Microsoft Word 2020-21 ijtimîiy majmua so'ngisi

 
1.3-rasm. Bola sotsializatsiyasiga omillarning ta’siri chizmasi 
Sotsium (yaqin muhit) – bola sotsiolizatsiyasi uchun muhim ahamiyatga ‘ga. Bu yaqin 
ijtimoiy muhitni bola asta-sekin o‘zlashtiradi. Boshida u (bola), asosan, oilada rivojlanadi, so‘ng 
yangi muhitlarni o‘zlashtiradi – maktabgacha muassasalar, maktab, maktabdan tashqari 
muassasalar, o‘rtoqlar davrasi, diskotekalar va h.k. Yosh o‘tgan sari bola tomonidan 
o‘zlashtirilgan ijtimoiy muhit “hududi” tobora kengayib boradi. 
Bola rivojlanishida muhitning ta’siri-
ijtimoiy pedagogikada sotsium, ijtimoiy muhit 
yaqin ijtimoiy ijtimoiy muhit orqali bolaning umuman jamiyatga kirib borishi jarayoni nuqtai 
nazaridan ko‘rib chiqiladi. Sotsiumda inson munosabatlari va hayoti ijtimoiy hart-haroitlari 
o‘zaro ta’sir xususiyatiga ‘ga. Muhit – bu nafaqat ko‘cha, uy va buyumlar. Muhit – bu yana 
o‘ziga xos munosabat va qoidalar o‘ziga xos munosabat va qoidalar tizimiga ‘ga bo‘lgan turli xil 
insonlar birligi. SHuning uchun, bir tomondan inson unga (muhitga) nimadir o‘ziniki olib kiradi, 
ma’lum bir darajada unga ta’sir qiladi, uni o‘zgartiradi, lekin shu bilan birga muhit ham insonga 
ta’sir ko‘rsatadi, unga o‘z talablarini qo‘yadi.
 
Muhitning insonga bo‘lgan munosabati shu bilan aniqlanadiki, uning o‘zini tutishi 
qanchalik muhit ishonchiga to‘g‘ri keladi. Insonning o‘zini tutishi ko‘p holda jamiyatda u 
qanday o‘rinni ‘gallashi bilan aniqlanadi. 
Inson jamiyatda bir vaqtda bir qancha o‘rinlarni ‘gallashi mumkin. Masalan, ayol kishi 
o‘qituvchi, rafiqa, ona, qiz bo‘lishi mumkin. Har bir tutgan o‘rin insonga muayyan bir talablarni 
qo‘yadi va shu bilan birga unga qandaydir huquqlarni beradi. Jamiyatda insonning o‘zini tutishi 
muayyan bir huquq va majburiyatlar bilan tavsiflanadi, sotsiologiyada bu ijtimoiy maqom deb 
ataladi. 

---

60 
Ba’zi bir maqomlar bizga tug‘ilishimizdan beriladi. Inson maqomi jinsi, millati, tug‘ilgan 
joyi, ism-harifi va boshqa omillardan kelib chiqadi. Bunday maqomlar tug‘ma yoki berilgan deb 
ataladi. Boshqalari ‘sa insonning o‘zi mustaqil ravishda jamiyatda shaxsiy harakatlariga ko‘ra 
‘rishgani bilan aniqlanadi. Masalan, pedagog, vrach, muhandis maqomini inson kerakli kasbiy 
ta’lim yurtida o‘qigani va diplom olgani uchun oladi.