Microsoft Word 10 ikram agasiyev doc

Йени дювр 

Тарих вя онун проблемляри, №3 2010 

 

55

Şvilə Tiflisə  gəlmək  üçün bilet verildiyi» bildirilir(8,v.66). Həmçinin Sankt-Peterburq Ober-

Poliseymeysteri 21 iyul 1831-ci il tarixli məktubunda Tiflis Mülki Qubernatoruna bildirirdi ki, 

«Rusiya təbəəsi kamerdiner İohan Kellerə, pivə və şərab istehsalı üzrə usta köməkçisi Karl Heynə 

Tiflisə gəlmək üçün gediş biletləri verilmişdir»(8,v.67).  

XIX  əsrin 30-cu illərindən Tiflis sənətkarlar koloniyasının sakinləri bir sıra problemlərlə 

üzləşdilər ki, bu da koloniyanın hüquqi statusunda baş verən dəyişik-liklərlə bağlı idi.  Yarandığı 

vaxt koloniya kimi fəaliyyət göstərən bu məntəqə Tiflis şəhəri böyüdükcə onun aqlomeratına çevrildi 

və bu da öz növbəsində kolonistlərə qarşı vergi qanunlarının tətbiqində anlaşılmazlıqlara gətirdi. 

Sənətkarlar həm koloniya prikazına, həm də şəhər büdcəsinə vergi ödəməli olurdular ki, bu da Tiflis 

koloniyasının ikili statusu ilə izah olunurdu. Sənətkarlığın inkişafını  ləngidən maneələrdən biri də 

alman sənətkarların müxtəlif mükəlləfiyyətlərin yerinə yetirilməsinə  məcbur edilməsi idi. Xüsusən, 

mənzil mükəlləfiyyəti kolonistlər  üçün ağır yük olmuşdu. Bu məsələ  ətrafında tez-tez rəsmi 

orqanlarla koloniyalar arasında münaqişələr baş verirdi. Arxiv sənədlərindən görünür ki, Tiflis polis 

departamenti bu məsələdə  də alman kolonistlərinə qarşı  xüsusi sərtlik nümayiş etdirirdi(9,v.1). 

Cənubi Qafqaz koloniyalarında yaşayan və Tiflisdə çalışan müxtəlif sənət sahiblərindən daxil olan 

şikayətlər göstərirdi ki, alman sənətkarları tez-tez yerli polis orqanları tərəfindən müəyyən maddi və 

mənəvi sıxıntılara məruz qalırdılar(10,v.10). Bu isə  öz növbəsində  əmək haqqının artmasına və 

sənətkarlıq fəaliyyətinin daha da genişlənməsinə maneələr yaradırdı. 

XIX  əsrin birinci yarısında Qafqaz almanları, o cümlədən bütün Rusiya almanlarının xarici 

ticarət sahəsində  fəaliyyətinə  müəyyən məhdudiyyətlər qoyulmuşdu. Belə ki,01 yanvar 1807-ci il 

tarixdə  çarın imzaladığı Manifestə  və 20 avqust 1820-ci il tarixli Senatın qərarına görə Rusiya 

təbəəliyini qəbul etməyən  əcnəbilərin tacir silkinə  qəbul olunması qadağan edilirdi. Onlara yalnız 

dənizkənarı  və  sərhədyani  ərazilərdə  «əcnəbi qonaq» kimi topdan ticarətlə  məşğul olmaq hüququ 

verilmişdi və  qərara görə  «əcnəbi qonaqlar» I kateqoriyaya aid tacirlərlə eyni miqdarda vergi 

ödəməli idi(11,s.375). 

Ancaq 27 fevral 1825-ci il tarixdə Rusiya ilə Prussiya arasında «Ticarət və gəmiçilik» haqqında 

dövlət konvensiyasının bağlanmasından sonra vəziyyət  əsaslı  şəkildə  dəyişdi. Konvensiyaya görə 

tərəflər öhdəyə götürdülər ki, «ticarət münasibətlərində Prussiya təəbələri ilə Rusiyada yerli əhali ilə 

davranıldığı kimi davranılacaqdır»(12,s.114). Bu sənəd bütün Rusiya, o cümlədən Qafqaz 

almanlarının ticarət fəaliyyətinin canlanmasına təkan verdi. XIX əsrin birinci yarsında Qafqazda 

xarici ticarətlə  məşğul olan alman firmaları  çox deyildi. Daxili ticarət  şəhərlərdə, qəsəbələrdə 

cəmləşmişdi və əsasən bazarlar və yarmarkalar vasitəsilə həyata keçirilirdi. Daxili bazarlarda alman 

kolonistlərinin payı o qədər də böyük deyildi.  

Beləliklə, XIX əsrin birinci yarısında Qafqaz almanlarının sosial-iqtisadi həyatına aid 

mənbələri və  ədəbiyyatı  təhlil etdikdən sonra belə  qənaətə  gələ bilərik ki, bu dövrdə alman 

kolonistləri Qafqaz regionunun iqtisadi həyatında  əhəmiyyətli rol oynamamışlar- kənd 

təsərrüfatında,sənayedə,daxili və xarici ticarət sahəsində almanların çəkisi nəzərəçarpacaq dərəcədə 

deyildi. Kolonistlərin iqtisadi həyatı  təşəkkül mərhələsində idi və alman kolonistləri daha cox 

optimal təsərrüfat sisteminin seçimi, yeni iqlim, təsərrüfat  şəraitinə, etno-konfessional mühitə 

uyğunlaşma ilə bağlı yaranan problemlərin həlli ilə məşğul olmuşlar.İqtisadi yüksəlişə uyğunlaşma 

imkanlarının  çatışmazlığı ilə yanaşı, onların mənəvi-dini həyatındakı daxili ixtilaflar da öz mənfi 

təsirini göstərirdı.