Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

 
HAMO’IL - tumorlar, munchoqlar. Sinonimlari xurz (ko‘pligi axroz), hamayya, hafiz, 
uza, ma’aza, nusxa, tilsam yoxud tilasm (yunonchadan) va b. Ilohiyotchilar doim H.dan 
foydalanishni qoralaganlar, lekin xalq orasida u keng tarqalgan; H.ni odatda darvish va 
duoxonlar tayyorlashgan. H. varaqacha yoki yozuvi, belgilari va suratlari bor bir necha 
varaqdan iborat bo‘lgan; H. sifatida tasodifan topib olingan (chig‘anoqlar, toshlar, 
suyaklar) yoki maxsus yasalgan, ba’zan qimmatbaho kichik narsalardan ham 
foydalanganlar; predmetlarning ko‘pincha yozuvlari va tasvirlari bo‘lgan. H.ni medalon, 
quticha, hamyonchaga solib olishgan yoxud teri, mato va b.dan tikilgan xaltachaga tikib 
olishgan va b.; ularning hajmi va shakli turlicha bo‘lgan. Tumor va munchoqlarga 
Allohning ismlari (99 ta go‘zal ism), farishtalarning ismlari (Mikoil, Jabroil, Azroil, Isrofil; 
juft va g‘aroyib eshitiladigan: Qaytar-Maytar, Tolix-Ilix, Kintosh-Yaqintosh, Xorut-
Morut), "etti uxlovchi" va Qur’ondan oyatlar (ayniqsa 1 sura; 2:255/256; 9:129/130; 
113 sura; 36-suradan parchalar), astrologik ramzlar (zodiak belgilari), sirli yozuvlar 
(xalqachalar, gajaklar, naqshlar, kichik "oy" va "toj" tasviri bilan birgalikdagi yahudiy va 
b. alifboning buzilgan harflari)ni yozishgan. O’rta asrlarda arab tilida tumorlar va 
munchoqlarning sehrli xususiyati, ularni yomon ko‘zdan asrashi, ilon, chayon 
chaqishidan, tabiiy ofatdan asrashi va b. haqida ko‘p asarlar yozilgan. Tumor va 
munchoqlarning kashf etilishi va tayyorlash usulini Odamato, Sulaymon podshoh, 
Balinas al-Hakim, Jirmis al-Musallis nomlari bilan bog‘laydilar (yana q. Sehr). 

---

Islom Ensiklopediyasi 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
97
HANAFIYLIK - sunniylikdagi diniy-huquq mazhablaridan biri. Abu Hanifa asos solgan. 
Undan keyin H. mazhabi qoidalari Abu Yusuf Yoqub (795 y. v.e.), Muhammad ash-
Shaybon (804 y. v.e.), Quduriy (1036 y. v.e.) va b. asarlarida ishlab chiqilgan. Bu 
mazhab tarafdorlari fiqhning to‘rt asosiy manbaini e’tirof etish (q. Usul al-fiqh) bilan 
birga boshqa oqimlar vakillariga nisbatan fiqh talablariga rioya etishning oqilona 
usullaridan kengroq foydalanadi. Bu mazhabning xususiyatlari quyidagilardan iborat: 
Qur’on huquq manbai sifatida hech so‘zsiz, to‘laligicha qabul qilinadi; sunna mustaqil 
manba sifatida qaraladi, biroq hadislar jiddiy tanlovdan o‘tgan bo‘lishi lozim; avval 
o‘tgan ulamolardan meros bo‘lib qolgan kelishilgan fikr (ijmo) faqat sahih hadis 
rivoyatchilaridan chiqqan takdirdagina hisobga olinadi. Lekin, yangi masalalar tadqiq 
qilinayotgan vaqtda boshqa har qanday obro‘li ulamolarning guruhining ijmosi qabul 
qilinadi va shu tariqa diniy ijmolar vujudga kelishi imkoni yaratiladi. Qiyos bo‘yicha 
hukm har qanday sahih manba asosida ham bo‘lishi mumkin. Agar qiyos bo‘yicha hukm 
zararli yoki mavhum natijaga olib kelsa, istihson bo‘yicha qaror qabul qilinadi. 
H. mazhabi oddiy huquq (urf)dan ham huquqning keng mustaqil yordamchi manbai 
sifatida foydalanishga imkon beradi, bu hol hayotiy ehtiyojlarni va mahalliy odatlarni 
hisobga olib huquqiy qarorlar qabul qilish imkonini beradi. Bu mazhab qoidalari 
mo’tadilligi, birmuncha yumshoqligi, qulayligi, xalqlarning mahalliy an’analarini e’tiborga 
olganligi sababli 11-a.dan boshlab shimol va sharqqa keng yoyilgan. Kichik Osiyo, 
Bolqon, Shim. Kavkaz, Qora dengaz, Volga bo‘ylari, O’rta Osiyo, Afgoniston, Hindiston 
va Xitoyning olis kengliklarigacha bo‘lgan hududlarga tarqalgan. Hoz. davrda dunyo 
musulmonlarining qariyb yarmi H. mazhabida.