Microsoft Word 2020-21 ijtimîiy majmua so'ngisi

Asarlari:
«Tadbir al-Manozil», «Tib qonunlari» «Axloq haqida risola», «Burch haqida 
risola», «Al-qonun», «Ishq hakida risola», «Xay ibn-Yakzon», «Donishnoma» va boshqalar. 
Ibn Sina's two most important works are The Book of Healing and The Canon of 
Medicine. The first is a scientific encyclopaedia covering logic, natural sciences, psychology, 
geometry, astronomy, arithmetic and music. The second is the most famous single book in the 
history of medicine. These works were begun while he was in Hamadan. 
Ibn Sina's wrote about 450 works, of which around 240 have survived. Of the surviving 
works, 150 are on philosophy while 40 are devoted to medicine, the two fields in which he 
contributed most. He also wrote on psychology, geology, mathematics, astronomy, and logic. 
His most important work as far as mathematics is concerned, however, is his immense 
encyclopaedic work, the Kitab al-Shifa' (The Book of Healing). One of the four parts of this 
work is devoted to mathematics and ibn Sina includes astronomy and music as branches of 
mathematics within the encyclopaedia. In fact he divided mathematics into four branches, 
geometry, astronomy, arithmetic, and music, and he then subdivided each of these topics. 
Geometry he subdivided into geodesy, statics, kinematics, hydrostatics, and optics; astronomy he 
subdivided into astronomical and geographical tables, and the calendar; arithmetic he subdivided 
into algebra, and Indian addition and subtraction; music he subdivided into musical instruments.
5
Ibn Sinoning ikki eng muhim ishlari “Kitobush shifo” va “Tib qonunlari”hisoblanadi. 
“Kitobush shifo”da mantiq, tabiiy fanlar, psixologiya, geometriya, astronomiya, arifmetika va 
musiqa fanlari qamrab olingan ilmiy ensiklopediyadir. “Tib qonunlari” tibbiyot tarixidagi eng 
mashhurligi bilan yagona kitob hisoblanadi. U bu o’z asarlarini Hamadondayasahagan yillarida 
yoza boshlagandi. 
Ibn Sino 450 ga yaqin asarlar yozgan ulardan 240 tasi bizgacha yetib kelgan. Ulardan 40 
tasi tibbiyotgabag'ishlangan, 150 tasifalsafiy asarlar, Ibn Sino mazkur asarlari bilan ilmiy 
rivojlanishga katta hissa qo’shgan. U, shuningdek, psixologiya, geologiya, matematika, 
astronomiya, mantiq fanlariga oid asarlar yozdi. Uning eng muhim ish sifatida matematika bilan 
bog'liq bo'lib, shu bilan birga, uning ulkan qomusiy ishi, “Kitab al-Shifo”(shifolash Kitob)dir. Bu 
asarning chorak qismi matematikaga bag'ishlangan va ibn Sino qomusiy asarida astronomiya va 
musiqa haqida ma’lumotlarni o'z ichiga oladi. Aslida u matematikani geometriya, astronomiya, 
arifmetik va musiqa ichiga olgan to’rt qkismga bo'ladi. Geometriyani u geodeziya, statika, 
kinematika, gidrostatika va optika kabi qismlarga ajratadi; astronomiyani u astronomik va 
geografik jadvallar va taqvimlarga bo'ladi; U algebrani arifmetik va Hindcha qo'shish va 
ayirishga; musiqani u musiqa asboblari turlariga bo'ladi. 
15 -16 asrlarda Markaziy Osiyoda tabiatshunos-faylasuflari, tarixchi, shoir va rassom-
musavvirlari o’z ijodlarida ijtimoiy fanlarga alohida e’tibor bilan harab, tabiat sirlarini 
o’rganishga intilganlar.
Observatory of Ulugbek 
Historical and architectural monuments of Samarkand 
4
http://www-groups.dcs.st-and.ac.uk/~history/Biographies/Avicenna.html 
5
http://www-groups.dcs.st-and.ac.uk/~history/Biographies/Avicenna. 

---

33 
The largest observatory in Central Asia was built in the 1420's by Ulugbeg. Here, for 
three decades, scholars, including the outstanding astronomers Qazi-Zadeh Rumi, Djemsnid 
Giyas ad-Din Kashi and Ali Kushchi, performed measurements of celestial movements.
The Samarkand observatory became famous for the edition of the "Ulugbeg Zidj", 
containing a theoretical introduction and charts describing 1,018 stars. The observatory was 
found by Samarkand archeologist V. L. Vyatkin at the beginning of the 20th century. He 
excavated the underground remains of a huge quadrant 40 m in radius which was used for the 
observation of the Sun, Moon and other celestial bodies.
Ulugbek Observatory is decorated with beautiful engravings from a 17th century Dutch 
artist, with the inscription over the image of Ulugbek "I have presented my case seriously" - 
where Ulugbek stands on the right arm of the goddess of astronomy, Urania
6
. 
Ulug'bek observatoriyasi.Samarqandning tarixiy va arxitektura yodgorliklari.Mirzo 
Ulug'bek tomonidan 1420-yillardaSamarqandda qurilgan rasadxona Markaziy Osiyodagi eng 
yirik rasadxonalardan biri hisoblanadi. Mazkur rasadxonaning barpo etilishi va uning о‘sha davr 
ilmiy markaziga aylanishi, о‘sha davrning muhim voqeasi hisoblanadi. Ulug‘bek olimlarga 
homiylik qilib, fan ahlini rag‘batlantirdi, uningо‘zi, ayniqsa, astronomiya va matematika fanlari 
bо‘yicha muhim ishlarni amalga oshirdi. Bu rasadxonada, buyuk olimlar Qozizoda Rumiy, Ali 
Qushchi, Jamshidbin Ma’sudiy, Mо‘yiddin va uning о‘g‘li Mansur Koshiylar bir necha o'n 
yilliklar mobaynida ilmiy izlanishlar olib borganlar. Ular samodagi yulduzlar harakatlarni 
kuzatganlar.Ularning ilmiy izlanishlari natijasida Samarqand rasadxonasida 1,018 yulduz
harakatini tasvirlovchi joriy jadvallarini o'z ichiga olgan "Ulugbeg Zidj" dunyo yuzini 
ko`rgan.Observatoriya 20-asr boshida Samarqand arxeolog V. L. Vyatkin tomonidan topilgan. U 
Quyosh, Oy va boshqa samoviy jismlarni о‘lchash uchun qurilgan radiusi 40m yer osti yо‘lini 
topgan arxeolog hisoblanadi. Ulug'bek rasadxonasi 17-asrda Gollandiyalik rassomlar tomonidan 
chiroyli naqshlarbilan bezatilgan. Unda Ulug'bek astronomiya ma'budasi sifatida tasvirlanib,
unda shunday sо‘zlar bitilgan "Men о‘zimning jiddiy izlanishlarimni sizga taqdim 
qilmoqdaman". 
Bular qatorida Nuriddin Abduraxmon Jomiy (1414 -1492), Jaloliddin Davoniy( 1427 -
1502), Alisher Navoiy (1441 -1501), Shusayn Boo’z Koshifiy (1440 -1505) o’z asarlarida inson 
aqli tafakkuri, uning qobilyati, insonning alohida axloqiy xislatlari, insoniylik goyalari, bolalar 
tarbiyasida umuminsoniy qadriyat hisoblanadi. Shu jumladan, o’zbek tilini asoschisi buyuk 
alloma, musiqachi, davlat arbobi, Alisher Navoiyning ijtimoiy pedagogik goyalari, yuksak 
darajada insonparvarligi bilan ajralib turadi. U insonni butun koinotda, bu olamda eng oliy 
mavjudod deb hisoblagan. Bolani esa oilaga quvonch ham baxt keltiruvchi muqaddas in’om 
sifatida uyni yoritib yuboradi, deb hisoblaydi. Inson o’z farzandigina emas, balki kelajak avlod 
bo’lgan barcha bolalarni sevmog’i hart, deb yozadi shoir.