45
edəcək.
Üçüncü paradoks:
Uçan ox tərpənməzdir, çünki zaman ayrı– ayrı “indi”lər-
dən əmələ gəlir.
Dördüncü paradoks:
Iki eyni kütlə yarış meydanında, ancaq biri meydanın
axırından, o biri isə ortasından əks istiqamətlərdə eyni sürətlə hərəkət edərsə, nəti-
cədə zamanın yarısı onun iki dəfə çoxuna bərabər olacaq.
Zenonun iki min il bundan əvvəl ifadə etdiyi arqumentlər antik riyaziyyatın,
məntiqin və dialektikanın sonrakı inkişafına güclü təkan vermiş, qarşıya çıxan çə-
tinliklərin aradan qaldırılması yollarının axtarışı fikrini oyatmışdır. Bu aporiyaların
məzmun zənginliyi sayəsində onlar hərəkət haqqında qərarlaşmış təsəvvürlərin də-
yişməsində məhək daşı rolu oynamışlar. Çünki onlarla bağlı
məntiqi cətinliklərin
aradan qaldırılması üçün xeyli səy göstərmək tələb olunurdu.
Bütövlükdə Eley məktəbinin nümayəndələri dünyanın maddiliyi haqqında bir
sıra
fikirlər irəli sürsələr də, hadisələrə antidialektik
münasibət bəsləmiş,
Milet
məktəbinin fəlsəfi təlimini inkişaf etdirə bilməmişlər.
Cənubi İtaliyada fəaliyyət göstərən məktəblərdən biri də
Pifaqor və pifaqor-
çular məktəbi
idi. E.ə. VI-V əsrlərdə Yunan fəlsəfəsində ontoloji təlimə görə varlı-
ğın əsasları müxtəlif mövqelərdən həll edilırdi.
Pifaqorçular
bütün mövcudatın
əsasına sayları qoyurdular.
Pifaqor
(e.ə. 584-582-500) Anaksimandr və Anaksimenin müasiri olmuşdur.
"Tərbiyə haqqında", "İcmanın işləri haqqında", "Təbiət haqqında" əsərləri ilə məş-
hurdur. Pifaqorçular birinci növbədə riyaziyyat və həndəsə ilə məşğul olmuşlar. Elə
buradan da onların ədədlər haqqındakı fəlsəfi təlimi meydana gəlmişdir. Pifaqorçu-
lar deyirdilər ki, bütün mövcudatın mahiyyətini mücərrəd təfəkkürün məhsulu olan
ədədlərdə axtarmaq lazımdır. Onlar ədədləri şeylərdən ayırır, fövqəltəbii,
mistik
mahiyyətə çevirir və ilahiləşdirirdilər. Pifaqorun dəqiq ifadə olunan idealizmi onun
siyasi, etik və dini baxışlarında da aydın görünürdü. O, dini və əxlaqı
cəmiyyəti
qaydaya salmaq üçün əsas amillər hesab edirdi. Ruhun ölməzliyi haqqında onun tə-
limi insanların tamamilə allahlara tabe edilməsi prinsipi əsasında qurulmuşdur.
Pifaqorçuluq antik fəlsəfədə birinci idealist məktəb olmuşdur. O, Milet məktə-
binin və Heraklitin dialektikasının əleyhinə idi. Pifaqor təlimində idealizm fəlsəfəsi
metafizik təfəkkürlə birləşmişdi.
Sokrata qədərki fəlsəfənin görkəmli nümayəndələrindən biri də Empedokl və
Anaksaqor olmuşlar. Onların hər ikisi kortəbii
Dostları ilə paylaş: