Microsoft Word ilyas met doc



Yüklə 1,06 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə4/253
tarix30.12.2021
ölçüsü1,06 Mb.
#22153
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   253
Dəvənin belində təpə var
Təpənin üstündə nəvə var... 


Èëéàñ Òàïäûã 
 

Təkcə bu bənd bitkin bir şey ola bilərdi. Lakin şair hər mis-
ranın məntiqi davamını  kəşf edir. “Nənənin evində  gəbə var, 
Gəbənin üstündə  dəvə var” bu misraların məntiqi davamı kimi 
şeirdə oxuyuruq: “Dəvənin yunundan toxunan gəbələr”. Yalnız 
bu misradan sonra uşağa aydın olur ki, dəvələri əzizləyib, şəklini 
gəbənin üstündə niyə  çəkiblər. Çünki dəvənin yunu olmasaydı 
gəbələr də toxunmazdı. Dəvələrin belindəki təpələr, həmin 
təpələrin üstündə oynayan nəvələrin xoşbəxtliyinin də  səbəbi 
həmin dəvələr və gəbələri toxuyan nənələrdir. 
Forma ilə məzmunun vəhdəti İlyas Tapdığın uşaq şeirlərinin 
ən mühüm keyfiyyətlərindən biridir. Təbiət təsvirlərinə həsr olu-
nan şeirlərində artıq bir sözə, əlavə bir detala rast gəlmək müm-
kün deyil. Şair uşaq  şeirlərimizin elə mükəmməl nümunələrini 
yaradıb ki, hələ çox illər onu məhəbbətlə oxuyacaq, cavan qələm 
sahibləri – yaradıcı şəxslər İlyas Tapdıqdan sənət üçün vacib olan 
çox dəyərləri əxz edəcəklər. 
 
Lerikdə 
meşəli yamac var, 
Yamacda 
Nə qədər ağac var, 
Budağı 
Qaynayıb, qarışıb. 
 
Lerik meşələrinin vəhşi, nizamsız, lakin bu ibtidailikdə bir 
gözəllik olduğunu bundan yaxşı  təsvir etmək mümkün deyil. 
Lakin müəllifin fikri heç də təkcə insan ayağı dəyməyən bu meşə-
lərin təsvirini vermək deyil. Budaqları bir-biri ilə qurşaq tutan bu 
meşədəki ölüm-dirim mübarizəsində yaşamaq və qalib gəlmək 
üçün ağaclar öz gövdələrini bərkitmək məcburiyyəti qarşısında-
dırlar. Dəmir ağacların də  məhz Lerik meşələrində bitməsinin 
səbəbi bəlkə də elə budur. Şair bu ağacın bərkliyini, “dəmir”liyini 
göstərmək üçün yazır. 
Áèáëèîãðàôèéà 
 

Kökünü 
Torpaqda 
Köstəbək gəmirdi. 
Dişləri batmadı 
Dedi ki, 
- Bu ağac 
Deyəsən, 
Dəmirdi. 
 
“Dəmir ağacı”nı bu cür yığcam və son dərəcə ciddi ifadələrlə 
təsvir edən  şair “Püstə  ağacı”  şeirində ahəngi dəyişir. Püstənin 
özü kimi yumşaq ifadələrə keçir. 
 
A püstə 
Püstə, 
Püstə, 
Təpə üstə, dağ üstə, 
Kökləri yarğan üstə
Quruyar çardaq üstə 
Yarpağı yarpaq üstə... 
İstidir. Ay Süsənbər, 
Bircə vedrə su əndər, 
Bir ovuc püstə istə. 
 
İlyas Tapdıq uşaq  ədəbiyyatının sirlərinə  bələd olduğu kimi 
uşaqların psixologiyasını da əla bilir. Lakin müəllif bu biliklərinə 
arxayın olub, qurama süjetlər, qeyri-inandırıcı əhvalatlar təsvir et-
mir. Uşaqları müşahidə edib, onların gündəlik həyatından götü-
rülmüş  əhvalatları  qələmə almaq İlyas Tapdıq üçün çox xarak-
terik iş üslubudur. Bu, şübhəsiz mühüm keyfiyyətdir.  Şair  İlyas 
Tapdıq belə  əsərlərində  uşaqların başına gələn məzəli  əhvalat-
lardan daha çox istifadə edir. 
 
Bir əmi 
götürüb qayçını 


Èëéàñ Òàïäûã 
 

Gültəmin 
Qısaldıb saçını. 
Başına 
aparıb əlini 
Qız, 
gəzir, axtarır telini, 
Yerinə 
bitirin saçımı! 
 
Şair bəzən  ən adi bir əhvalatdan məzmunlu  əsər yaratmağa 
nail olur. 
Buynuzları burma-burma 
Vurağan qoç, məni vurma! 
Qoç uşağa baxıb durdu, 
Buynuzunu daşa vurdu. 
Dedi: - Onda, dəcəl oğlan, 
Qabağımda gəlib durma. 
 
Cəmi altı misrada yerləşdirilən bu əhvalat nəsrlə yazılsaydı, 
bəlkə də bir səhifədən çox olardı. Şair burada uşağın dəcəlliyini, 
qoçu cırnatmaq istədiyini təsvir etmir. Onu qoçun dediyi bir mis-
radan başa düşürük. Deməli, yığcamlıq Azərbaycan uşaq  ədə-
biyyatının ən başlıca meyarıdır. 
İlyas Tapdıq xalq ədəbiyyatından yaradıcılıqla bəhrələnən bir 
söz ustasıdır. Xalqın yanıltmaclarının uşaq üçün nə qədər sevimli 
olduğunu hamı bilir. Çünki bu janr səslərin, sözlərin yaratdığı 
alliterasiyaya  əsaslanır və belə  əsərlər oyun xarakterli olduğuna 
görə balacaların çox xoşuna gəlir. İlyas Tapdığın yaratdığı bir sil-
silə şeir, xalqın həmin ənənələrinə əsaslanan gözəl nümunələridir. 
Keçidi 
       Keçdi 
Keçim. 
Gərək indi mən 
Keçim 
Keçib 
Áèáëèîãðàôèéà 
 

Keçini 
Keçim. 
 
Ümumiyyətlə, xalqdan yaradıcı bəhrələnən İlyas Tapdığın al-
literasiyaya  əsaslanan “Bildirçin” şeiri uşaq poeziyamızın nadir 
nümunələrindəndir. Bu şeirdə “bildirçin”, “bildir”, “bildir-bildir”, 
“çildir” və s. kimi sözlər bir süjet ətrafında məharətlə birləşdi-
rilib. Şeiri oxuyan hər bir uşaq ona yenidən qayıtmaq istəyir. 
 
Bildir uçub bağçanı 
Meşə bildi bildirçin. 
Arzu çıxıb çığırdı 
“Çildir, çildir” bildirçin 
dedi: 
Hanı quyruğun? 
Mənə bildir, bildirçin. 
Bəlkə pişik qoparıb 
Neçə ildir, bildirçin. 
 
İlyas Tapdığın uşaq  əsərləri M.Ə.Sabir, A.Şaiq, A.Səhhət, 
R.Əfəndiyevlə başlayan uşaq poeziyamızın davamı kimi çox 
ibrətlidir. Dilinin saflığı və təmizliyi süjetlərin təbiiliyi, tərənnüm 
etdiyi ideyaların  əhəmiyyətliliyi etibarı ilə bu əsərlər  İlyas 
Tapdığı qələm yoldaşlarından tamamilə fərqləndirir. 
Bu gün oxucuların ixtiyarına verilən İlyas Tapdığın biblioq-
rafiya kitabı çox gərgin bir zəhmətin nəticəsi kimi görünür. 
Müəlliflər şairin həyatının əsas tarixlərini, qələm dostlarının İlyas 
Tapdıq sənətinə verdikləri qiymətli fikirləri kitabın əvvəlində yer-
ləşdirməklə yazıçı haqqında bütöv təsəvvür yaratmağa çalışmış-
lar.  İlyas Tapdığın sənətinə yüksək qiymət verənlər arasında 
Səməd Vurğun, Mir Cəlal, Süleyman Rüstəm, Məmməd Rahim, 
Osman Sarıvəlli, Elçin, Məmməd Araz, Hüseyn Arif kimi 
Azərbaycan  şairləri və yazıçıları ilə yanaşı, Sergey Mixalkov, 
Valentin Berestov, Mariya Prilejayeva kimi dünya şöhrətli rus 
yazıçılarının da adı var. 


Èëéàñ Òàïäûã 
 
10 
Oxucuların və  tədqiqatçıların işini yüngülləşdirmək məqsə-
dilə biblioqrafiyada İlyas Tapdığın əsərləri nəşr olunduqları tarixi 
ardıcıllıqla düzülmüş, kitablara daxil olan əsərlərin tam siyahısı 
verilmişdir. 
Biblioqrafiyanın müsbət cəhətlərindən biri də tarixi ardıcıllıq 
prinsipinə əməl olunmasıdır. Müəlliflər burada “Kitablarda, məc-
muələrdə, dövri mətbuatda dərc edilmiş  əsərləri”, “Dövri mət-
buatda dərc edilmiş  məqalələri”, “Sözlərinə musiqi bəstələmiş 
bəstəkarlar”, “Redaktoru olduğu kitablar” bölmələri vermişlər ki
bu da şairin nəşr olunmuş  əsərləri və redaktə etdiyi kitablar 
barədə bütöv təsəvvür yaradır. 
İlyas Tapdığın  əsərlərini tədqiq edən tədqiqatçılar bu kitab-
dan yararlana biləcəklər. Müəllif haqqında biblioqrafiyada 
 
“Kitablarda”, “Elektron resurslarda”, “Filmoqrafiya”  bölmələri 
verilmişdir.  Şairin digər dillərdə çap olunan əsərləri də tarixi-
xronoloji ardıcıllıqla verilmişdir. Kitab oxucular, tədqiqatçılar və 
tələbələr üçün dəyərli bir vəsait olacaqdır. 
 

Yüklə 1,06 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   253




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin