xüsusiyyətləri.
Insan və təbiətin əlaqəsi tarixi 3 mərhələyə bölünür.
•
B i r i n c i m ə r h ə l ə – insan və təbiətin qarşılıqlı münasibətinin tarixi,
alimlərin adlandırdığı kimi 3 mln-dan çox yaşı olan qədim daş əsri və ya paleolit
dövrüdür.
•
İ k i n c i m ə r h ə l ə −−−− yeni daş əsri (neolit), tarixi şərti olaraq 10 min ilə
qədər bundan əvvələ qeyd olunur ki, bu zaman əkinçilik, heyvandarlıq
təsərrüfatları yaranmış, təsərrüfat formalarına keçilmiş, poleolit ənənələrini istehsal
iqtisadiyyatı əvəz etmişdir. Bu keçiddə insanın qidası üçün mənbə olan təbii faktor
ə
sas rol oynamışdır: təbii şərait pisləşmiş, ovçuluğun məhsuldarlığı azalmışdır.
İ
stehsal fəaliyyətin inkişafı insanın təbiətə təsirini gücləndirmişdir. Həmin dövrdə
meşələr intensiv qırılmış, müxtəlif irriqasiya sistemləri, kanallar və s. tikilmişdir.
Artıq yaşayış məntəqələri, sonra şəhərlər, ticarət mərkəzləri və manufakturalar
yaranmağa başladı. Təbii landşaft yeni mənzərə almağa başladı. Bununla belə bir
çox minilliklər ərzində cəmiyyətin təbiətə qarşılıqlı təsiri təbii şəraitin xüsusiyyət-
lərindən asılı olan kənd təsərrüfatı fəaliyyəti ilə bağlı oldu.
•
Ü ç ü n c ü m ə r h ə l ə – bu dövr XVIII-XIX əsrlərdə sənayedə baş verən
inqilablarla emalatxana istehsallarından sənaye istehsalına, əl əməyindən maşınlara
keçidi birləşdirir. Bu, cəmiyyətə möhtəşəm məhsuldar qüvvələri yaratmağı öyrətdi.
Təbiətdə insanların təsərrüfat fəaliyyətləri nəticəsində dəyişikliklər baş verirdisə,
bu ancaq lokal xarakter daşıyırdı. Lakin sənayedə baş vermiş inqilab istehsalın
6
artım tempini siçrayışla yüksəltmiş, yeni xammal və enerji mənbələri təsərrüfata
cəlb edilmiş, cəmiyyətin təbiətə təsiri xeyli artmışdı.
7. Məhsuldar qüvvələrin inkişafı və onların təbii mühitə təsirinin
Dostları ilə paylaş: |