Microsoft Word forma muhazire docx
Yüklə 0,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Kartoqrafiya
Ə
Yer ellipsoidi öz kiçik oxu PP 1 oxu ətrafında fırlanır. Həmin oxun ucları qütb adlanır. P – şimal, P 1 – isə cənub qütbüdür. Ellips qütb oxu ətrafında fırlanarkən, onun hər bir nöqtəsi bir çevrə cızır ki, buna da paralel deyilir. Ən böyük paralelə ekvator deyilir. Demək, paralellər və ekvator yer ellepsoidi səthinin yerin fırlanma oxuna perpendikulyar olan müstəvilərlə kəsişmə xətləridir. Ekvator müstəvisi yer ellisoidinin mərkəzindən keçir. PP 1 fırlanma oxundan keçən hər hansı bir müstəvi ellesoidlə kəsişdikdə ellips əmələ gətirir ki, bu da meridian adlanır. Meridianlardan biri başlanğıc (sıfırıncı) meridian qəbul olunmuşdur. Yer səthi nöqtələrinin ekvator və başlanğıc meridiana nisbətən vəziyyətini təyin etmək üçün coğrafi koordinatlar sistemindən: en və uzunluq dairələrindən istifadə edilir. Coğrafi koordinatlar astranomik və geodezik olur. Astronomik koordinatlar həmin nöqtələrdə səma cisimlərini müşahidə etməklə təyin edilir. Geodezik koordinatlar isə geodeziya ölçmələri və onların yer ellepsoidi üzərində hesablanması ilə təyin edilir. Eyni bir nöqtənin astranomik və geodezik koordinatları həmin nöqtələrdə şaquli xəttin ellepsoid səthinə olan normadan meyl etməsinə görə bir-birindən fərqlənir. Yer səthinin hər hansı bir nöqtəsində şaquli xəttin istiqaməti ilə ekvator müstəvisi arasında qalan bucağa astronomik en dairəsi deyilir və qamma ilə işarə edilir. M' nöqtəsində ellipsoidə toxunan NN' xəttinə olan perpendikulyara həmin nöqtədə ellepsoid səthinə normal (M'O') deyilir. Normal ilə ekvator mstəvisi arasında qalan bucağa nöqtənin geodezik en dairəsi deyilir. Coğrafi en dairələrin ekvatordan şimala və cənuba 0 °-dən 90°-ə qədər dəyişir: ş imala müsbət, cənuba isə mənfi işarə qəbul edir. Başlanğıc meridian müstəvisi iə verilmiş nöqtədən keçən meridian müstəvisi arasında qalan ikiüzlü bucağa həmin nöqtənin coğrafi uzunluq dairəsi deyilir və λ ilə Melikov Behruz |