarzda quyidagicha: 400 mln. so‘m, 600 mln. so‘m, 2000 mln. 
so‘m. Aylanma vositalarga bo‘lgan umumiy qo‘yilmalar hajmi 100 mln. so‘mga teng. 
Quyidagilarni hisobga olgan holda: 
-
qurilma va jihozlarga bo‘lgan xarajatlar tegishli tarzda uskunalar xarajatining 15% va 12%ini 
tashkil etadi; 
-
transport vositalariga bo‘lgan xarajatlar inshoat va uskunalar xarajatlarining 20%ini tashkil 
etadi; 
-
texnologiyalarni xarid qilish xarajati uskunalar xarajatining uchdan biriga teng. 
2. Investitsiyaviy rejalashtirishning moliyaviy-matematik asoslari 
 
Pul qiymatining vaqt mobaynida o‘zgarishi 
Loyihaga pul investitsiyalarini joylashtirish haqidagi yechim qabul qilinayotganda, inflyasiya, 
xavf-xatar, noma'lumlik, pullarni muqobil ravishda ishlatilishi hisobga olinishi lozim. 
Pul summasi joriy davrga nisbatan vaqt mobaynida har xil qiymatga ega bo‘lishi mumkin. Ushbu 
hulosaning to‘g‘ri ekanligini amaliyotda ko‘rsatish uchun quyidagi shatrli belgilarni kiritamiz: 
F(t) - vaqt davriyligidagi pullarning kelgusidagi qiymati; 
P - pullarning joriy qiymati; 
r - foiz stavkasi; 
t - vaqt davriyligining uzunligi. 
Agarda dastlabki pul qo‘yilmasi R, foiz stavkasi r bo‘lsa, unda yillar o‘tishi bilan tijorat bank 
raqamida hosil bo‘lgan pul summasi miqdori qancha bo‘ladi? 
Qo‘yilmaning kelgusidagi miqdorini topish uchun, murakkab foizlarni hisoblash uslubidan 
foydalanish o‘rinlidir: 
F(t)=P(1+r)
t
(2.1) 
Lekin loyiha tahlilchisi uchun masalaning teskarisi muhimliroq hisoblanadi: chunonchi, 
rejalashtirilgan F(t) pul birliklarida ifodalangan pul summasining miqdori (joriy, keltirilgan bahosi 
yoki qiymatligi) foiz stavkasi r ga teng bo‘lganda, t yil o‘tgandan so‘ng bugungi kunning nuqtai 
nazaridan nimaga teng bo‘lishi mumkin? Boshqacha qilib aytganda, murakkab foizlarni hisobga olgan 
holda t yildan so‘ng miqdori F(t) pul birligini tashkil etadigan mablag‘ni yaratish uchun, bugun qanday 
P summani hisob raqamiga qo‘yish lozimligi quyidagi ifoda bilan topiladi,
(2.2) 
Bu hisob amali, kelajak pul summalarini (vaqtning hozirgi davriga keltirish) diskontlash deb 
ataladi. 
(2.1) va (2.2) formulalarida ishlatiladigan (1+r)
t
va 1/(1+r)
t
ko‘paytiruvchilar mos ravishda 
murakkab foizlarni hisoblashning diskontlash koeffitsientlari deb ataladi. 
t va r ma'lum bo‘lgan holda bu koeffitsientlarning miqdorini topish uchun mahsus jadvallar 
yaratilgan.