Microsoft Word etno kitab son srift 12

ETNOPSİXOLOGİYA 
21 
Əvvəlki metodikada olduğu kimi burada da hər hansı kömək və 
xidmətin göstərilməsi müsbət münasibətin olduğunu göstərir. Hər 
şey telefon zənginin ətrafında cərəyan edir. Eksperimentator 
maşının yolda xarab olduğu üçün avtotəmir xidmətinə zəng etdiyini 
bəhanə gətirərək yoxlanılan şəxsdən təcili kömək istəyir. 
Yoxlanılan şəxs abonentin nömrəni düz yığmadığını başa düşür və 
izah edir ki, bura təmir sexi yox, mənzildir. Belə olan halda 
eksperimentator həyəcanla ucqar bir məkanda olduğunu və təkrar 
zəng üçün telefonunda enerjinin olmadığını söyləyir və yoxlanılan 
şəxsdən kömək etməsini xahiş edir. Belə olan halda yoxlanılan 
seçim qarşısında qalır. Bu eksperimentdə təmir sexinə edilən 
zənglərin sayı asılı dəyişən, müstəqil dəyişən isə - çətin vəziyyətə 
düşənin cinsi, etnik mənsubiyyəti, nitq xüsusiyyəti, ləhcəsi və s. 
Etnopsixologiyada aparılan ilk eksperimental tədqiqat 1933-
cü ildə ABŞ-da Priston Universitetində Kats və Berkli tərəfindən 
aparılmışdır. Onlar “keyfiyyətin aid edilməsi” metodikası ilə 
Priston Universitetinin tələbələrinə 84 adda xarakter əlaməti olan 
siyahını təqdim edirlər. Tələbələrə, həmin siyahıdan amerikanlar, 
ingilislər, çinlilər, almanlar, irlandlar, italyanlar, yəhudilər, neqrlər, 
türklər və yaponlar üçün səciyyəvi olan keyfiyyətləri seçmək təklif 
olunur. 
Müasir etnopsixologiyada tədqiqatların üç əsas nəzəri 
istiqaməti var. Bunlar aşağıdakılardır: relyativizm; absolyutizm; 
universalizm. Relyativizm (latınca relativus nisbi deməkdir) insan 
idrakının, biliyinin obyektiv məzmuna malik olduğunu inkar edən, 
onun subyektiv, şərti və nisbiliyi haqqında olan idealist təlimdir. 
Mədəni relyativizm əsasən XIX əsrdə etnoqraf və səyyahların qeyri 
avropa xalqlarını varvar, geridə qalan xalq kimi qiymətlən-
dirməsinə, yəni avropa etnosentrizminə qarşı olan reaksiya kimi 
əmələ gəlmişdir. Relyativist yanaşma texnoloji inkişafı xalqın əqli 
və mənəvi inkişafı ilə bərabərləşdirməyin əleyhinə çıxırdı və hesab 
edir ki, hər bir mədəniyyətin mövcud şəraitə özünəməxsus 
uyğunlaşama üsulu var. Relyativistlər belə hesab edirlər ki, bütün 
mədəniyyətlər bərabərdir, lakin müxtəlifdir. Onlar, etnosu öz dili 

---