Microsoft Word behruz 2015. doc

F6SİL II MALİYY6NİN İDAR6 OLUNMASININ MÜASİR V6ZİYY6Tİ

1. Dövl&t maliyy&sinin idar&etm& x&rcl&rinin t&hlili

Az rbaycan Respublikasının dövl t idar etm sistemind aparılan islahatlar beyn lxalq standartlara v bazar iqtisadiyyatının t l bl rin cavab ver n idar etm sisteminin yaradılmasına yön ldilmişdir.

Ümummilli liderimiz H.6liyev c nablarının r hb rliyi altında respublikada idar etm sistemini t kmill şdirm k, onun s m r liliyini artırmaq, idar etm d olan t krarçılığı v paralelliyi aradan qaldırmaq, büdc d n maliyy l şdiril n m rk zi icra orqanlarının sayını, onların ştat sayını azaltmaq, oxşar profilli idar etm orqanlarını birl şdir r k, çoxpill li idar etm quruluşunu l ğv etm k m q dil h yata keçiril n islahatlar hazırda uğurla davam etdirilir.

Son ill r Az rbaycan Respublikasının dövl t idar etm sistemind aparılan islahatlar n tic sind idar etm , hüquq v m hk m sistemind , audit v dövl t x rcl rinin idar olunması sisteminin yenid n qurulması sah sind mühüm işl r görülmüşdür.

1994-2993-cü ill r rzind Az rbaycan Respublikası Prezidentinin f rmanı il respublikanın idar etm sistemind t kmill şm aparılması il yanaşı böyük h cmd idar etm x rcl rin q na t olunmuşdur.

Bel ki, 1994-cü ild Az rbaycan Respublikası b d n t rbiy si v idman komit si l ğv ed l r k Az rbaycan Respublikası G ncl r v İdman Nazirliyi yaradılmışdır. 1996-cı ild Az rbaycan Respublikası dövl t yanacaq komit si l ğv ed l r k Az rbaycan Respublikası Material Ehtiyatları Nazirliyinin sasında

«Az rkontrakt» fçıq Tipli S hmdar C miyy ti t sis edilmişdir. 1997-ci ild Humanitar T dqiqatlar v Proqnozlaşdırma M rk zi f aliyy tini dayandıraraq Az rbaycan Respublikası Satınalmalar Üzr Dövl t Agentliyin çevrilmişdir. H min ild Az rbaycan Respublikası Ticar t Nazirliyi v Xarici 6laq l r Nazirliyi l ğv ed l r k bazasında ticar t nazirliyi yaradılmışdır.

1998-ci ild Az rbaycan Respublikası Qadın Probleml ri Üzr Dövl t Komit si, Az rbaycan Respublikası Konistitutsiya M hk m si, Az rbaycan Respublikası N qliyyat Nazirliyi, Az rbaycan Respublikası Prezidenti yanında Qiym tli Kağızlar üzr Dövl t komit si formalaşmışdır. Az rbaycan Respublikası Nazirl r Kabineti yanında M tbuat v dig r Kütl vi informasiya vasit l rind dövl t sirrl rini mühafiz ed n Baş idar v Az rbaycan Respublikası Milli L l C vahirat Fondu, Taxıl Ehtiyatları üzr Dövl t Komit si l ğv edilmiş, Milli L l C vahirat Fondunun t rkibind olan dövl t yar palatası is Az rbaycan Respublikası Maliyy Nazirliyinin tabeliyin verlmişdir.

1999-cu ild Az rbaycan Respublikasının Apellyasiya M hk m si, Ağır Cinay tl r dair işl r üzr Az rbaycan Respublikası M hk m si, Ağır Cinay tl r dair işl r üzr Az rbaycan Respublikası H rb .m hk m si, Beyn lxalq Müqavil l rd n ir li g l n mübahis l r dair Az rbaycan Respublikası İqtisad M hk m si, H rbi m hk m l r, yerli İqtisad M hk m l ri f aliyy t başlamışdır.

«K ndt s rrüfatemals nayem hsul» Dövl t Müf ttişliyi Ticar t Nazirliyi n zdind olan Ekspertiza M rk zinin tabeliyin verilmiş, Dövl t 6mlak Komit si l ğv ed l r k onun bazasında Dövl t 6mlak Nazirliyi t sis edilmişdir.

2000-ci ild Az rbaycan Respublikası Nazirl r Kabirneti yanında Tarix v M d niyy t Abid l rinin Mühafiz si v B rpası Komit si l ğv edilmiş, onun funksiyaları, mlakı, tabeliyind odan t şkilatlar M d niyy t nazirliyinin, Az rbaycan Respublikası Nazirl r Kabineti Yanında Baytarlıq Komit si v Dövl t Bitkil rin Qarantini Müf ttişliyi l ğv edil r k onun tabeliyind olan mü ssis v t şkilatlar is K nd T s rrüfatı Nazirliyinin s lahiyy tl rin daxil edilmişdir. Az rbaycan Respublikasının Baş Dövl t Vergi Müf ttişliyinin f aliyy tin son qoyularaq onun bazasında Verigl r Nazirliyi Yaradılmışdır.

2001-ci ild Dövl t Torpaq Komit si, Dövl t Geodeziya v X rit ç km Komit si, Xarici Turizm Şurasi, Dövl t Mill tl rarası Münasib tl r Komit si, M nzil Kommunal T s rrüfatı Komit si, M tbuat v İnformasiya Nazirliyi, Dövl t 6mlakı Nazirliyi, İqtiadiyyat Nazirliyi, Tidar t Nazrliyi, Dövl t Antiinhisar Syas ti v Sahibkarlığa köm k Komit si, Xarici İnvestisiyalar Agentliyi, Dövl t Ekologiya v T bi td n istifad y N zar t Komit si, Dövl t Geologiya v Mineral Ehtiyatları Komit si, «Az rmeş » istehsalat birliyi,

«Az rbalıq» dövl t komit si, Dövl t Elm v Texnika Komit si, Standartlaşdırma v Metrologiya Komit si l ğv edilmiş v dövl t Torpaq v X rit ç km Komit si, Yanacaq v Energetika Nazirliyi, İqtisadi İnkişaf Nazirliyi, Ekologiya v T bii S rv tl Nazrliyi, Standartlaşdırma Metrologiya v Patent Üzr Dövl t Agentliyi t ss edilmişdir.

G ncl r v İdman Nazirliyi, G ncl r İdman v Turizm Nazirliyin çerilmişdir. Dövl t sığorta n zar ti l ğv edilmiş onun funksiyaları Maliyy Nazirliyin verlmişdir. Az rbaycan Respublikası Nazirl r Kabineti yanında Dini işl r İdar sinin sasında Dini Qurumlarla İş üzr Dövl t Komit si formalaşmışdır. 2002-ci ild Az rbaycan Respublikasının insan hüquqları üzr müv kkili seçilmiş Xaricd yaşayan Az rbaycanlıllarla iş üzr Dövl t Komit si, Nazirl r

Kabineti yanında Baş Arxiv İdar sinin bazasında Milli Arxiv İdar si yaradılmışdır.

Hazırda da bu islahatlar uğurla davam edir. Bel ki, Az rbaycan Respublikası prezidentinin 2004-cü il 20 fevral tarixli f rmanı il Rabit Nazirliyi l ğv edilmiş v onun sasında Az rbaycan Respublikası Rabit v İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyi t sis edilmişdir.

Bu islahatların h yata keçirilm si zamanı dövl t idar etm sisteminin s m r liliyinin artırılmasına, iqtisadi f aliyy t üçün beyn lxalq standartlara sıvıb ver n hüquqi baza yaradılmasına xüsusi diqq t yetirilmişdir.

Dövl t idar etm strukturunun t kmill şdirilm si m qs dil icra hakimiyy ti v m hk m hakimiyy ti orqanlarında aparılan islahatlar n tic sind yeni yaradılmış icra v m hk m orqanlarının maliyy t minatı il bağlı t klifin hazırlanması v bu işin h yata keçirilm si, el c d sturukturuda t kmill ş m aparılmış v ya l ğv olunmuş orqanların işçil rin qanunvericilikd n z rd tutulmuş öd nişl rin tam h cmd v vaxtında verilm si Maliyy Nazirliyi t r find n t min edilir.

Büdc d n maliyy l şdirilm n t şkilatlarda m yin öd nilm si sisteminin t kmill şdirilm si m qs dil Maliyy Nazirliyi t r find n arıdıcıl iş aparılmış, bu t şkilatların işçil rinin m k haqqlarının artırılması bar d t klifl r hazırlanaraq ölk r hb rliyin t qdim olunmuşdur.

Hazırda Az rbaycanda ali icoa hakimiyy ti funksiyasını prezident v onun icra aparatı, yuxarı icra hakimiyy ti funksiyasını Nazirl r Kabineti, m rk zi icra hakimiyy ti orqanları funksiyasını is 18 nazirlik, 13 dövl t komit si h yata keçirir.

Bunlardan başqa respublikada bilavasit idar etm funksiyalarını h yata keçir n dövl t komissiyaları, fondlar, palatalar, ali v yuxarı instinasiya m hk m l ri, agentlikl r, m rk zi idar l r mövcuddur.

Ş h r v rayonlarda icra hakimiyy ti funksiyalarını prezidentin t yin etdiyi icra hakimiyy ti başçılarının aparatları h yata keçirir.

Hesab edirik ki, dövl t x rcl rinin idar olunmasının s m r liliyini artırmaq üçün dövl t büdc sind ş ffaflılığın artırılması t min olunmalı v bu m qs dl onun hat dair si genişl ndirilm li, fondlar büdc y daxil edilm li, dövl t büdc si il fondlar arasındakı maliyy m liyyatları büdc d d qiq ks edilm lidir.

Bundan başqa x rcl rin planlaşdırılmasının s m r liliiyi artırılmalı, dövl t investisiyalarının planlaşdırılmasının büdc x rcl rinin planlaşdırılmasına inteqrasiyası h yata keçirilm li v t qdim olunan büdc s n dl rinin ş ffaflığı t min edilmişdir.

2994-cü il dövl t büdc sind m rk zi v yerli icra orqanlarının saxlanılması x rcl rinin xüsusi ç kisi 5,9% t şkil edir.

Dövl t oraqnaları işçil rin m k haqları «Az rbaycan Respublikasının icra v m hk m hakimiyy ti orqanları işçil rinin m k haqlarının artırılması haqqında» Az rbaycan Respublikası Prezidentinin s r ncamı, Nazirl r Kabinetinin «Dövl t qüllüğü haqqında» Qanunu v onunla bağlı dig r qanunvericilik aktları il t nziml nir.

Dövl t orqanlarında Az rbaycan Respublikasının razisind v xarici ölk l r ezamiyy t x rcl ri, n qliyyat vasit l rinin saxlanması il bağlı X rcl r normativ hüquqi s n dl r il t nziml nir.

Hesab edirik ki, «Dövl t qulluğu haqqında» Qanunun v onunla bağlı qanunvericilik aktlarının t tbiq edildiyi hazırkı ş raitd ayrı-ayrı dövl t orqanlarının t şkilatı strukturunda t kmill şm aparmalı, dövl t orqanının h yata keçirm li olduğu funksiyalara uyğun olaraq müst qil struktur bölm l rinin mayı mü yy n edilm lidir.

Lakin dövl t orqanlarında h r struktur bölm sin düş n işçil rin sayına gör göst rici 12,6 n f r olduğu halda, bu göst rici «Dövl t dağm d ntexn zar t» komit sind 4 n f r, Ali attestasiya komissiyasında 4,8 n f r, qadın probleml ri üzr dövl t komit sind 5,4 n f r, xarici ölk l rd yaşayan az rbaycanlıllarla iş üzr dövl t komit sind 5,7 n f r t şkil edir.

Dövl t x rcl rinin ş ffaf t nziml nm si mexanizminin formalaşdırılması m qs di il dövl t x rcl rinin idar olunması sisteminin yenid n qurulması istiqam tind t dbirl r h yata keçirilir. Hesab edirik ki, respublikanın ayrı-ayrı m rk zi icra orqanlarında rabit , n qliyyat v kommunal xidm tl ri haqqının öd nilm sil laq dar x rcl rd n, habel ezamiyy t x rcl rind n s m r li istifad edilm si istiqam tl rind real addımlan atılmalıdır.

B zi orqanlarda sas telefon nömr l rinin sayının t l batdan artıq olması, ş h rl rarası danışıqla bağlı n zar ti z if olması rabit x rcl rind n s m r li istifad olunmasında ç tinlikl r yaradır.

Bel ki, dövl t orqanlarında h r 10 n f r işçiy düş n telefon nömr l rinin sayı üzr orta göst rici 3,9 d d olduğu halda, bu göst rici Nazirl r Kabinetind 10,6 d d, S hiyy Nazirliyind 10,6 v Rabit v İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyind 9,4 d d t şkil edir.

Qanunvericilik, icra v m hk m hakimiyy ti orqanları üzr (hüquq mühafiz orqanları v Az rbaycan Respublikasının xaricd olan diplomatik numay nd likl ri n z r alınmadan) dövl t büdc sind n z rd tutulan rabit x rcl ri 2010-cu il nisb t n 2011-ci ild 14,8% v 2012-ci ild 24,8% artmışdır.

Dövl t dar etm x rcl rinin dövl t büdc t rkibind xüsusi ç kisinin 2010- 2014-cü ill rd v ziyy tini 1№-li c dv ld n görm k olar.

Dövl tin idar etm x rcl ri (2010-2014) C dv l №1

Göst ricil r	2010	2011	2012	2013	2014	2014-cü ilin 2010-cu il %-l müqayis si
X rcl rin c mi O cüml d n	12.375,3	12748,0	17672,0	19143,5	20.063,0	162,2
a) qanunvericilik v icra hakimiyy ti orqanlarının saxlanılması x rcl ri	346,1	321,3	368,8	349,3	526,4	152,1
M hk m hakimiyy ti, hüquq-mühafiz , t hlük sizlik orqanlarının v prokurorluğun saxlanması x rcl ri	719,8	712,9	964,3	1049,3	1.240,3	172%

C dv ld n göründüyü kimi qanunvericilik v icra hakimiyy ti orqanlarının, m hk m v yerli icra hakimiyy ti orqanlarının, m hk m hakimiyy ti, hüquq- mühafiz t hlük sizlik orqanlarının v prokurorluğun saxlanılması x rcl ri 2010- cu il nisb t n müqayis d 1,7 d f çox artmışdır.

Xidm ti minik avtomobill rinin saxlanılması il bağlı mövcud olan normaların t kmill şdirilm si, bu normaları t r find n t sdiq olunması m qs dil Maliyy Nazirliyind yeni t klifl r işl nib hazırlanır.

Qanunvericilik, icra v m hk m orqanları üzr (hüquq mühafiz orqanları v Az rbaycan Respublikasının xaricd olan diplomatik nümay nd likl ri n z r alınmadan) dövl t büdc sind n z rd tutulan kommunal xidm tl ri haqqının öd nilm si il bağlı x rcl r 2010-cu il nisb t n 2013-cü ild 14,6% v 2014-cü ild 13,7% artmışdır.

Kommunal x rcl r (su, qaz, elektrik enerji v s.) üzr sayğacların tar qoyulması bu sah d maliyy n zar tini z fl d n sas s b l rd n biridir.

Qanunvericilik, icra v m hk m orqanları üzr hüquq mühafiz orqanları (v ya Az rbaycan Respublikasının xaricd olan ) diplomatik nümay nd likl ri n z r alınmadan) dövl t büdc sind n z rd tutulan examiyy t x rcl ri 2010-cu il nisb t n 2012-ci ild 59,3% v 2013-cü ild 56,5% armışdır.

B zi orqanlarda ezamiyy tl rin xüsus n xarici ölk l r m qs d uyğunluğu araşdırılmadan onun sayının artırılması bu sah d v saitl rin x rcl nm sind mü yy n g rginlik yaradır.

Hesab edirik ki, dövl t orqanlarının saxlanılması x rcl rind rabit , n qliyyat, kommunal xidm tl ri v ezamiyy x rcl rind n s m r li istifad edilm si istiqam tind kompleks t dbirl ri h yata keçirilm lidir.

Qeyd olunanlarla yanaşı xarici qonaqların, ayrı-ayrı r smi ş xsl rin q bulu onlara xidm t göst rilm si il bağlı dövl t büdc sind «sair cari x rcl r» x rc yarımmadd sind n z rd tutular v saitl rin x rcl nm sini t nziml m k, bu sah d normativ bazanı yaratmaq m qs dil Az rbaycan Respublikasının Maliyy Nazirliyi t r find n müvafiq q rar layih si hazırlanaraq Az rbaycan Respublikasının Nazirl r Kabinetin t qdim olunmuşdur.

Dövl t büdc sind maliyy l ş n idar , mü ssis v t şkilatlar t r find n xarici ölk l rin nümay nd hey tl rinin ayrı-ayrı ş xsl rin q bulunun v onlara xidm t göst rilm si üçün büdc v saitl rinin normativ-hüquqi s n dl rl t nziml nir.

Dövl t dar etm x rcl rinin t kmill şdirlm si istiqam tind aşağıdakı t dbirl rin h yata keçirilm si m qs d müvafiq hesab edil bil r:

• 
  rabit v kommunal xidm tl ri üzr t tbiq olunan tarifl rin reallığı üz rind n zar tin gücl ndirilm si h r bir dövl t orqanında telefon nömr l rinin sayının minimuma endirilm si, ş h rl rarası danışıqlarla bağlı v saitl rin s m r liliyinin artırılması;
  
• 
  bütün dövl t orqanlarında su, qaz, elektrik enerjisi üzr sayğacların qoyulmasının t min olunması;
  
• 
  n qliyyat xidm tl ri üzr xidm ti minik avtomobill rind n istifad qayda yaradılması v mü yy n olunmuş limit dair sind saxlanılması, ayrı-ayrı dövl t hakimiyy ti orqanları t r find n müxt lif t şkilatlardan minik avtomobill ri icar y götürül rk n t tbiq olunan icra müqavil l lrinin d rind n araşdırılması v xidm t haqqının süni sur td artırılmasına yol verilm m si;
  
• 
  dövl t orqanlarında xidm ti ezamiyy tl rin n z rd tutulmuş v saitl r dair sind h yata keçirilm si, lüzumsuz ezamiyy tl r son qoyulması, ezamiyy normalarına ciddi sur td m l olunması;
  
• 
  ayrı-ayrı dövl t orqanları r hb rl ri t r find n r hb rlik etdikl ri orqanların t şkilati strukturunda t kmill şm aparılması, lüzumsuz ştatların v x rcl rin ixtisar edilm sinin ardıcıl sur td h yata keçirilm si.
  

Sosal m d ni t dbirl rin dövl t v saiti hesabına h yata keçirilm si mühüm iqtisadi v sosial h miyy t malikdir. 6vv la bu x rcl r ümum istehlak fondunun m zmununu t şkil edir, sonra da geniş t krar istehsalın yüksk tempini t min etm kd f al rol oynayır. 6m k m hsuldarlığının yüks ldilm si, elmin inkişafı t min olunur.

Sosial-m d ni t dbirl r yeni n slin t rbiy sin mühüm t sir göst rir.

artır.

Dövl tin sosial funksiyasnın yerin yetirilm sind büdc nin rolu daima

Ancaq son beş ild büdc nin sosial-m d ni t dbirl r üzr x rci 2,5 d f

artmışdır.

Sosial-m d ni t dbirl r üzr x rcin hiss si t hsilin maliyy l şdirilm sin yön ldilir. T hsilin mü yy nl şdirilm sin yön ldil n v saitin h cmi v xüsusi ç kisi aşağıdakı r q ml rd verilir.

C dv l № 2