Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

ABULQOSIM HAKIM SAMARQANDIY, to‘liq nomi Ishoq ibn Muhammad ibn Ismoil ibn 
Ibrohim ibn Zayd (856-946) -hanafiylik mazhabining ko‘zga ko‘ringan nazariyotchisi, 
hakim. Samarqandda tug‘ilgan. Yoshligida ilm olish uchun Balxga borgan, u yerda Abu 
Bakr Varroq Termiziydan tariqat ta’limini olgan. U kalom, fiqh va tafsir ilmlarini chuqur 
o‘rganib, o‘sha davrning mashhur shayxlaridan hadis va rivoyatlar eshitgan. Manbalarga 
ko‘ra, keyinchalik u Samarqandga keladi, qozi lavozimida ishlaydi va shu yerda vafot 
etadi. Ulamolar somoniylar amiri Ismoil Somoniyga murojaat qilib, Movarounnahrda avj 
olgan turli mazhab va firqalarni kelishtirish uchun aqidalar majmui bo‘lgan bir kitob 
yaratishni tavsiya etadilar. Amir kitob yozishni A.H.S.ga topshirgan. Shu tariqa "as-
Savod ul a’zam" ("Ko‘pchilik tomon") kitobi vujudga kelgan. A.H.S. o‘ziga xos kalom 
maktabini yaratgan. U o‘z asarida imonni yaratilmagan, ya’ni azaliy deb hisoblab, bu 
fikrga qo‘shilmaganlarni bid’at ahli deb atagan. A.H.S. hanafiy mazhabining asosiy 
aqidalarini himoya qilib, mazhabni tug‘ilib kelayotgan aqliy dalillar vositasida qayta 
ko‘rib chiqishga qarshi turgan, aqidaviy ixtilofga barham berish yo‘li bilan Movarounnahr 
musulmonlari o‘rtasidagi fikriy yakdillikni saqlab qolmoqchi bo‘lgan. U ahli sunna va 
jamoa ta’limotining shakllanishiga muhim hissa qo‘shgan.
AVESTO, Ovasto (parfiyoncha: arastak -matn; ko‘pincha "Zend-Avesto", ya’ni "tafsir 
qilingan matn" deb ataladi) -zardushtiylikning muqaddas kitoblari to‘plami. A.Markaziy 
Osiyo, Eron, Ozarbayjon xalqlarining qad. davrdagi ijtimoiy-iqtisodiy hayot, diniy 
qarashlari, olam to‘g‘risidagi tasavvurlari, urf-odatlari, ma’naviy madaniyatlarini, forsiy 
va turkiy tilda so‘zlashuvchi qabilalarning yozuvlarini o‘rganishda muhim va yagona 
manba. A. o‘rta fors (paxlaviy) yozuviga yaqin bo‘lgan maxsus Avesta yozuvida bitilgan. 
Mil. av. 6-a.da, Axomaniylar sulolasi zamonvda oromiy alifbosida ilk bor kitob qilib 
ko‘chirilgan. A.ning tafsiri "Zend A." nomi bilan yuritiladi. Zardushtiylik ruhoniylari 

---

Islom Ensiklopediyasi