Microsoft Word Bojxona nazariyasi doc

96
8 bob. Bojxona statistikasi  
8.1 Bojxona statistikasining asosiy vazifalari va ob`ektlari 
 
98
8.2 Bojxona statistikasi ko’rsatkichlari va maxsus bojxona 
 

---

 
5
statistikasi 100
9 bob. Tashqi iqtisodiy faoliyat bojxona munosabatlari  
9.1 Xalqaro savdoni boj tarifi bilan tartibga solish 
9.1.1 Boj tarifining tovar nomenklaturasi 
 
 
 
103
9.1.2 Bojxona bojining stavkasi 
105
9.2 Tashqi iqtisodiy faoliyatning xalqaro reglamentasiyasi 
107
Adabiyotlar ro’yxati 
109
Ilova. Bojxonaning tushunchalari 
110
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
6
Kirish 
Ko’p davlatlar ishbilarmonlari o’zlarining ichki bozoriga tashqi 
raqobatchilarni kiritishga qarshidirlar. Ushbu holatni tushunish oson, 
ya`ni ichki ishbilarmonlar tashqi raqobat xarajatlarini kamaytirishga, 
sifatni oshirishga, quvvatsizlanmaslikka majbur bo’ladi. Xaridorlar esa 
orzon va imkoni boricha sifatli mahsulot sotib olishdan manfaatdorlar. 
Ushbu holat ko’plab davlatlarning siyosiy va iqtisodiy manfaatlarini 
ifodalovchi va iqtisodiyotda chuqur islohatlarni olib borishni talab 
qiladi. Davlat ushbu holatda shunday bojxona siyosatini amalga 
oshirishi lozimki, mamlakat to’laligicha manffaatga ega bo’lishi, 
shuningdek ichki bozorga import tovarlarining kirib kelishini 
kamaytirishni bosqichma-bosqich  amalga oshirishi lozim. 
Korxonaning tovar siyosatini belgilashda ilmiy-texnik 
mahsulotlar bozorining ta`siri katta. Ilmiy-texnik mahsulotlar bozori 
deganda yangi texnologiyani kashf qilgan ixtirochilar bilan shu 
kashfiyotga egalik qilish huquqini sotib oluvchilar o’rtasidagi aloqalar 
tushunilddi. Ilmiy-texnik mahsulotning ob`ekti sifatida loyiha 
muhandislik mahsulotlar, ilmiy-texnik hujjatlar, informasion 
xizmatlar va ilmiy adabiyotlar ko’rib chiqiladi. Ilmiy-texnik 
mahsulotlarga egalik qilishga ilmiy tadqiqot va konstruktorlik 
tajribalarini doimo olib boruvchi ilmiy tashkilotlarga ruxsat beriladi. 
Ushbu ilmiy-texnikaning so’ngi yutuqlari  mamlakatga xorijni 
imtiyozlar asosida olib kelinishi muhimdir va o’z navbatida 
respublikaning shunga o’xshash yutuqlar eksport qilinishi jadal 
ravishda olib borilishiga bojxona tarif siyosati, preferensiyalari va 
nazorati yordam berishi dalzarb vazifadir.  
Iqtisodiy nuqtai nazardan rivojlangan har bir davlat
 
iqtisodiyotga bilvosita ta`sir etish va o’z daromadlarini 
shakllantirishda bojxona soliq va yig’imlarining bir butun tizimini 

---

 
7
qo’llaydi. Bu tizim, asosan to’g’ri va bilvosita soliqdardan iboratdir-
bilvosita (egri) soliqlar tizimiga bojxona organlari tomonidan 
undiriladigan, qo’shilgan qiymat aa aksiz soliqlari hamda bojxona 
yig’imlari kiradi. Ushbu boj soliq va yig’imlari ikki va ko’p 
tomonlama olinmaslikka erishish g’oyat muhim masaladir. 
O’quv qo’llanmada quyidagi savollar yoritilgan:   
-  bojxona faoliyatining va organlarining menejmenti;  
-  bojxona yagona avtomatlashtirilgan axborot tizimi 
tuzilmalari;  
-  mamlakatning bojxona siyosati; 
-  bojxona nazoratini amalga oshirish; 
-  bojxona rejimlari; 
-  bojxona to’lovlari; 
-  xorij mashinalarini import jarayonida boj stavkalarining 
nazariy hisobi; 
-  bojxona to’lovlarini kechiktirib yoki bo’lib-bo’lib to’lash 
imkoniyatini berish tartibi va nazariy hisobi;  
-  tovarlarning bojxona qiymatini aniqlash; 
-  bojxona  rasmiylashtiruvi va deklarasiyasi; 
-  elektron deklarasiyalash tizimi; 
-  bojxona statistikasi;  
-  tashqi iqtisodiy faoliyat bojxona munosabatlari. 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
8