Microsoft Word Арабов Дизайн 280613. doc

 
Kompozisiya – latın dilində, compasitio – inşa etmək, 
yerləşdirmək, uyğunlaşdırmaq, struktura və s. deməkdir. 
Kompozisiya dedikdə, müəyyən ideya - bədii prinsip əsasında 
obrazların  əlaqələndirilməsi başa düşülür. Bunsuz dizayn 
yaradıcılığının məğzini başa düşmək mümkün deyildir. Əvvəllər, 
kompozisiya  termini yalnız arxitekturada işlənmişdir. Sonralar isə 
incəsənətin başqa növlərinə keçmişdir, yəni – rəssamlığa, musiqiyə 
(musiqi kompozisiyası), sonralar isə  ədəbiyyata (A.De Balzakın ” 
İnsan komediyası “kompozisiyası). 
  Kompozisiyanın növləri: 
İnsanın gördüyü kompozisiyanın varlığı  əsasən 3 qrupa ayrılır. 
Belə bölgü bu qrupları daha dəqiq aydınlaşdırmağa imkan verir.  
1. Frontal müstəvi kompozisiyası. 
Kompozisiyanın bütün elementləri baxan insana görə bir müstəvi 
üzrə frontal vəziyyətdə yerləşir. Elementlərin ölçüsü və yerləşməsi 
dərinliyə görə tabe olandır.      
2. Həcmli kompozisiya – bütün elementlər 3 koordinat üzrə 
bərabər yerləşir. Kompozisiya həcm  şəkilində olur dairəvi görünüş 
üçün nəzərdə tutulur. 
       3.  Dərinlik  əhatə kompozisiyası – kompozisiyanın bütün 
elementləri  üç  ölçü əhatəsində yerləşir.  
Kompozisiyaya baxan zaman görünüş  dərinlik  əhatəsinə 
irəliləyiş kimi qəbul edilir. Arxitektura və texniki estetikanın sıx 
əlaqəsi qanunauyğundur. Belə ki, texniki estetika və arxitektura elm 
və incəsənətin  əsasından götürülmüşdür. Elmin öz xüsusiyyətləri 
incəsənətin isə öz xüsusiyyətləri var. Onlar bir-birinə  tərsdir. Amma 
eyni zamanda bir-biri ilə əlaqədardır.  
 
Elm – dəqiqlik, formuladır. 
 İncəsənət – hissiyyat, bədii obrazdır. 

---

 
25
İnsanın hiss etdiyi müxtəlif sahələr texniki estetika və 
arxitekturada bir yerə cəmləşir.  
Kompozisiyanın inkişafı öz əsasını  təbiətdə, incəsənətdə  və 
texnikada formanın yaranması prosesində tapmışdır (Şəkil 13). 
Təyyarə qanadlarının, quşun qanadlarına bənzəməsi, avtomobil, gəmi 
və digər vasitələrin kompozisiyası  həcmi fəza quruluşlarının 
strukturunun təhlili nəticəsində  təkmilləşmişdir. Deməli, xarici 
formulanın düzəldilməsi özü müstəqil elm sahəsi olub, sənaye 
məhsullarının optimal formasının yaradılması ilə  məşğuldur. Bu işdə 
məhsulun funksional texniki iqtisadi kompozisiya estetik amilləri ilə 
ödənilməlidir.