Microsoft Word etno kitab son srift 12
Yüklə 1,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ETNOPSİXOLOGİYA
87 psixoloji funksiyadır və insan psixikasına xas olan xassədir. O, bir halda etnos üçün pozitiv identikliyin qorunub saxlanılmasına kömək edən sosial-psixoloji hadisədir. Etnosentrizm insanın psixi həyatının ayrılmaz tərkib hissəsidir. Etnosentrizm insanlar üçün mədəniyyət süzgəci funksiyasının yerinə yetirir. Hər bir fərdin sosial mühiti, daxil olduğu mədəniyyət fərqlidir. Insan ətraf aləmdə baş verən hadisələri, insanların fikir, hiss və hərəkəırtlərini daxil olduğu mədəniyyətin qanunlarına uyğun olaraq qavramağa və qiymətləndirməyə meyilli olur. Amerikan psixoloqu D.Matsumoto etnosentrizmi belə izah edir: “Etnosentrizm-insanın məxsusi mədəniyyət süzgəclərindən istifadə etməklə dünyanı qiymətləndirmək meylidir”. Mədəniyyət süzgəci dedikdə, insanların sosializasiya vasitəsilə davranış və əxlaq normaları, sərvət dəyərləri və s. sosial həyat haqqında olan bilikləri başa düşülməlidir, yəni, insanlar yaşadıqları cəmiyyət haqqında biliklərə yiyələnməklə, müvafiq süzgəclərə sahib olur. Etnosentrizmi insan psixikasının səciyyəvi xüsusiyyəti olduğu üçün birmənalı şəkildə müsbət və ya mənfi adlandırmaq mümükün deyil. Bu xüsusiyyətləri vəhdətdə götürmək lazımdır. Etnosentrizm fərdin öz mədəniyyətinə qovuşmağının və sosializasiyasının normal nəticəsidir. İnsan sosial mühitdə davranış normaları ilə əvvəlcə tanış olur, sonra isə onları mənimsəyir və əməl edir. Sosial psixi həyatın əvvəl interpsixi, sonra isə intrapsixi kökə malik olması psixoloji müntəxəbatdır. Mədəniyyət, insanların davranışını tənzim edən və ona nəzarət edən çoxsaylı qaydalardan ibarətdir. Məsələn, öyrənirik ki, ictimai nəqliyyatda qadınlara, yaşlılara və uşaqlara yer vermək lazımdır. Bu qaydalar bizim müvafiq mühitdə davranışımızı formalaşdırır, tənzim edir. Onlara əməl etmədikdə isə ən azı ictimai qınaqla rastlaşır, bəzən isə tənbeh olunuruq. Məsələn, əgər oğlan uşağı ağlağan olursa, o, öz yaxınlarının, ailə üzvlərinin ya da həmyaşıdlarının gülüş və tənqid obyektinə çevrilir. Ya da bu hərəkətinə görə ona müəyyən ləqəb verirlir. Nə qədər ki, balacayıq, mövcud davranış normalarını mənimsəməliyik və onları xarakterimizdə möhkəmləndirməliyik. |