Microsoft Word Арабов Дизайн 280613. doc

 
 
 
АДНА-нын «Машынларын динамикасы вя 
мющкямлийи» кафедрасынын досенти, т.е.н. 
Севда Йагуб гызы Ялийева 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
                                         ©   Ярябов Р.Б. E-mail: [e-mail] 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
3
Мцндяриъат 
 
1. KURSUN  PREDMETI VƏ MAHIYYƏTI 5 
2. TEXNIKI  LAYIHƏLƏNDIRMƏ 6 
3. KONSTRUKSIYAETMƏ VƏ PLANLAŞDIRMA 8 
4. PLANLAŞDIRMA 10 
5. ESTETIKA 
16 
6. TEXNIKANIN INKIŞAF QANUNAUYĞUNLUQLARI.  
İNSAN VƏ MAŞININ QARŞILIQLI MÜNASIBƏTLƏRI 
19 
 
7. TEXNIKADA MƏZMUN VƏ XARICI FORMA 
 
21 
8. KOMPOZISIYANIN ƏSASLARI 24 
9. HARMONIKA 
31 
10. TƏNASÜB VƏ MÜTƏNASIBLIK 32 
11. MIQYAS 
44 
12. SIMMETRIYA VƏ ASIMMETRIYA 
47 
13. STATIKLIK VƏ DINAMIKLIK 
51 
14. METRIK VƏ RITMIK TƏKRARLANAN SIRALAR 
53 
15. KONTRAST VƏ NÜANS 
57 
16. STANDART VƏ ESTETIKA 
60 
17. RƏNG VƏ IŞIQ 64 
18 RƏNG 64 
19. RƏNGLƏRIN QARIŞDIRILMASI 71 
20. İŞIQ 74 
21. MAŞINQAYIRMADA RƏNG VƏ FUNKSIONAL 
BOYAMA 
78 
 
22. İSTEHSAL BINALARININ INTERYERLƏRININ 
IŞIQLANDIRILMASI VƏ BOYANILMASI 
 
 
79 
 
 

---

 
4
23. ERQONOMIKA 
80 
24. ANTROPOMETRIK TƏLABAT 81 
25. FIZIOLOJI VƏ ESTETIK TƏLƏBLƏR 88 
26. GÖRMƏ 92 
27. EŞITMƏ 95 
28.  QOXU 
96 
29. SƏS 96 
30. ƏMƏYIN ELMI TƏŞKILI, ISTEHSAL 
MƏDƏNIYYƏTI VƏ ESTETIKA 
98 
 
31. IŞ YERLƏRININ TƏŞKILI 
 
101 
32. MÜHƏNDIS PSIXOLOGIYASI 
106 
33. BIONIKA 
107 
ƏDƏBİYYAT 112 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
5
1. KURSUN  PREDMETI VƏ MAHIYYƏTI 
 
Hal-hazırda dizayn elminin tətbiqinə və varlığına müxtəlif fikirli 
baxışlar vardır. Rəssamların fikrincə dizayn incəsənət növüdür. 
Arxitektorlara görə bədii arxitektura növüdür. Mühəndislərin fikrincə 
dizayn texnika elminə aid edilir. Bütün hallarda məqsəd birdir: insanı 
əhatə edən elmi-texniki, bədii-estetik elmin sintezini edərək, material, 
əşya aləminin mədəniyyətini artırmaq üçündür. Min illərdən bəri 
arxitektura və texnikada əldə olunmuş inkişafı, təbiətin inkişafına 
uyğun tətbiq etmək lazım gəlmişdir. Texniki dizayn XX əsrin 50-ci 
illərində Çex Petra Turni tərəfindən irəli sürülmüş  və  cəmiyyət 
tərəfindən qəbul olunmuşdur.  
Texniki estetika – dizaynın nəzəriyyəsidir. Dizayn və texniki 
estetika istahsalatın effektivliyini artırmaqla harmonik olaraq, 
estetikanın  əmək qabiliyyəti ilə  sıx  əlaqədə olmalıdır. Bədii 
konstruksiyaetmə - sənaye istehsalının layihələndirilməsinin yeni 
yaradıcılıq metodu ilə yanaşılmasıdır. Məqsəd, yüksək keyfiyyətli 
məhsul  əldə etməkdir. Bunun spesifik (özünəməxsus)  əsasını utilitar 
və estetik prinsiplər təşkil edir. Utilitar dedikdə – lazımlı, rahat 
istifadəli, texnoloji və ekonomik məhsul başa düşülür. Estetik dedikdə 
isə – gözəllik, cazibədarlıq, seçilən obrazlılıq başa düşülür. Bu iki 
anlayış çox sıx şəkildə qarşılıqlı asılıdır. 
 
 

---

 
6
Əvvəllər bədii mədəniyyət dedikdə teatr, kino, rəsm  əsərləri, 
ədəbiyyat və başqa incəsənət növləri başa düşülürdü. Xalqın inkişafı 
üçün insanın  əmək qabiliyyəti ilə  əmələ  gətirdiyi qiymətli bədii və 
materiallar birləşməsinin nəticəsi lazımdır. Hal-hazırda dünyada 
dizayn sözü qəbul olunmuşdur. Dizaynla məşğul olan insanlara 
dizayner və ya rəssam-konstruktor deyilir. Dizayn termini avropada 
XV  əsrdən istifadə olunur. İngilis dilində dizayn sözünün çox geniş 
mənası vardır. Bura layihələndirmə, konstruksiya etmə, fikirləşmək, 
tədbir tökmək, məqsəd güdmək, layihə, cizgi, rəsm,  şəkil və s. 
daxildir. Texniki ədəbiyyatda dizayner dedikdə layihəçi-mühəndis və 
rəssam – konstruktor nəzərdə tutulur.       
  
 
 
2. TEXNIKI  LAYIHƏLƏNDIRMƏ 
 
Əvvəllər sənayenin inkişafını texnikanın mənimsənilməsi dövrü 
kimi qəbul edirdilər. Maşınların texniki və estetik xarakteristikası 
yüksək deyildi. Buna görə layihəçilərdən texniki məsələlərin dizayn 
həlli üçün yüksək tələbkarlıq tələb olunurdu. İnsanların imkanları 
nəzərə alınmırdı  və  nəticədə insan maşınlara uyğunlaşmalı olurdu. 
Zaman keçdikcə istehsalat məhsulları yüksək texniki dizaynla, 
keyfiyyətlə hazırlanmağa başlandı  və maşınlar insana uyğun 
hazırlandı. Hal-hazırda mühəndis, maşın və ya başqa qurğunu 
layihələndirdikdə yalnız texniki məsələləri yox anotomiyani, 
psixologiyani, dekorativ incəsənəti, sosial bazanı, mühiti, işıqlanma 
texnikasını və s. nəzərə almalıdır.     
Deməli, texniki estetikanın  əsasını bunlar təşkil edir. Texniki 
estetika və dizayn sosioloji, ekonomiki və elmi texnikanın inkişafının 
nəticəsindən qaynaqlanır. Hal-hazırda bir məhsulu layihələndirmək 
üçün aşağıdakı üç əsas prinsipi gözləmək lazımdır.