Microsoft Word etno kitab son srift 12
Yüklə 1,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ETNOPSİXOLOGİYA
62 Uzun müddət avtoritar şəraitdə yaşayan xalqlar düz söz deməkdə çətinlik çəkirlər. Şəxsiyyətin etnopsixologiyasının ana xəttini etnik-milli xarakter problemi təşkil edir.Son zamanlar etnopsixologiyada və başqa sahələrdə etnosun, millətin psixoloji xüsusiyyətlərini mentalitet analyışı ilə izah edirlər. Ona görə də milli xarakter anlayışı ciddi elmi ədəbiyyatın səhifələrindən tədricən az işlədilir. J.Dübinin təfsirində mentallıq anlayışı belə verilir: “mentallıq insanın dünya haqqında və özünün bu dünyada yeri, eləcə də adamların hərəkət və davranışını müəyyən edən təsəvvürlərinin əsasını təşkil edən obrazlar sistemidir”. Fransız sözü olan mentalitet azərbaycan dilində işlənən dünyagörüşü, dünyanı dərketmə sözlərinə uyğun gəlir. Mentaltet daha çox kollektiv şüursuzluqdan qidalanır və təfəkkürdə, hiss və hərəkətlərdə gerçəkləşir. Etnosu qrup kimi səciyyələndirdikdə mentalitet xalqların sosial-mədəni xüsusiyyətlərini öyrənmək üçün ən yaxşı kateqoriyadır.Əksər hallarada “siyasət”, ”sosial-iqtisadi münasibətlər”, “qanun”, “ənənə” analyışları ilə izah edilməyən fikri, hadisəni, hərəkəti və hissləri mentalitet anlayışının səlahiy- yətinə aid etməklə izah etməyə çalışırlar. Bu anlayışdan istifadə etməklə xalqın tarixində və mədəniyyətində özünü göstərən qəribə və aydın olmayan sosial hadisələri aydınlaşdırmağa çalışırlar. Dərk olunmayan psixi fəaliyyəti mentalitetin əlaməti hesab edirlər. “Mentalitet” latın sözü olan “mens”, “mentis” ağıl, ruh, bilik mənasını verir. Bu sözün özü isə sanskrit dilində olan “manas” ağıl, ruh, bilik deməkdir. Etnosun mentaliteti uzun tarixi inkişaf prosesində formalaşır. Mentalitet milli xarakteri və milli sosial davranış modelini müəyyən edir. Mentalitet xalqın, millətin istər bütövlükdə, istərsə də ayrılıqda, onun hər bir üzvünün dünya və insan haqqında olan təsəvvürü və dəyərlər sistemidir. Biz hesab edirik ki, mentalitetin psixi miqyası daha genişdir. Hər bir xalqın, millətin milli xarakteri təşəkkül tapıb, formalaşdıqdan sonra mentalitetə çevrilir. Mentalitet qrup psixologiyası ilə şərtlənir və sosial məkanda daha qabarıq şəkildə özünü göstərir. Mentalitet |