Microsoft Word informatika cavab az docx

 

49.  Verilənlər  bazası.  Verilənlər  bazasının  təsnifatı.  Verilənlər  bazasının 

 

elementləri.Verilənlər modelinin növləri. 

Verilənlər  bazası  (VB)  bir-birilə  qarşılıqlı  əlaqələndirilmiş,  eyni  prinsiplərlə  və 

vasitələrlə təsvir olunan, saxlanan və idarə olunan, müxtəlif istifadəçilər tərəfindən 

müxtəlif  məqsədlər  üçün  istifadə  olunan  verilənlər  toplusudur.  Verilənlər  adətən 

fayllarda (cədvəllərdə) saxlanır. Verilənlər bazası konsepsiyasının əsas prinsipləri 

aşağıdakılardır [4]: 

1. Saxlanan  verilənlərdə  təkrarlanmaların  aradan  qaldırılması.  Eyni  verilənlər 

bir  neçə  faylda  aşkar  edildikdə  həmin  verilənlər  bir  faylda  saxlanılmaqla,  digər 

fayllardan  çıxarılır  və  fayllar  arasında  əlaqə  yaratmaqla  onlara  müraciət  təmin 

olunur. 

      2.Verilənlərin mərkəzləşdirilmiş idarə olunması. Faylların fərdi emalından 

fərqli olaraq, mərkəzləşdirilmiş idarəolunma verilənlərin bazaya daxil edilməsi, 

dəyişdirilməsi, silinməsi və axtarışı əməliyyatlarının VB daxilində eyni üsul və 

vasitələrlə (proqramlarla) aparılmasını nəzərdə tutur. 

3. 

Verilənlərin müstəqilliyi. 

Verilənlərin tətbiqi proqramlardan və əksinə, tətbiqi proqramların verilənlərdən asılı 

olmaması çox vacib məsələdir. VB-də bu məsələ verilənlərin çox səviyyəli müstəqil 

təsviri  və  bu  təsvirlərin  yaradılma  mexanizmlərinin  müstəqilliyi  ilə  əldə  edilir. 

Nəticədə,  verilənlərin  məntiqi  və  fiziki  səviyyələrdə  dəyişdirilməsinin  tətbiqi 

proqramlara təsiri aradan qaldırılır. 

4. 

Verilənlərin tamlığının təmin edilməsi. 

Təkrarlanmaların  aradan  qaldırılması  eyni  verilənlərin  müxtəlif  fayllarda  yol 

verilən  uyğunsuzluqlarını  aradan  qaldırmağa  imkan  verir.  Lakin  bəzi  hallarda 

təkrarlanmaları  tam  aradan  qaldırmaq  mümkün  olmur.  Bu  halda  eyni  verilənlərin 

müxtəlif  fayllardakı  qiymətləri  arasında  uyğunluğun  təmini  üçün  VB-da  lazımi 

vasitələr nəzərdə tutulur. 

5. 

Verilənlərin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi. 

Verilənlərin  təhlükəsizliyi  dedikdə,  bir  tərəfdən  onların  təhriflərdən  və 

zədələnmələrdən  qorunması,  digər  tərəfdən,  səlahiyyətsiz  müraciətlərdən  mühafizə 

edilməsi  nəzərdə  tutulur.  Bunun  üçün  VB-da  lazımi  metodlar  və  vasitələr  nəzərə 

almır. 

      6.  Verilənlərdən 

müxtəlif 

məqsədlərlə 

istifadə 

olunması. 

      Mərkəzləşdirilmiş  idarə  olunma  verilənlərin  müxtəlif  istifadəçilər  tərəfindən 

müxtəlif məqsədlər üçün istifadə olunmasına zəmin yaradır. 

7. 

Optimallaşdırma və standartlaşdırma imkanları. 

Müasir  proqramlaşdırma  texnologiyaları  yaddaş  sərfinin  və  informasiya  axtarış 

vaxtının minimallaşdırılmasını təmin edən strukturların və metodların seçilməsinə 

və tətbiqinə imkan yaradır. 

---

Verilənlərin  və  sorğuların  təsviri  üçün  standart  üsullardan  və  dillərdən  istifadə 

olunduğundan,  IS-in  istismarı  və  digər  sistemlərlə  verilənlər  mübadiləsi  sadələşir, 

verilənlərin yoxlanması və bərpası əməliyyatları asanlaşır. 

1. 

Xərclərin minimallaşdırılması.  

Sübut edilmişdir ki, VB konsepsiyası ilə qurulan IS faylların fərdi emalı ilə qurulan 

sistemlərdən təxminən 1,5 dəfə ucuz başa gəlir. 

Verilənlərin  struktur  modelləşdirilməsində  aşağıdakı  tip  modellərdən  istifadə 

olunur: iyerarxik, şəbəkə, relyasiya və obyektyönlü.