Microsoft Word etno kitab son srift 12
Yüklə 1,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ETNOPSİXOLOGİYA
23 nəticəyə gəlir. Elə bu yanaşmanın ən nöqsanlı cəhəti odur ki, mədəniyyət fərqləri nəzərə alınmır. Absolyut (mütləq) yanaşma əsasında çox asanlıqla bir xalqı ağıllı, bacarıqlı, xeyirxah digərini isə geridə qalmış, tənbəl, avam göstərmək olar. Universalizm etnopsixologiyada üçüncü nəzəri istiqamətdir. Bu yanaşmanın tərəfdarları hesab edir ki, təməl psixoloji proseslər hər yerdə və bütün xalqlarda, mədəniyyətlərdə eynidir, lakin psixi və sosial inkişafa təsir isə hər yerdə müxtəlifdir. Mədəniyyətlər bərabərdir, zahirən müxtəlifdir, əsasına görə isə eynidir. Univer- salistləri mədəniyyətin hansı yolla insanların daxili aləminə təsir göstərməsi məslələsi maraqlandırır. Bu suallara cavab tapmaqla müəyyən etmək olar ki, hansı psixoloji fenomenlər universaldır və onun köməyi ilə istənilən mədəniyyətdə insanın davranış və fəaliyyətini təsvir etmək olar. Etnopsixologiyada müxtəlif dövrlərdə müxtəlif nəzəri istiqamətlər dominant mövqeydə olmuşdur, amma universalizmə meyl daha güclüdr. XX əsrdə dünya etnopsixologiyasında iki mühüm istiqamət əmələ gəlmişdir. Onlardan biricisi mədəni-psixoloji antropologiya, ikincisi isə müqayisəli, mədəni və ya kross-kultural psixologiya kimi yaranıb. Kross-kultural psixologiya müqayisəyə söykənir, iki və daha çox xalqların psixologiyasını müqayisəli ölçülərlə araşdırır, onların mədəniyyətində üniversal cəhətləri və mədəniyyətlərarası fərqləri ayırd edir. Mədəni-psixoloji antropologiya isə xalqların psixologiyasını, yəni obrazlı desək, xalqın psixoloji “tərcümeyi- halını”, milli mentalitetin konkret xalqın, məsələn Azərbaycan mədəniyyəti ilə şərtlənən psixoloji kəmiyyətlərini öyrənir. Kross- mədəni tədqiqatlar hər bir xalqın öz mədəniyyəti var. İnsan aid olduğu, daşıdığı mədəniyyətin məhsuludur. Şəxsiyyət bu mədə- niyyət kontiniumunda doğulur, böyüyür, ərsəyə çatır. Görəsən, hər hansı bir mədəniyyət, məsələn Amerika mədəniyyəti çərçivəsində aparılmış tədqiqat, Azərbaycan, Türkiyə və ya Yaponiya mədəniyyəti axarında da özünü eyni ölçülərlə göstərəcək? Bu köklü sualdır və təcrübədə kross-mədəni (kultural) araşdırmalar vasitəsilə |